Ελένη Στάϊκου, μιά ηρωίδα της Εξόδου

Η ηρωίδα Ελένη Στάικου σε μεγάλη ηλικία. Πηγή: mesolongi.webnode.gr

άρθρο του Ιωάννη Κουζίου

.

Στις 11 Απριλίου 1826, ανήμερα της Κυριακής των Βαΐων, οι μαχητές πολιορκημένοι του Μεσολογγίου, αφού είχαν πλέον φθάσει στο έσχατο σημείο της ανθρώπινης αντοχής, αποφάσισαν να κερδίσουν την εσωτερική τους ελευθερία εξερχόμενοι από τα τείχη της πόλης, εκεί όπου τους περίμενε ο θάνατος. Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός στο κορυφαίο και ανολοκλήρωτο ποίημα της ζωής του του Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, περιγράφει συγκλονιστικά την ζωή μέσα στο Μεσολόγγι, « Άκρα του Τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει, λαλεί πουλί παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η μάνα μνέει. Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει. Έρμο τουφέκι σκοτεινό τι σε έχω γώ στο χέρι; όπου συ μου γινες βαρύ και ο Αγαρηνός το ξέρει».

Στο συμβούλιο που έγινε στον ιερό ναό του Αγ. Σπυρίδωνος υπό την προεδρία του επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ, οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί αντιλαμβανόμενοι ότι η ζωή των πολιορκημένων ήταν δραματική καθώς η πείνα και οι αρρώστιες θέριζαν (έτρωγαν σκύλους, γάτες, ποντίκια και ότι άλλο έβρισκαν), αποφάσισαν να πραγματοποιηθεί η Έξοδος την νύκτα της 10ης προς 11ης Απριλίου 1826. Δέκα ή έντεκα χιλιάδες πολεμιστές, γυναικόπαιδα και άμαχοι από τους οποίους μόνο τρεισήμισι χιλιάδες ήταν οπλισμένοι αντιμετώπισαν με σθένος σαράντα χιλιάδες Οθωμανούς, Αλβανούς και Αιγύπτιους κατάφεραν να σωθούν μόνο χίλιοι εξακόσιοι μαχητές, τρακόσιοι άμαχοι και δεκατρείς γυναίκες.

Ανάμεσα στους μαχητές (άνδρες και γυναίκες), που πήραν μέρος στην Έξοδο ήταν και ο Βραχωρίτης οπλαρχηγός Ζαχαράκης Στάικος, μαζί με την κόρη του Ελένη. Ο Στάικος και δίπλα του ως πολεμίστρια η κόρη του, πολεμούσαν τους Αγαρηνούς στους προμαχώνες του Μεσολογγίου. Η Ελένη ήταν τότε είκοσι ετών κοπέλα, όμορφη, ψηλή, αδύνατη με μακριά ξανθά μαλλιά και μαύρα μάτια, σύμφωνα με τις πληροφορίες των απογόνων της οικογένειας. Από το μακελειό που έγινε κατά την διάρκεια της Εξόδου, ο πατέρα της σώθηκε ακρωτηριασμένος ενώ η ίδια αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους. Η Ελένη για να αποφύγει τον βιασμό αποφάσισε να αυτοτυφλωθεί και έτσι να αποφύγει την ατίμωση, καθώς το θέαμα ήταν αποκρουστικό και αποτρεπτικό για τους επίδοξους βιαστές της. Αδιαφορώντας για την ζωή της πήρε ένα πηρούνι και έβγαλε το ένα της μάτι!!! Δεν γλύτωσε όμως τα άγρια βασανιστήρια.

Μεσολόγγι: » οι τελευταίες ημέρες πριν από την έξοδο»

.

«Aπό τα μέσα Φεβρουαρίου (1826), άρχισαν πολλαίς φαμελλιαίς να υστερούνται το ψωμί.

Mία Mεσολογγίτισσα, Bαρβάρηνα ωνομάζητο, ήτις περίθαλπεν ασθενήν (και) τον αυτάδελφόν μου Mήτρον, ετελείωσεν την θροφήν της, και μυστικά, (μαζί) με άλλαις δύο φαμελλιαίς Mεσολογγίτικες, έσφαξαν ένα γαϊδουράκι, πωλάρι, και το έφαγαν.

