14 Σεπτεμβρίου: «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους τούρκους»

Η Καταστροφή της Σμύρνης, φωτογραφία από ιταλικό πλοίο, 14η Σεπτεμβρίου 1922.

Νικόλαος Φωτιάδης Αντγος ε.α.
Πρόεδρος Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών

Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στις 14 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο γιορτάζουν την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Συγχρόνως ο Ελληνισμός στην Πατρίδα μας αλλά και σ΄ολόκληρο τον κόσμο, τιμά την ημέρα αυτή τους αδελφούς της Ανατολής (Μικράς Ασίας, Πόντου, Ανατολικής Θράκης) που υπέστησαν εξανδραποδισμό από τους  Τούρκους κατά τα θλιβερά γεγονότα του 1922.

Η πολιτεία με το Νόμο 2465/1998 καθόρισε όπως η 14^η Σεπτεμβρίου είναι «ημέρα Εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους  Τούρκους». Ογδόντα τρία χρόνια από τότε που άρχισε το δράμα της προσφυγιάς, η εκρίζωση του Ελληνοχριστιανικού πληθυσμού της Ανατολής, ο αργός θάνατος των προγόνων μας.

Οι σχέσεις του Κεμαλικού κράτους με τη Σοβιετική Ρωσία πριν και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

.

του Κωνσταντίνου Ν. Θώδη, ιστορικού ερευνητή της Μικράς Ασίας του Αιγαίου

Εισαγωγή
Η Μικρασιατική καταστροφή ως όρος στην ελληνική ιστοριογραφία, δηλώνει το τραγικό γεγονός στην ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού — το τέλος της τρισχιλιετούς ελληνικής ιστορίας της Μικράς Ασίας και την “Έξοδο”, τον διωγμό των ιθαγενών του ορθόδοξου ελληνικού πληθυσμού από τις αρχαίες του εστίες.

Η γενοκτονία των Ελλήνων – ως διαφορετική πολιτική ανάγνωση, εθνοτική κάθαρση -, που αναπτύσσεται από τους Νεότουρκους στα χρόνια του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου (1914-1918), έφτασε στο αποκορύφωμά της και ολοκληρώθηκε με τους Κεμαλιστές μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στη μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922), μαζί με τον ξερίζωμα όλου του πληθυσμού από τη γη του – βλ. “Αιολική γη” του Ηλ. Βενέζη / “Η πατρίδα μου το Αϊβαλί” του Φ. Κόντογλου ”Τα ματωμένα Χώματα” της Δ. Σωτηρίου/ “Χαμένες Πατρίδες” του Γ. Καψή κλπ.- ήταν δυσανάλογη με τις αριθμητικές απώλειες του στρατού και καταξιώθηκε στην ιστοριογραφία με τον όρο “Καταστροφή”. Ο Γάλλος ιστορικός Εντουάρ Ντριό, στο έργο του “La question de l’ Orient 1918-1938″, έγραψε ότι η Μικρασιατική καταστροφή ήταν πιο άγρια και τρομερή, σε σχέση με την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως”.

Ο Γάλλος Ελληνιστής, Οκταβιανός Μερλιέ, έγραψε ότι “η απώλεια της Μικράς Ασίας σήμανε το τέλος της ιστορίας είκοσι αιώνων. Το 1453 σηματοδότησε το τέλος του Βυζαντίου, το 1922 ήταν πιο τραγικό, καθώς σηματοδότησε το τέλος του Μικρασιατικού Ελληνισμού”.

Δύο σελίδες ιστορίας. «30 Αυγούστου 1922. Το τέλος…»

Συνωστισμένοι Έλληνες στρατιώτες στο λιμάνι της Σμύρνης περιμένουν να εκκενωθούν προς τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου και την ηπειρωτική Ελλάδα.

.

