Τα κυριότερα αστικά κέντρα της Θεσσαλίας [γ΄ μέρος]

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου,δασκάλου – συγγραφέα

    .

το πρώτο μέρος και το δεύτερο μέρος

.

   Α΄ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΓΙΑΣ – ΟΡΟΣ ΚΕΛΛΙΩΝ – ΑΣΚΗΤΑΡΙΑ: Δεν υπάρχει βεβαιότητα για την ύπαρξη βυζαντινού οικισμού στην περιοχή. Πάντως η θέση της Αγιάς ήταν επίκαιρη καθόσον βρισκόταν επί του δρόμου που παρέκαμπτε τα Τέμπη και οδηγούσε στη Λάρισα (Άννας Κομνηνή). Στην περιοχή βρέθηκε μιλιοδείκτης του 4^ου μ.Χ. αιώνα καθώς και τμήματα κιόνων του 6^ου αιώνα μ.Χ. Ο ενσωματωμένος ναΐσκος στον Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου στην Αγιά ανάγεται στο 14^ο αιώνα.

Η γειτονική ορεινή περιοχή της Όσσας και του Μαυροβουνίου ονομαζόταν κατά την Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή Εποχή «Όρος των Κελλίων», λόγω του μεγάλου αριθμού των Ασκηταριών σε σπήλαια της περιοχής. Πρώτη αναφορά στο Όρος των Κελλίων έχουμε στα 1083 από την Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής. Πολλά τοπωνύμια της περιοχής δικαιώνουν το μοναστικό παρελθόν της : Αγιά, Σκήτη, Αγιόκαμπος, κ.α. Το 1091 στην «Υποτύπωση» του Οσίου Χριστοδούλου αναφέρονται επίσης τα «Κελλία».

Τα σημαντικότερα Ασκηταριά είναι αυτά των Αγίων Αναργύρων. Το μεγαλύτερο Ασκηταριό είναι ένας τρίκλιτος σπηλαιώδης ναός, το Κυριακόν μιας Σκήτης όπου συγκεντρώνονταν για τις ιερές ακολουθίες των Κυριακών και των άλλων εορτών οι ασκητές από ταγειτονικά σπήλαια. Το «Ασκηταριό» αποτελείται από τρία συνεχόμενα ναΐδρια. Τα τοιχώματα είναι η ίδια η επιφάνεια των βράχων της σπηλιάς, όπως και η οροφή ενώ μόνο ο εξωτερικός τοίχος είναι τεχνητός. Αυτός είναι κτισμένος με πλίθους και έχει τρεις εισόδους. Με πλιθιά είναι κτισμένες και οι μεσοτοιχίες που διαιρούν τη σπηλιά σε τρία κλίτη-ναούς. Οι διαστάσεις των ναΐσκων είναι 2-3,5 μ. μήκος και 4-6,2 πλάτος.

Τα κυριότερα αστικά κέντρα στη βυζαντινή Θεσσαλία Α΄

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

1. Τρίκαλα: Τα Τρίκαλα διατηρούσαν το αρχαίο τους όνομα Τρίκκη σ’ όλη τη διάρκεια της Πρωτοβυζαντινής Εποχής. Πρώτη αναφορά στο νέο όνομα της πόλης παρατηρούμε στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής. Η κατάληξη αυτή του τοπωνυμίου οφείλεται στο βλάχικο ιδίωμα. Στη Λατινική γλώσσα, απ’ την οποία προέρχονται τα βλάχικα, δεν υπήρχαν άρθρα, αλλά αντ’ αυτών χρησιμοποιούνταν η αντωνυμία ille, illa, illud δίπλα σε κύρια ονόματα. Έτσι έχουμε: Τρίκκα – illa = Τρίκ(κ)αλα.

 Ο Κεκαυμένος χαρακτηρίζει τους Τρικαλινούς, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους, Βλάχους. Πάντως η Ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε την αρχαία ονομασία «Μητρόπολις Τρίκκης», ενώ αργότερα προστέθηκε καιτο «και Σταγών». Ο «Συνέκδημος» του Ιεροκλή κατατάσσει τα Τρίκαλα όγδοα στην εκκλησιαστική ιεραρχία της Θεσσαλίας. Τα τείχη των Τρικάλων, όπως και πολλών άλλων θεσσαλικών πόλεων, επισκευάστηκαν επί Ιουστινιανού. Μάλιστα τότε χτίστηκε και το βυζαντινό φρούριο σε λόφο της πόλης, ακριβώς πάνω από τη θέση της αρχαίας ακρόπολης. Αναφορά στα Τρίκαλα κάνει και ο άραβας γεωγράφος Edrisi καθώς και το χρυσόβουλο του Αλέξιου Γ΄ Κομνηνού που εκδόθηκε το 1198 και αφορά στα προνόμια των Ενετών και στο θεσσαλικό χώρο. Το αρχαιότερο κλασικό μνημείο της πόλης, το Ασκληπιείο, καταστράφηκε τον 4^ο αιώνα μ.Χ.

Μειονότητες και Μη-οντότητες: Η κατασκευή μειονοτήτων καί η διαστρέβλωση της Ιστορίας μας

Φωτογραφία από:phonart.eu

Κωνσταντίνου Ι. Χολέβα Πολιτικού Επιστήμονος

 Ο Μισέλ Παγιαρές, Γάλλος δημοσιογράφος, έζησε στην τουρκοκρατούμενη τότε Μακεδονία τα ταραγμένα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, έμαθε και είδε πολλά (1903-1907). Αυτές τις εντυπώσεις και εμπειρίες του κατέγραψε στο βιβλίο του «Η Μακεδονική θύελλα», το οποίο εκυκλοφορήθη πρώτα στα γαλλικά και πολύ αργότερα στα ελληνικά (εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα 1994). Στις σελίδες 541 και 542 αποκαλύπτει ένα ενδιαφέρον περιστατικό, το οποίο μας βοηθά να καταλάβουμε πως τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων και οι εθνικισμοί των μικροτέρων κρατών οδηγούν πολλές φορές στην κατασκευή ανυπάρκτων εθνικών συνειδήσεων και τεχνητών μειονοτήτων. Γράφει, λοιπόν:

«Ο κ. Μπάουρτσερ, ανταποκριτής των ΤΑΪΜΣ στα Βαλκάνια, υπήρξε ο μεγάλος ποντίφικας της αγγλοβουλγαρικής εκκλησίας… Το 1878 η βρετανική διπλωματία έκρινε ότι η Μακεδονία είναι ελληνική. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα ο κ. Μπάουρτσερ ανεκάλυπτε ότι είναι βουλγαρική. Μέσα στη βάρκα που μετέφερε τον διακεκριμένο συνάδελφό μου στην Καστοριά, πάνω στα πράσινα νερά της κοιμισμένης λίμνης, βρισκόταν ένας ξύπνιος Μακεδόνας με απότομους τρόπους: ήταν ο βαρκάρης. Ο κ. Μπάουρτσερ τον παρατηρεί με συμπάθεια και έπειτα του λέει:

Το «Υγρό Πύρ» (7ος αιώνας μ.Χ.)

άρθρο που αλίευσε ο Γιώργος από το Ηράκλειο

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον, μηδικόν πυρ, πολεμικόν πυρ, πυρ λαμπρόν, πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ. ignis graecus, αγγλ. Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μ.Χ. απο τον Έλληνα εφευρέτη Καλλίνικο. Εκτοξευόμενο από καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες, το υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό.

Ως εκ τούτου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών της Κωνσταντινούπολης, και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως. Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα, με αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του. Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη, και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως «ελληνικό πυρ».