Tαις ηύρα οπού έτρωγαν· ερώτησα πού ηύραν το κρέας, και τρόμαξεν η ψυχή μου όταν άκουσα ότι ήτον γαϊδούρι.

Mία συνδροφιά στρατιωτών Κραβαριτών είχεν έναν σκύλον και, κρυφά και αυτοί, τον έσφαξαν και τον μαγείρευσαν. Eμαθητεύθη και τούτο.

Hμέραν παρ’ ημέραν αυξάνουσα η πείνα, έπεσεν και η πρόληψις και όλα του να τρώγουν ακάθαρτα, και άρχισαν αναφανδόν πλέον να σφάζουν άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια, και ακόμη να τα πωλούν μία λίρα την οκά οι ιδιοκτήται (των) -και πού να προφθάσουν; Tρεις ημέραις απέρασαν, και ετελείωσαν και αυτά τα ζώα.

Περί τα τέλη Φεβρουαρίου, οι στρατιώται άλλοι είχαν από 2-3 οκ. αλεύρι (έκαστος), και άλλοι καθόλου.
Eδιορίσθη μία επιτροπή να παρατηρήση εις όλας τας οικίας, και εις τα κιβώτια ακόμη (των οικογενειών), και (ό,τι αλεύρι ευρεθή) να το συνάξη (διά) να διανεμηθή κατ’ άνδρα εις όλους, στρατιώτας και πολίτας, μικρούς και μεγάλους, (ώστε) να σώσωμεν (την τροφήν) όλοι ίσια.

10 Ἀπριλίου 1826 – Ἡ ἡρωϊκή ἔξοδος τοῦ Μεσολογγίου

.

Η Τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου (συχνά αναφέρεται και ως δεύτερη πολιορκία) ήταν ένα από τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ήταν το γεγονός που έδωσε έμπνευση στο Διονύσιο Σολωμό να γράψει τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους”. Έλαβε χώρα στο διάστημα από 25 Απριλίου του 1825 έως 10 Απριλίου του 1826 οπότε και τερματίστηκε με την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου.

Η πολιορκία διακρίνεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη από τον Απρίλιο του 1825 μέχρι τον Οκτώβριο του 1825 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα του Κιουταχή και η δεύτερη από τον Δεκέμβριο του 1825 έως τον Απρίλιο του 1826 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή από κοινού.

Το Μεσολόγγι κήρυξε την επανάσταση στις 20 Μαΐου 1821 με τον οπλαρχηγό Δημήτριο Μακρή. Το 1822, μετά την ήττα των Ελλήνων στη μάχη του Πέτα τα τουρκικά στρατεύματα κατευθύνθηκαν προς το Μεσολόγγι και πολιόρκησαν την πόλη. Η Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου διήρκεσε δύο μήνες και έληξε με αποτυχία των τουρκικών δυνάμεων να κυριεύσουν την πόλη. Στα μέσα του 1823 οι τουρκικές δυνάμεις σχεδίασαν νέα εκστρατεία που περιλάμβανε πολιορκία και κατάληψη του Μεσολογγίου.

Μετά από σκληρές μάχες που δόθηκαν στην περιοχή της Ευρυτανίας τα τουρκικά στρατεύματα κατευθύνθηκαν προς το Μεσολόγγι. Οι αρχές και οι κάτοικοι της πόλης προετοιμάστηκαν για πολιορκία όμως τα τουρκικά στρατεύματα προτίμησαν να πολιορκήσουν το Αιτωλικό. Το γεγονός αυτό αναφέρεται συχνά ως Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου.

Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΣΤΙΣ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826 ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΤΩΝ ΑΜΑΧΩΝ

άρθρο του αντ/γου ε.α. Νικόλαου Κολόμβα,
επίτιμου διοικητή Γ΄ Σ. Στρατού,
πτυχιούχου Νομικής Α.Π.Θ.

.

«Μισολόγγι: Χαρά της ιστορίας, Γη επαγγελμένη.
Πάνε εκατό χρόνια κι ας πάνε.
Η θύμηση άχρονη μπροστά σου θα γονατίζη».

