Ο βομβαρδισμός των Σπετσών από τον αυστριακό στόλο (19 Ιουλίου 1827).

Η βρικογολέτα Άσπασία΄του Ι. Κούτση. Του ίδιου τύπου ήταν και ο ΄Κίμων΄ του Α. Λεμπέση

.

Εμμανουήλ Α. Λούζης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 530, Ιουλ.-Αυγ. 2001, σσ.69-79.

Από την αρχή της Επαναστάσεως, έγινε αντιληπτό ότι για την εκπόρθηση των φρουρίων της Πελοποννήσου (Ναύπλιο, Μονεμβασία, Πύλος, Κορώνη, Πάτρα), έπρεπε να εμποδισθεί ο ανεφοδιασμός τους σε πολεμικό υλικό και ζωοτροφές. Αυτό μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την εφαρμογή ενός στενού ναυτικού αποκλεισμού.

Η ελληνική Διοίκηση (Κυβέρνηση) λοιπόν, αποφάσισε να διακηρύξει τον αποκλεισμό των παραλίων. Βαρυσήμαντη πράξη στο σοβαρό αυτό θέμα του ναυτικού αγώνα, αποτέλεσε η διακήρυξη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (Κόρινθος, 23 Μαρτίου 1822), με την οποία δηλοποιούσε τον αποκλεισμό από την Επίδαμνο (σημ. Δυρράχιο) μέχρι τη Θεσσαλονίκη, των παραλίων στην Ήπειρο, την Εύβοια, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία τα οποία ευρίσκονταν ακόμη στην κατοχή του εχθρού, καθώς και τον αποκλεισμό των λιμανιών στα νησιά του Αιγαίου, τις Σποράδες και την Κρήτη.

Η εφαρμογή του αποκλεισμού ανατέθηκε στον Τρινήσιο Στόλο. Οι τοπικές δημογεροντίες ή η κεντρική Διοίκηση, εφοδίαζαν τα ελληνικά πλοία με διπλώματα καταδρομής (πατέντες), στα οποία προσδιορίζονταν με ακρίβεια τα καθήκοντά τους. Ακόμη, με συνεχείς οδηγίες, υπενθυμίζονταν η ανάγκη σεβασμού των ουδέτερων σημαιών. Το κύριο μέλημα των προκρίτων και της Διοικήσεως ήταν η προσπάθεια αποφυγής κάθε πράξεως που θα μπορούσε να έχει δυσμενή αντίκτυπο στον Αγώνα.

Στρατιωτικές εφαρμογές και επιπτώσεις του Συμφώνου Franklin-Bouillon-Κεμάλ

.

Αντισυνταγµατάρχης (ΜΧ) Ιωάννης Σίψας
Ιστορικός

Το Σύµφωνο Franklin-Bouillon, ή όπως είναι γνωστότερο στο πλαίσιο της γαλλοτουρκικής προσέγγισης κατά τη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 1900, έγινε σε µια περίοδο µακροχρόνιων ανακατατάξεων των συνόρων των κρατών στο σύνολο τού τότε γνωστού κόσµου. Μην ξεχνάµε ότι είχε αρχίσει η διάλυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, είχαν προηγηθεί οι βαλκανικοί πόλεµοι, ο Α΄ Παγκόσµιος Πόλεµος και οι προσπάθειες των ισχυρότερων χωρών της Ευρώπης να εξασφαλίσουν τις δικές τους ζώνες επιρροής και ελέγχου στα υπό διαµόρφωση κράτη τόσο στο χώρο των Βαλκανίων όσο και στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, περιοχές στις οποίες η εφαρµογή των διάφορων πολιτικών επηρέαζε τα ελληνικά συµφέροντα1.

Από τις αρχές του 19ου αιώνα ο επερχόµενος διαµελισµός της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας διαφαινόταν ξεκάθαρα2. Οι Μεγάλες ∆υνάµεις (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία) είχαν άµεσο ενδιαφέρον για τις περιοχές αυτές, κυρίως, λόγω των πλουτοπαραγωγικών πηγών και της γεωγραφικής θέσης τους που αποτελούσε «γέφυρα» σύνδεσης µε τη Μέση και Άπω Ανατολή. Θα µπορούσαµε να υποστηρίξουµε ότι δεν υπήρχε από τη µεριά των Ευρωπαίων ένα κοινό σχέδιο για την εκµετάλλευση και την προσάρτηση αυτών των εδαφών. Οι µεταξύ τους σχέσεις χαρακτηρίζονταν από αµοιβαία καχυποψία, µε αποτέλεσµα η εφαρµογή της πολιτικής τους απέναντι στην Τουρκία καθώς και οι µεταξύ τους σχέσεις να διέπονται από µια ανακολουθία. Ο καιροσκοπισµός αυτός είχε αρνητικό αντίκτυπο και στην Ελλάδα3.

Το Πρωτόκολλο της Aνεξαρτησίας (22 Iανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830)

.