30 Αυγούστου 1922. Το τέλος…

Στις 25 Αυγούστου 1922, η όψη της Σμύρνης ήταν πένθιμη. Την είχαν αφήσει και τα τελευταία τμήματα του Ελληνικού στρατού που υποχωρούσε προς την Ερυθραία και χιλιάδες πολίτες συνωστίζονταν στην προκυμαία για να τους παραλάβει κάποιο πλοίο και να τους μεταφέρει στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε ενδιαφερθεί καθόλου για τη μεταφορά τόσων ψυχών και φυσικά τα πλοία ήταν ελάχιστα.

Την ώρα που ο μητροπολίτης Σμύρνης έτρεχε στους πρόξενους ζητώντας βοήθεια για τους αμάχους ή με επιστολές του εκλιπαρούσε ανθρωπισμό από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ο Στεργιάδης φυγαδευόταν από τους Άγγλους με αγγλικό πολεμικό.

Τον υπασπιστή του, έναν Κρητικό χωροφύλακα, που του έφερε τις βαλίτσες μέχρι την αποβάθρα, ούτε που γύρισε το κεφάλι του να τον χαιρετίσει. Λίγο αργότερα οι Τσέτες θα τον ξεκοίλιαζαν μαζί με τη γυναίκα του. Αλλά ούτε για τον πρύτανη Καραθεοδωρή θα ενδιαφερόταν. Ο επιφανής μαθηματικός σώθηκε από τον Σμυρναίο δημοσιογράφο Θεοδόσιο Δανιηλίδη.

Τη νύκτα της 25ης προς την 26η Αυγούστου, περνούσαν ακόμα μπουλούκια του ελληνικού στρατού κατευθυνόμενα προς την Κρήνη (Τσεσμέ) της Ερυθραίας, για να επιβιβαστούν σε πλοία.

Το πρωί της 26ης Αυγούστου η προκυμαία της Σμύρνης από το Τελωνείο μέχρι την Πούντα ήταν γεμάτη κόσμο, ενώ ακόμα πρόβαλαν ρακένδυτοι και πεινασμένοι στρατιώτες, κατευθυνόμενοι προς Ερυθραία.

Το απόγευμα, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος ζήτησε την προστασία του πληθυσμού από τον Αμερικάνο πρόξενο Γ. Χόρτον, αλλά μάταια. Στην πρόσκληση του George Horton να επιβιβαστεί σε αμερικανικό αντιτορπιλικό για να σωθεί, θα αρνιόταν.  Αργότερα ο Χόρτον θα περιλάμβανε όσα φρικτά είδε να κάνουν οι μουσουλμάνοι Τούρκοι προς τον χριστιανικό πληθυσμό στο βιβλίο του «Η Μάστιγα της Ασίας«. Ένα ιστορικό ντοκουμέντο για τις θηριωδίες που έγιναν.

Η Ελληνική αποχώρηση από τη Μικρά Ασία (1922)

.

Επί μερικά χρόνια ο Ελληνικός στρατός κρατούσε μια γραμμή μεγάλου μήκους χωρίς επαρκή τροφή και ιματισμό. Πολλές απ’ τις στρατιωτικές αυτές μονάδες είχαν σταλεί απ’ τους Συμμάχους να πολεμήσουν γι αυτούς στη Ρωσία, οπού είχαν υποστεί βαρείες απώλειες. Είχαν περιέλθει σε μια κατάσταση βαρύτατης απώλειας του ηθικού τους.

Προσπαθούσαν να διαφύγουν από έναν αμείλικτο εχθρό, απ’ τον όποιο δεν μπορούσαν να περιμένουν κανένα οίκτο, εάν αιχμαλωτίζον­ταν. Όσοι απ’ αυτούς διέφυγαν εκάλυψαν την απόσταση απ’ το μέτωπο μέχρι την παραλία μέσα σε χρονικό διάστημα εξαιρετικά μικρό. Ολόκληρος ο Μουσουλμανικός πληθυσμός ανάμεσα στον όποιο περνούσαν ήταν εχθρικός και καλά εξωπλισμένος.