Σ’ αυτούς τους λίγους, αλλά τόσο μεστούς στίχους από το ποίημά του «Η Δόξα στο Μεσολόγγι» (σ.1), ο Μεσολογγίτης Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς έκλεισε όλο το μεγαλείο της θρυλικής εποποιίας του Μεσολογγίου.

Και τα μεν ανυπέρβλητα πολεμικά κατορθώματα των ανδρείων υπερασπιστών του εξήρθησαν ιδιαίτερα από τους ιστοριογράφους, υμνήθηκαν διθυραμβικά από τους ποιητές και χιλιοτραγουδήθηκαν από τη λαϊκή μούσα.

Η τραγική, όμως, μοίρα των αμάχων, και ιδίως το παρατεταμένο και απερίγραπτο δράμα των γυναικοπαίδων, αν και δεν υπολείφτηκαν σε υπέρτατες θυσίες και δεν υστέρησαν σε απαράμιλλους ηρωισμούς, δεν δικαιώθηκε ανάλογα.

Προκειμένου να μας δοθεί η δυνατότητα να διεξέλθουμε, έστω σε αδρές γραμμές, το τεράστιο και ανεξάντλητο, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις ανεξιχνίαστο, θέμα της τύχης τους, θα περιοριστούμε σε περίληψη των εκτυλιχθέντων πολεμικών γεγονότων της τελευταίας πολιορκίας.

Περίληψη Προηγηθέντων

Στα μέσα Απριλίου του 1825 καταφθάνουν και πολιορκούν το Μεσολόγγι, για τρίτη (σ.2) φορά, αμέτρητα ασκέρια Τούρκων και Αλβανών, που έμοιαζαν, κατά τον Κώστα Κρυστάλλη (σ.3), «σαν μαύρα σύννεφα βαριά που σβήνουνε τ’ αστέρια», για να καθυποτάξουν αυτούς, που σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη (σ.4), «όταν το παν έκλινεν το γόνυ, ήσαν οι μόνοι οι οποίοι ήραν ακλινή την κεφαλήν».

Πίσω από τ’ αδύνατα τείχη της πόλης βρισκόταν η δύναμη της Φρουράς, από 4.000 περίπου άνδρες. Ήταν μεσολογγίτες, ρουμελιώτες, ηπειροσουλιώτες, θεσσαλοί, μακεδόνες, καθώς και 6.000 περίπου γυναικόπαιδα.

Τό κείμενο τής απoφάσεως τής φρουράς τού Μεσολογγίου γιά τήν Έξοδο (10 Απριλίου 1826)

Τό κείμενο τής απoφάσεως τής φρουράς τού Μεσολογγίου γιά τήν Έξοδο συντάχθηκε τό πρωΐ τής 10ης Απριλίου 1826 καί έχει ως εξής:

«Έν ονόματι τής Αγίας Τριάδος.

Η εξοδός μας νά γίνη βράδυ εις τάς δύο ώρας τής νυκτός 10 Απριλίου, ημέρα Σάββατον καί ξημερώνοντας τών Βαΐων, κατά τό εξής σχέδιον, ή έλθη ή δέν ελθη βοήθεια.

Α’ – Όλοι οι οπλαρχηγοί οι από τήν δάμπιαν (προμαχώνα) τού Στορνάρη έως εις τήν δάμπιαν τού Μακρή, μέ τούς υπό τήν οδηγίαν των, μία κολώνα, νά ριχθουν εις τήν δάμπιαν τού εχθρού εις τήν ακρογιαλιάν, εις τό δεξιόν. Η σημαία τού στρατηγού Νότη Βότζιαρη θέλει μείνει ανοικτή, ως οδηγός τού σώματος τούτου. Ο Στρατηγός Μακρής νά τήν συνοδεύση μέ ειδήμονες, όπου γνωρίζουν τόν τόπον.

Ασπροποταμίτες αγωνιστές στην Ελληνική Επανάσταση του 1821,σύμφωνα με σχετική μελέτη

Ι.Μ Τιμίου Σταυρού

Την ιδιαίτερη συμμετοχή των Ασπροποταμιτών Βλάχων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, αναδεικνύει επίκαιρη μελέτη του δρα Θεόδωρου Νημά, σχολικού συμβούλου φιλολόγων και προέδρων του Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων.

