Η αριθμητική της Γενοκτονίας : Θύματα, βιασμένες, ορφανά, πρόσφυγες, διασωθέντες….
Ο πρόξενος των ΗΠΑ στην Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον, καταγράφοντας την καταστροφή της Σμύρνης το 1922, τονίζει, μεταξύ των άλλων, πως «δεν έλειπε τίποτε σχετικά με την θηριωδία, την ακολασία, την σκληρότητα και όλη την μανία του ανθρώπινου πάθους». Με την δημιουργία του κινήματος των Νεοτούρκων και στην συνέχεια των Κεμαλικών, εμφανίσθηκε και εδραιώθηκε η εθνικιστική ιδεολογία. Με την κατάκτηση της εξουσίας, εκδηλώθηκε η θέληση να εξαφανισθούν οι αυτόχθονες πληθυσμοί. Οι Έλληνες, μαζί με τους Αρμένιους και τους Ασσύριους, ήταν οι κεντρικοί στόχοι.
Το ζήτημα του αριθμού των Ελλήνων που ζούσε στο Οθωμανικό κράτος αποτελεί μείζον πρόβλημα για πολλούς ερευνητές, ενώ αμφισβητείται από πολλούς τουρκικούς μηχανισμούς διαστρέβλωσης της αλήθειας και από συνεργαζόμενους με αυτούς ξένους.
Ιωάννης Ελ. Σιδηράς Θεολόγος – Εκκλησιαστικός Ιστορικός – Νομικός
Είναι 27 Αυγούστου του 1922, με το παλαιό ημερολόγιο. Το πρωί εκείνου του Σαββάτου, ενός άλλου «Μεγάλου Σαββάτου», όλος ο λαός, κάθε ηλικίας άνθρωποι, απεγνωσμένα και ικετευτικά, έχουν συγκεντρωθεί, όπως όλες τις τελευταίες ημέρες και νύκτες, στην Μεγάλη Εκκλησία και στον αυλόγυρο της Αγίας Φωτεινής, στο ιερώτατο αυτό σύμβολο της Σμύρνης, όπου ο αληθής ποιμένας και Επίσκοπος, ως άλλος «Άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας», Άγιος Χρυσόστομος τελεσιουργεί την τελευταία Θεία Λειτουργία ή μάλλον την «εξόδιο ακολουθία εν τη Θεία Ευχαριστία» του ιδίου και του πολυπαθούς και περιπόθητου ποιμνίου του, το οποίο δακρυσμένο και συντετριμμένο μετέχει του μυστηρίου του «αίματος και του σώματος» Ιησού Χριστού έχοντας κυριολεκτικώς καρφωμένο το εν απογνώσει βλέμμα του στον μάρτυρα και μεγαλομάρτυρα ποιμένα του.
Η περιώνυμος Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής πριν από την άλωση της Σμύρνης, της μαρτυρικής αυτής Μητροπόλεως του Μικρασιατικού Ελληνισμού, κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» εγκολπώνει ως άλλη Αγιά Σοφιά πριν από την άλωση της του Κωνσταντίνου Πόλεως, στην τελευταία Θεία Λειτουργία και μυσταγωγία, τους στεναγμούς του ευσεβούς και μαρτυρικού Γένους, του Ιωνικού Ελληνισμού, όπου ο «Άγγελος και Αρχιθύτης Ιεράρχης της των Σμυρναίων Εκκλησίας» ίσταται και προΐσταται κατά την υπερουράνια εκείνη μυσταγωγία, μιμούμενος Χριστού το μαρτύριον, ως ο εκουσίως προσφερόμενος και θυσιαζόμενος «άξιος και θεοπρόβλητος και λαοπρόβλητος ποιμήν» υπέρ του πολυφίλητου και περιποθήτου λαού του, του χριστεπωνύμου ποιμνίου του.