Φαίνεται απίθανο να βρήκαν καιρό να διαπράξουν σοβαρές σφαγές η να είχαν τη διάθεση και την ψυχραιμία να σταματήσουν στον δρόμο και να κακοποιήσουν γυναίκες. Μπορεί να παραδεχτεί κανείς ότι έκαψαν και ερήμωσαν τον τόπο απ’ τον όποιο περνούσαν. Οι Έλληνες ισχυρίσθηκαν ότι ήταν στρατιωτική ανάγκη να το κάμουν αυτό και νομίζω ότι θα μπορούσαν να υποστηρίξουν μια τέτοια ανάγκη αν είναι δυνατό κατ’ αρχήν — να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο. Ήταν πρόδηλα περισσότερο δικαιο­λογημένοι να ερημώσουν τον τόπο ανάμεσα σ’ αυτούς και στους Κεμαλικούς πού προήλαυναν εναντίον τους, παρ’ όσο ήταν ο δικός μας Sherman στην «Πορεία του προς τη Θάλασσα».

23 Ιουνίου 1920 – Το ολοκαύτωμα του Φούλατζικ της Βιθυνίας

Η Χορόζ Βασιλική με την κόρη της πάνω στο πλοίο της προσφυγιάς

.

Γιώργος Κ. Ευστρατιάδης – Ερκέκογλου
Εφέτης Θράκης

Το χωριό Φούλατζικ («Φωλίτσα») της Βιθυνίας ήταν μια ακμάζουσα Ελληνορθόδοξη, πλην τουρκόφωνη, κοινότητα στο μέσο της αποστάσεως μεταξύ της παραθαλάσσιας πολίχνης Καραμουσάλ (που είναι κτισμένη στη νότια ακτή του Αστακηνού Κόλπου, στη θέση της αρχαίας Ελληνικής πόλεως Πραίνετον) και της Νίκαιας.

Διοικητικώς υπαγόταν στην υποδιοίκηση του Καραμουσάλ του Νομού Νικομηδείας, που τη διοικούσε Καϊμακάμης (Έπαρχος). Ο οικισμός, αποτελούμενος από 400 λιθόκτιστα σπίτια, τα πιο πολλά διώροφα, ήταν κτισμένος σε υψόμετρο 350 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας σε ένα κατάφυτο και με πολλές πηγές οροπέδιο και η κύρια ασχολία των 1.800 κατοίκων του ήταν η γεωργία και σηροτροφία.

Απείχε περί τα 12 χλμ. από τη νότια ακτή του Αστακινού Κόλπου, 10 χλμ. βόρεια από τη λίμνη της Νίκαιας, 20 χλμ. Β.Δ. της Νίκαιας και τέλος 70 χλμ. Ν.Α. της Κωνσταντινουπόλεως. Το χωριό απαρτιζόταν από τρεις μαχαλάδες: Χαμηλά ήταν ο Ασαγη Μαχαλέ (Asagi = κάτω), ψηλά ήταν ο Γιοκαρέ Μαχαλέ (Yukari = απάνω), και στο μέσο απέναντι των δύο ήταν ο τρίτος μαχαλάς, ο Καρσί Μαχαλέ (Karsi = απέναντι). Περιβαλλόταν δε από τουρκοχώρια, με απολύτως εχθρικό πληθυσμό.

Τα πλησιέστερα προς το Φούλατζικ τουρκοχώρια, αλλά και το ίδιο το Καραμουσάλ είχαν πληθυσμό προερχόμενο κυρίως από τη Βοσνία, που είχε αποκατασταθεί εκεί ως προσφυγικός με τη μέριμνα της Σουλτανικής Κυβερνήσεως, μετά την κατάληψη της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης από την Αυστρο – Ουγγαρία το 1878 και μετά την οριστική της προσάρτηση το 1908. Γι’ αυτό οι Φουλατζικλήδες τους αποκαλούσαν «Μποσνάκηδες». Οι κάτοικοι του Φούλατζικ, σύμφωνα με την παράδοση, κατ’ αρχήν ελληνόφωνες, στα σκληρά χρόνια της Σουλτανικής καταπιέσεως και περιβαλλόμενοι από συμπαγή τουρκικό πληθυσμό, παρά τις προσπάθειες των Τούρκων, όχι μόνο δεν εξισλαμίσθηκαν, αλλά αντίθετα αντιστάθηκαν και υπέστησαν παντός είδους διώξεις. Ως πρώτο βήμα του εξισλαμισμού τους ήταν η απαγόρευση της ελληνικής γλώσσας με βάρβαρες τιμωρίες (κοπή γλώσσας κ.λ.π.) για την περίπτωση που δεν συμμορφωνόταν.