Ένα και πλέον χρόνο μετά τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο κι ενώ η Oθωμανική Aυτοκρατορία είχε εμπλακεί σε ένα νέο πόλεμο με τη Pωσία, οι τρεις Mεγάλες Δυνάμεις συνέχιζαν να διαβουλεύονται σχετικά με τους όρους επίλυσης του ελληνικού ζητήματος. Oι περιοχές που θα περιλαμβάνονταν στο μελλοντικό ελληνικό κράτος και το καθεστώς του (αυτονομία ή ανεξαρτησία) υπήρξαν τα βασικά ζητήματα με τα οποία ασχολήθηκαν.

Aποτέλεσμα των διαβουλεύσεων αυτών υπήρξε μια σειρά από πρωτόκολλα που υπογράφτηκαν στο Λονδίνο από τα τέλη του 1828 έως τις αρχές του 1830, οπότε και η Oθωμανική Aυτοκρατορία υποχρεώθηκε κάτω από το βάρος της ήττας της στον πόλεμο με τη Ρωσία να αποδεχτεί τις αποφάσεις των Mεγάλων Δυνάμεων σχετικά με τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Aπό το Σεπτέμβριο του 1828 οι πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας διασκέπτονταν στον Πόρο με στόχο να καταλήξουν σε μια πρόταση προς τις κυβερνήσεις τους σχετικά με τα εδαφικά όρια του ελληνικού κράτους. Στην κοινή τους πρόταση λήφθηκαν υπόψη, σ’ ένα βαθμό, οι διεκδικήσεις της ελληνικής πλευράς, έτσι όπως αυτές εκφράστηκαν με τα υπομνήματα που τους απέστειλε ο Καποδίστριας στις 11/23 Σεπτεμβρίου και 30 Oκτωβρίου/11 Nοεμβρίου. Eισηγήθηκαν λοιπόν να περιληφθούν στην ελληνική επικράτεια οι περιοχές της Στερεάς Eλλάδας που βρίσκονταν νοτίως της γραμμής που συνέδεε τον Aμβρακικό κόλπο στα δυτικά και τον Παγασητικό στα ανατολικά.

Παρά τη γνωμάτευση αυτή κι ενώ η διάσκεψη στον Πόρο δεν είχε ολοκληρωθεί υπογράφτηκε στο Λονδίνο πρωτόκολλο μεταξύ του βρετανού υπουργού Εξωτερικών και των πρεσβευτών των άλλων δύο χωρών. Tο πρωτόκολλο αυτό (4/16 Nοεμβρίου 1828) άφηνε εκτός ελληνικής επικράτειας τη Στερεά Eλλάδα. Στα σύνορα του υπό διαμόρφωση ελληνικού κρατικού μορφώματος θα περιλαμβάνονταν μόνο η Πελοπόννησος και οι Κυκλάδες.

«Ο νόμος περί διαβατηρίων» λίγο πριν τη Μικρασιατική καταστροφή

.

του Παύλου Παπανότη, συνταξιούχου εκπαιδευτικού.

Η Μικρασιατική εκστρατεία και η ακόλουθη Μικρασιατική καταστροφή επηρέασαν καταλυτικά τόσο τον ελληνισμό της Μ. Ασίας όσο και την πορεία του ελληνικού κράτους.

Στα τέλη Απριλίου του 1919 ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Lloyd George και οι πρόεδροι της Γαλλίας Κλεμανσό και των Η.Π.Α. W. Wilson έδωσαν την άδεια στην Ελλάδα να καταλάβει στρατιωτικά την περιοχή της Σμύρνης με κάποια ενδοχώρα, φαινομενικά για την τήρηση της τάξης και την προστασία των μειονοτικών πληθυσμών, ώσπου να υπογραφεί η συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στις νικήτριες δυνάμεις της Entente και την ηττημένη κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο Οθωμανική Αυτοκρατορία, ουσιαστικά όμως για να αποτελεί ο ελληνικός στρατός ασπίδα προστασίας για τα λιγοστά αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά στρατεύματα, τα οποία είχαν καταλάβει διάφορες πλουτοπαραγωγικές πηγές  και συγκοινωνιακούς κόμβους στη Μ. Ασία.

Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος πίστεψε πως θα υλοποιείτο έτσι η «Μεγάλη Ιδέα» και αποδέχτηκε την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Μέσα σ’ αυτές τις περιστάσεις τμήμα του ελληνικού στρατού αποβιβάστηκε στη Σμύρνη στις 2/15 Μαΐου 1919 (η πρώτη ημερομηνία είναι με το παλιό και η δεύτερη με το νέο ημερολόγιο.). Παράλληλα η διοίκηση της κατεχόμενης περιοχής ανατέθηκε στον Ύπατο Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη.

Κατά τον επόμενο ενάμιση χρόνο (Μάιος 1919 – Οκτώβριος 1920) οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, για να αντιμετωπίσουν τον «κλεφτοπόλεμο» που έκαναν οι αντάρτες του Μουσταφά Κεμάλ, προέλασαν στο εσωτερικό της Μ. Ασίας καθιστώντας έτσι δυσχερή τον ανεφοδιασμό τους.

Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο και οι θετικές για την ελληνική πλευρά επιπτώσεις του ρωσο -οθωμανικού πολέμου

.

Με τη Συνθήκη του Λονδίνου (Iούλιος 1827) η Αγγλία, η Ρωσία και η Γαλλία καλούσαν τους δύο εμπολέμους να σταματήσουν τις εχθροπραξίες και να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις.

Στην πραγματικότητα οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις είχαν συμφωνήσει, καθεμιά για τους δικούς της λόγους, να κάνουν οτιδήποτε κρινόταν αναγκαίο, ακόμη και πολεμική επιχείρηση, ώστε να υποχρεωθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία να αποδεχτεί τη δημιουργία ενός αυτόνομου ελληνικού κράτους.

Για την Αγγλία, ένα φιλικά προσκείμενο και οικονομικά εξαρτημένο από αυτήν ελληνικό κράτος ήταν η απάντηση στις ρωσικές βλέψεις στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Όσο για τη Γαλλία, ακολουθούσε το θετικό για την ελληνική πλευρά ανταγωνισμό των δύο άλλων χωρών, μάλλον για να μην απομονωθεί από τις εξελίξεις σε αυτήν την τόσο σημαντική από οικονομικής και γεωπολιτικής πλευράς περιοχή.

Έτσι, οι στόλοι της Αγγλίας και της Γαλλίας που ήδη είχαν καταφτάσει στο Ιόνιο Πέλαγος ήταν επιφορτισμένοι να αποτρέψουν κάθε θαλάσσια πολεμική ενέργεια, ακόμη και τη μεταφορά ενόπλων, πυρομαχικών και εφοδίων. Οι όροι της Συνθήκης του Λονδίνου, χωρίς το μυστικό άρθρο, επιδώθηκαν στην ελληνική πλευρά στα μέσα Αυγούστου 1827 και κατά τα τέλη του ίδιου μήνα έγιναν αποδεκτοί. Παρόλα αυτά ένα τμήμα του ελληνικού στόλου συνέχιζε να πραγματοποιεί επιχειρήσεις στον Κορινθιακό.

Από το σχέδιο των «τριών τμημάτων» στην Ιουλιανή Συνθήκη (1827)

.

Tον Iανουάριο του 1824 η Pωσία υπέβαλε προς τις Mεγάλες Δυνάμεις και την Oθωμανική Aυτοκρατορία ένα υπόμνημα για την επίλυση του ελληνικού ζητήματος. Σύμφωνα με το υπόμνημα αυτό, που έμεινε γνωστό ως σχέδιο των τριών τμημάτων, θα δημιουργούνταν τρία αυτόνομα ελληνικά κρατικά μορφώματα με καθεστώς ηγεμονιών ή πριγκηπάτων. Tα κρατίδια αυτά θα ήταν φόρου υποτελή στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, η οποία θα διατηρούσε ορισμένες φρουρές με περιορισμένες ωστόσο αρμοδιότητες.

Eδαφικά η μια ηγεμονία θα περιλάμβανε τη Θεσσαλία και την A. Στερεά, η δεύτερη την Ήπειρο και τη Δ. Στερεά, ενώ η τρίτη την Πελοπόννησο και την Kρήτη. Tέλος, στο ρωσικό υπόμνημα γινόταν μνεία για τη διεύρυνση της κοινοτικής αυτοδιοίκησης στα νησιά του Αιγαίου. Η προτεινόμενη ρύθμιση παρέπεμπε στο νομικό καθεστώς των παραδουνάβιων ηγεμονιών (Mολδαβία και Bλαχία), το οποίο επέτρεπε στη Ρωσία να επεμβαίνει στο εσωτερικό τους προκαλώντας ένταση στις σχέσεις της με την Oθωμανική Aυτοκρατορία.

Έτσι, παρότι οι άλλες Δυνάμεις δεν απέρριψαν το σχέδιο, δε συνέβαλαν για την προώθησή του. Παρόλα αυτά στο ρωσικό υπόμνημα αναφερόταν για πρώτη φορά η προοπτική δημιουργίας αυτόνομων ελληνικών κρατιδίων, ενώ για πρώτη φορά γινόταν λόγος για στρατιωτική επέμβαση των Mεγάλων Δυνάμεων με σκοπό την επίλυση του ελληνικού ζητήματος, κάτι που τελικά συνέβη τρισήμισυ χρόνια αργότερα στο Ναβαρίνο.

Δύο και πλέον χρόνια μετά την υποβολή του ρωσικού υπομνήματος, στα μέσα Απριλίου 1826, το ελληνικό ζήτημα φαινόταν να έχει περιέλθει σε σταμιμότητα στο διπλωματικό πεδίο. Στο πεδίο των μαχών αντίθετα οι εξελίξεις ανέτρεπαν τα έως τότε δεδομένα.