Από το περίβλεπτο, περικαλλές και περιώνυμο κωδωνοστάσιο (1792) της Αγίας Φωτεινής (1857) κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» αντηχεί ακατάπαυστα ο πένθιμος ήχος της «Μεγάλης Παρασκευής» του ελληνισμού της Ιωνίας καθώς πλημμυρίζει τα ουράνια με την βαρύτιμη και πολύτιμη καμπάνα του, όπως είχε ζητήσει ο Άγιος Χρυσόστομος: «Να μην πάψει ούτε στιγμή ο επιτάφιος θρήνος, όπως τότε με την Πόλη του Κωνσταντίνου, τη Βασιλεύουσα!».
Μετά την διάρρηξη του Μακεδονικού μετώπου (χάρις την ενεργό συμμετοχή του Ελληνικού στρατού) και την αποδοχή των όρων της Αντάντ από την Βουλγαρία, ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος έβαινε προς τον τερματισμό του με μεγάλο ηττημένο τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Ήδη στο Μακεδονικό μέτωπο άρχισε να διαφαίνεται ο ενδόμυχος ανταγωνισμός μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας για την οικονομική και πολιτική κυριαρχία στην Ανατολή. Συγκεκριμένα στις 5 Οκτωβρίου 1918 στην διασυμμαχική διάσκεψη του Παρισιού ο Clemanseau πρότεινε τα συμμαχικά στρατεύματα στην Μακεδονία υπό τις διαταγές του Γάλλου στρατηγού Franchet d’Esperey να προελάσουν προς την Κωνσταντινούπολη, οι Άγγλοι όμως αρνήθηκαν επίμονα, καθώς δεν ήθελαν να αυξηθεί η Γαλλική επιρροή στην περιοχή και πρότειναν μια ναυτική επιχείρηση στην οποία οι ίδιοι θα είχαν το γενικό πρόσταγμα. Η βίαιη αυτή διένεξη φανέρωνε τις ενδοσυμμαχικές διενέξεις και ανταγωνισμούς λόγω της υποχώρησης της στρατιωτικής αναγκαιότητας και της εμφάνισης πολιτικών και οικονομικών ζητημάτων.
Ουσιαστικά ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος είχε τελειώσει με την Γερμανία εξουθενωμένη έτοιμη να υπογράψει ανακωχή και την οθωμανική Αυτοκρατορία να παρουσιάζει ένα θέαμα απόλυτης στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής αποσύνθεσης. Ήδη στις 25 Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε η κυβέρνηση των Νεότουρκων υπό τον Ταλαάτ και σχηματίστηκε μια άλλη υπό τον μετριοπαθή Χαλίλ μπέη που προσπαθούσε – μάταια – να εξασφαλίσει κάποιο ευνοϊκό κλίμα με τις δυνάμεις των Συμμάχων. Οι διαπραγματεύσεις για την ανακωχή μεταξύ Αντάντ και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου στο λιμάνι του Μούδρου στην Λήμνο και διεξήχθησαν μονομερώς από τον Άγγλο ναύαρχο Calthorpe χωρίς την ενεργό συμμετοχή Γάλλου η Ιταλού εκπροσώπου.
Είναι εντυπωσιακό το πως ένα έγκλημα και μάλιστα σε μαζική έκταση υλοποιείται με τρόπο που θυμίζει προηγούμενο, το οποίο βεβαίως δεν τιμωρήθηκε. Είναι επίσης εκπληκτικό το γεγονός πως το ανθρώπινο είδος φτάνει στη διαστροφή.
Το έγκλημα από τους Ναζί του Χίτλερ στην επαρχία Βιάννου της Κρήτης, στις 13, 14 και 15 Σεπτεμβρίου 1943, ήταν η επανάληψη της σφαγής από τους Τσέτες του Κεμάλ τις ίδιες ημέρες του 1922 στη Σμύρνη.