Γενοκτονία των Ποντίων – Τα «Αμελέ Ταμπουρού»

.

Ο Μουσταφά Κεμάλ έδωσε το σύνθημα:
«σκοτώστε τους γκιαούρηδες!..» κι άρχισαν
οι θηριωδίες των Τούρκων και οι στρατολογήσεις στα
« Αμελέ Ταμπουρού»

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Ο ποντιακός ελληνισμός,  θυμάται σήμερα και πενθεί τους 353.000 νεκρούς της τουρκικής θηριωδίας της περιόδου 1914-23, ενώ τη μέρα αυτή, οι Τούρκοι γιορτάζουν τα κατορθώματα του σφαγέα των Ποντίων Μουσταφά Κεμάλ.

Σαν χθές, 19-5-1919, ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Σαμψούντα, τάχα για να αποκαταστήσει την τάξη στα ελληνικά χωριά που τα ρήμαζαν τουρκικές συμμορίες, σύμφωνα με βρετανό διπλωμάτη, αλλά στην ουσία για να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο της ποντιακής γενοκτονίας. Φανάτισε τους Τούρκους, δίδοντας την προσταγή: «σκοτώστε τους  γκιαούρηδες και πάρτε τις περιουσίες τους»

Ξεκίνησε πρώτα με εξορίες, αποστολή στα «Αμελέ Ταμπουρού» («Τάγματα Εργασίας»), από τα οποία ελάχιστοι γύριζαν κι αυτοί  σακάτηδες. Στρατολογούσε σ’ αυτά τους άνδρες για να εργασθούν αμισθί στη διάνοιξη οδών στα ενδότερα της χώρας, υπό την επίβλεψη κτηνωδών τσαούσηδων 18ωρο ημερησίως, να σπάζουν πέτρες, να τις κουβαλούν, να σκάβουν ασταμάτητα, με λίγο ψωμί και νερό.

Όταν ο Ξενόπουλος, ο Σικελιανός και ο Παλαμάς, μιλούσαν για τη Γενοκτονία των Ελλήνων

.

Θεοφάνης Μαλκίδης

1.Χωρίς αληθινή ηγεσία δεν υπάρχει συνέχεια

Μία παράμετρος της οργανωμένης Γενοκτονίας των Ελλήνων και ειδικότερα στον Πόντο, ήταν η εξόντωση της ηγεσίας τους από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 1921. Η εξόντωση των Ελλήνων ηγετών, όπως συνέβη και με τους Αρμένιους τον Απρίλιο του 1915 στην Κωνσταντινούπολη, συνέβαλλε στο να χαθεί η καθοδήγηση των Ελλήνων και να σημειωθεί πιο γρήγορα η δολοφονία τους. Στον Πόντο, η ηγεσία των Ελλήνων εξοντώθηκε με τα λεγόμενα «δικαστήρια ανεξαρτησίας» στην Aμάσεια.