Στον αγώνα για την εθνική αποκατάσταση, η Δυτική Θεσσαλία και ιδιαίτερα η περιοχή Ασπροποτάμου είχε σημαντική συμμετοχή. Η εξέγερση του μητροπολίτη Λαρίσης-Τρίκκης Διονυσίου Β΄, το 1600, ήταν η πρώτη αξιόλογη επανάσταση του υπόδουλου Ελληνισμού.

Οι Τρικαλινοί έλαβαν μέρος στα Ορλωφικά και πλήρωσαν με βαρύ φόρο αίματος την κίνησή τους αυτή. Το 1808, σύμφωνα με τον κ. Νημά, σημειώνεται η επανάσταση των Βλαχαβαίων στα Χάσια. Και φτάνουμε στη μεγάλη Επανάσταση του 1821, στην οποία συμμετέχει ενεργά η Θεσσαλία.

Η περιοχή Ασπροποτάμου, στη Δυτική Θεσσαλία και η Θετταλομαγνησία στην Ανατολική, έδωσαν το αγωνιστικό “παρών”. Όμως, μετά την αποτυχία τους, οι Θεσσαλοί αγωνιστές κατεβαίνουν στη Νότια Ελλάδα και συνεχίζουν εκεί τον αγώνα.

Μετά τη δημιουργία του πρώτου ελεύθερου Ελληνικού Κράτους το 1830, οι Θεσσαλοί χρειάστηκε να συνεχίσουν τους αγώνες τους για να πετύχουν και τη δική τους απελευθέρωση. Έτσι, εκδηλώνεται επαναστατικό κίνημα το 1840-41 στη ΝΑ Θεσσαλία και ακολουθεί η μεγάλη Θεσσαλική Επανάσταση του 1854, η οποία, καίτοι νικηφόρα, δεν έφερε το ποθούμενο εξαιτίας της επέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων, σημειώνει ο ερευνητής.

ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Απόσπασμα από το άρθρο του Αντιστρατήγου ε.α. Νικόλαου Κολόμβα
«Η Έξοδος του Μεσολογγιόυ στις 10 Απριλίου 1826
και η τραγική μοίρα των αμάχων»
στη ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Μαρ.- Απρ. 2009

..

Το έπος της άμυνας και της Εξόδου της ηρωικής φρουράς του Μεσολογγίου, αλλά κυρίως τα δεινοπαθήματα και ο αφανισμός των αμάχων, αφ’ ενός μόνοιασαν τους Έλληνες και αφ’ ετέρου αφύπνισαν τον πολιτισμένο κόσμο και αναζωπύρωσαν τον λανθάνοντα φιλελληνισμό. Και έτσι φτάσαμε αρχικά στο Πρωτόκολλο της Πετρουπόλεως στις 24 Απριλίου 1826, μετά στη Συνθήκη του Λονδίνου στις 6 Ιουλίου 1827, κατόπιν στη ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 8/20 Οκτωβρίου 1827 και τελικά στην απελευθέρωση της Πατρίδας μας. Δεν είναι υπερβολή εάν λεχθεί ότι απ’ την τέφρα του Μεσολογγίου, η Ελλάδα αναγεννήθηκε σαν τον Φοίνικα.

Παλινόστηση των κατοίκων

Τα σοβαρά παράπονα που οι Μεσολογγίτες εκφράζουν από τα χρόνια της Εθνικής μας παλιγγενεσίας για την Κρατική αστοργία, έχουν ισχυρότατα ερείσματα και δεν οφείλονται σε μεμψίμοιρη διάθεση.

Αρχικά, πέρα από την αποδεδειγμένη εγκατάλειψη της πόλης κατά την περίοδο της πολιορκίας, από όσα οι κατά καιρούς Εθνοσυνελεύσεις κατά την διάρκεια της Επανάστασης ψήφισαν για την ενίσχυση των απομεινάντων από την ηρωική φρουρά, δεν δόθηκε σχεδόν τίποτε, ενώ