Η μαζική εξόντωση του άμαχου πληθυσμού περίπου 20 χωριών της Βιάννου, επαρχίας της Ιεράπετρας στη Κρήτη, από τα Ναζιστικά στρατεύματα το 1943, είναι μία από τις πλέον βιαιότερες σφαγές κατά τη διάρκεια της κατοχής στην Ελλάδα. Είχε προηγηθεί η αντίστοιχη από τους Δασκάλους των Ναζί, στην πρωτεύουσα και στα χωριά της Ιωνίας το 1922
Οι δολοφονίες στη Βιάννο με περισσότερους από 500 νεκρούς, συνοδεύτηκαν από πυρπόληση των περισσότερων χωριών, λεηλασία και καταστροφή της συγκομιδής. Αντίστοιχα εγκλήματα κατά του ανθρώπου, του πολιτισμού και της φύσης είχαν γίνει το 1922 στη Σμύρνη.
Άσα Τζένινγκς , λίγοι στην Ελλάδα και την Τουρκία γνωρίζουν το όνομά του,ο άνθρωπος που έσωσε πάνω από το 15% του πληθυσμού της Ελλάδας.
Σεπτέμβρης του 1922. Τελειώνει ο πόλεμος της Ελλάδας με την Τουρκία. Στις 8 Σεπτεμβρίου ο ελληνικός στρατός εγκαταλείπει την πόλη και οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη.
Αρχίζουν πογκρόμ, ληστείες και δολοφονίες, στις οποίες παίρνουν ενεργό μέρος και οι ντόπιοι Μουσουλμάνοι. Στις 13 Σεπτεμβρίου ξεκινά πυρκαγιά, την φωτιά κατευθύνουν προς τις χριστιανικές συνοικίες, φτιάχνοντας διάδρομο με εύφλεκτα υγρά. Στην προσπάθεια να σωθούν από την πύρινη λαίλαπα, οι περισσότεροι Χριστιανοί στοιβάζονται στην προκυμαία. Οι Τούρκοι στρατιώτες περικυκλώνουν την παραλία, αφήνοντας τον κόσμο χωρίς νερό και τροφή. Πολλοί από αυτούς πέθαναν από την πείνα και την δίψα, άλλοι αυτοκτόνησαν, πέφτοντας στη θάλασσα.
Οι φόνοι, οι εμπρησμοί, οι λεηλασίες και οι βανδαλισμοί γίνονταν κάτω από την μύτη των «συμμάχων», που παρακολουθούσαν αδιάφοροι από μακριά τον «συνωστισμό στην αποβάθρα». Φωτογράφιζαν απαθέστατοι το «show», πετώντας μάλιστα πίσω στην θάλασσα τους απεγνωσμένους που έφταναν ως τα πλοία. Προδομένοι από τους ξένους αλλά -το χειρότερο- και από τους Έλληνες, όσοι τελικά σώθηκαν, το κατάφεραν ύστερα από την ανθρωπιστική παρέμβαση του Αμερικανού Άσα Τζένιγκς που μεσολάβησε και τελικά ύστερα από δύο ημέρες δόθηκε η δυνατότητα σε χιλιάδες πρόσφυγες να βρουν καταφύγιο στα «Πλοία της Συμπόνιας» και να καταλήξουν στην Ελλάδα.
Ο Σμύρνης Χρυσόστομος, ο γενναίος χαί απτόητος, ο φλογερός και μαρτυρικοστεφανωμένος Μητροπολίτης της ιστορικής Σμύρνης θανατώθηκε από τον αιμοδιψή όχλο τη νύχτα του Σαββάτου 27 Αυγούστου 1922.
Ο μαινόμενος όχλος τον έσυρε και τον διαπόμπευσε σε όλες τις συνοικίες «δέρων και εμπτύων και τίλλων τας τρίχας της κεφαλής και του γενείου του μέχρι της θέσεως των δύο Τσεσμέδων» όπου τον κτύπησαν με ρόπαλα και μαχαίρια ωσότου πέθανε κι’ υστέρα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον στους δρόμους, βλασφημούντες και υβρίζοντες και επιδεικνύοντες την ποιμαντορική του ράβδο ως το τρόπαιο της θηριωδίας τους.
Να πώς περιγράφει το τέλος του Ιεράρχου ο Μικρασιάτης Χρήστος Σολομωνίδης:
«Η 26η Αυγούστου είναι η μέρα της αγωνίας, η μέρα της απόγνωσης και του τρόμου του ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης. Η εφιαλτική μέρα της Σμύρνης. Το Στρατηγείο έχει επιβιβασθεί στα πλοία. Οι τελευταίοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν αναχωρήσει κι’ αυτοί. Η πόλη μένει τώρα ανυπεράσπιστη.
Σάββατο 27 Αυγούστου. Το τέλος των ονείρων του Γένους. Πρωΐ-πρωΐ ο Χρυσόστομος κατεβαίνει απ’ το μητροπολιτικό μέγαρο και πορεύεται στο ναό της Αγίας Φωτεινής. Τα πλήθη έχουν συρρεύσει στην εκκλησία και κατακλύζουν έντρομα το μεγάλο αυλόγυρο της. Μοναδική ελπίδα ο Θεός. Τελευταία καταφυγή η αγνή και ηρωϊκή Σαμαρείτις. Μόνη παρηγοριά ο Δεσπότης. Με χαραγμένη βαθειά τη συγκίνηση στο πρόσωπο παραστέκει το τρομαγμένο κι’ απελπισμένο ποίμνιο.
Μια προφητική επιστολή του Σμύρνης Χρυσόστομου στον Ε. Βενιζέλο, την προπαραμονή του μαρτυρικού θανάτου του στην κατάληψη της Σμύρνης
«…ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγινώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν τη ζωή προοριζόμενοι –τις οίδε- κατ’ ανεξερευνήτους βουλάς της Θείας Προνοίας εις θυσίαν και μαρτύριον,…».
Με την προφητική αυτή αναφορά, συγκλονιστική στ’ αλήθεια, ο μάρτυρας μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, απηύθυνε έκκληση στον ιδιωτεύοντα, τότε, Ελευθέριο Βενιζέλο να κάνει τη «μεγάλη χειρονομία» και να σώσει τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας.
Η δραματική του επιστολή, στην οποία διακρίνεται η αγωνία γι αυτό που επέρχεται για τους Έλληνες της περιοχής, χωρίς κανείς να μπορεί να το αποτρέψει, γράφτηκε την προπαραμονή του θανάτου του, στις 25 Αυγούστου 1922. Σίγουρα ο Βενιζέλος διάβασε τη δραματική έκκληση όταν ο ιεράρχης ήταν πλέον νεκρός, κατακρεουργημένος από τον τουρκικό όχλο στις 27 Αυγούστου 1922, κατά την ανακατάληψη της Σμύρνης από τους Τούρκους.
Ο Χρυσόστομος στην έντονα συναισθηματική του επιστολή κατηγορεί τον ίδιο τον Βενιζέλο, με τον οποίο διατηρούσε στενή σχέση, για την επιλογή του να στείλει στη Σμύρνη ως Ύπατο Αρμοστή «ένα παράφρονα και εγωιστήν», όπως αποκαλεί τον Αριστείδη Στεργιάδη.
Για να απαντηθεί το ερώτημα, επιβάλλεται να αναφερθεί συνοπτικά τι συνέβη από την έναρξη της τουρκικής επιθέσεως στο Αφιόν στις 13/8/1922 μέχρι την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από τη χερσόνησο της Ερυθραίας.
Η Στρατιά Μικράς Ασίας μετά την αποτυχία των επιθετικών επιχειρήσεων του 1921, εγκαταστάθηκε στη γραμμή Κίος – Εσκή Σεχήρ – Αφιόν Καραχισάρ – Μαίανδρος. Το μήκους 800 χλμ μέτωπο θα απορροφήσει κάθε διαθέσιμη δύναμη, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν οι στρατηγικές εφεδρείες. Στον ανέφικτο σκοπό της διατήρησης του εδάφους η Στρατιά παραιτήθηκε των στρατηγικών της δυνατοτήτων και μετέπεσε σε «διοίκηση μονάδων προκαλύψεως». Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη χάραξη της αμυντικής γραμμής νότια του Αφιόν σε έδαφος ακατάλληλο για άμυνα, αποτέλεσαν τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στην ήττα του Αυγούστου 1922.
Πολλά ακόμη θα συμβάλουν στην τελική έκβαση, όπως: Η απώλεια των ικανότερων αξιωματικών ανατολικά του Σαγγάριου, η πτώση του ηθικού λόγω της μακροχρόνιας στράτευσης, των συνεχών αποτυχιών, της ανισότητας στο φόρο αίματος και της έκλειψης της ελπίδας για επιτυχή κατάληξη της εκστρατείας, η «συνειδητή» συνενοχή της κυβέρνησης στη πτώση του ηθικού και τη γενικευμένη φυγοστρατία (40.000 ανυπότακτοι και λιποτάκτες), η ανάληψη της διοίκησης της Στρατιάς από τον ιδιόρρυθμο Χατζανέστη, η απόρριψη προτάσεων για συγκρότηση στρατηγικών εφεδρειών, η αφαίρεση δυνάμεων από τη Μικρασία για να συμμετάσχουν στη «φαιδρά επιχείρηση κατάληψης της Κωνσταντινούπολης», η απαράδεκτη οχύρωση από μάντρες ξερολιθιάς στο δεξιό σκέλος της «εξέχουσας του Αφιόν», κ.α..
Πρόσκοποι και Γενοκτονία στο Αϊδίνιο, στα Σώκια και την Κάτω Παναγιά της Μικράς Ασίας
Η Γενοκτονία των Ελλήνων, αποτελεί μία από πιο τις θλιβερές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Μία από τις τραγικές για τον ανθρώπινο βίο περίοδο, όπου η ανθρώπινη ζωή έχασε κάθε αξία και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι απώλεσαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν. Ανάμεσα στους χιλιάδες Έλληνες που δολοφονήθηκαν δολοφονήθηκαν και πρόσκοποι, οι οποίοι συντέλεσαν οι σημαντικά στην παρουσία του Ελληνισμού, όπως στο Αιδίνιο, στα Σώκια και την Κάτω Παναγιά.
Μνημείο του Ποντιακού Ελληνισμού για να θυμίζει το Μοναστήρι εκεί στην Πατρίδα, αλλά και σύμβολο της οργανωμένης γενοκτονίας περισσοτέρων από 350.000 Ελλήνων του Πόντου από έναν βάρβαρο λαό με επικεφαλής τον Κεμάλ, τον «πατέρα» των Τούρκων, έσφαξαν και ξερίζωσαν έναν ολόκληρο λαό, χιλιάδες οι νεκροί, μέσα σ’αυτούς και πάρα πολλοί αντάρτες που αντιστάθηκαν και έπεσαν ηρωικά…
Η γενοκτονία των Ποντίων ( 1916 – 1923 ) με 353.000 νεκρούς αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη γενοκτονία του αιώνα μας.
Το Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό Πόντο την περίοδο 1916-1923. Η αναγνώριση αυτή, παρόλη την εβδομηκονταετή καθυστέρηση, δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό και συνέδεσε το σύγχρονο ελληνισμό με την ιστορική του μνήμη. Γιατί η ήττα του 1922, η «νέα τάξη πραγμάτων» που επικράτησε τότε, με την απόλυτη συνενοχή ολόκληρου του ελλαδικού πολιτικού κατεστημένου, περιόρισαν ουσιαστικά όχι μόνο τα γεωγραφικά όρια του ελληνισμού αλλά και τα διανοητικά.
Ο περιορισμός των πνευματικών νεοελληνικών οριζόντων είχε άμεση αντανάκλαση στη ελλειματική ιστορική μνήμη των σύγχρονων Ελλήνων.
Εὐάγγελος Στ. Πονηρός