Τα «δικαστήρια ανεξαρτησίας», εκδίδουν «αποφάσεις» και εκτελούνται πρόκριτοι, βουλευτές, δημοσιογράφοι, καθηγητές, δάσκαλοι, κληρικοί, από τους οποίους ζητούνται δηλώσεις ότι συμμετείχαν στην οργάνωση του απελευθερωτικού κινήματος στον Πόντο. Οι σημαντικότερες μορφές του ποντιακού Ελληνισμού, «το άνθος της ελληνικής κοινωνίας του Πόντου», όπως ανέφερε σε κείμενο διαμαρτυρίας το Οικουμενικό Πατριαρχείο, καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Ανάμεσά τους, ο πρώην βουλευτής Τραπεζούντος, Ματθαίος Ι. Κωφίδης, ο εργοστασιάρχης Αλέξανδρος Γ. Ακριτίδης, (οι σπουδαίες επιστολές τους στο τέλος του κειμένου, θεωρούνται η πεμπτουσία της Ρωμηοσύνης) ο ιδιοκτήτης της εφημερίδας «Εποχή» της Τραπεζούντας Νίκος Καπετανίδης, ο έμπορος από την Κερασούντα Γεώργιος Θ. Κακουλίδης, ο γραμματεύς του Μητροπολίτη Κερασούντας Σπύρος Ι. Σουρμελής, οι έμποροι Ιορδάνης Ι. Σουρμελής, Ιωάννης Κ. Ατματζίδης, Ιωάννης Π. Σπαθόπουλος, από την Ορντού, οι Αβραάμ Τοκατλίδης και Επαμεινώνδας Γρηγοριάδης, οι Α. Ασλίδης, Χ. Ιωάννου και Ι. Δαζαράκης, ο δικηγόρος Π.Βαϊμανίδης, ο αρχιμανδρίτης Πλάτων Ν. Αιβαζίδης, πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης· ο Ι. Καδέμογλου, αντιπρόσωπος του Μητροπολίτη του Καβάκ· ο Α. Τσίνογλου, γραμματέας της Μητρόπολης· Β. Παπαδόπουλος, διευθυντής της εφημερίδας «Διογένης»· ο Λ. Κυρ. Πατσιόγλου, δικηγόρος και δημοσιογράφος· ο Ι. Ιορδανίδης, δικηγόρος· ο Κ. Κωνσταντινίδης· ο Π. Παπαδόπουλος, διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας, οι καθηγητές του Αμερικανικού Κολεγίου της Μερζιφούντας «Ανατόλια» Γ. Θεοχαρίδης, Χ. Γεωργίου και Α. Συμεών και οι μαθητές του ίδιου κολλεγίου Αναστάσιος Παυλίδης και Συμεών Ανανιάδης.

Μία άγνωστη τραγωδία: Οι Έλληνες αιχμάλωτοι στην Τουρκία μετά το 1922

.

Γράφει ο Ηλίας Αναγνωστάκης

Κατά τήν διάρκεια της Ελληνικής υποχώρησης του Αυγούστου 1922 στη Μικρά Ασία ( που εξελίχτηκε κατα τόπους σε άτακτη φυγή) αιχμαλωτίστηκαν συντεταγμένα, ασύντακτα η και μεμονωμένα περίπου 56.750(!)Έλληνες στρατιώτες ( 54.000 οπλίτες και 2.750 αξιωματικοί). Μέχρι τον Οκτώβριο, η Αθήνα σωστά είχε διαγνώσει οτι πέραν των απωλειών μάχης, της έλειπαν τόσοι.

Η Τουρκική πλευρά δεν εδωσε καμια απάντηση μεχρι τα Χριστούγεννα του 1922, οταν απάντησε ( μεσω Ερυθράς Ημισελήνου) οτι είχε 32.000. Αυτο σημαίνει οτι στο διάστημα Αύγουστος -Δεκέμβριος 1922, είχαν βρεί το θάνατο με διαφόρους τρόπους ( Τυφεκισμό, κρεμάλα, αποκεφαλισμό, λυντσάρισμα, πριονισμό(!) θάψιμο εν ζωή(!), κατακρημνισμό, συνθλιβή κρανίου μετα πέτρας, ψήσιμο, σούβλισμα, ανασκολοπισμό, μεχρι και κανιβαλλισμό( Μαγνησία) περί τους 24.700 Έλληνες στρατιώτες.

Μέχρι να έρθουν οι Διεθνείς επιτροπές, σούρτα-φέρτα μεταξύ αντιπροσώπων, και τα συναφή, είχαν πεθάνει κατά εκατοντάδες πλέον και άλλοι Έλληνες στρατιώτες απο ασιτία, ψύχος, αρρώστιες και ξυλοδαρμούς. Έπρεπε να φτάσει Απρίλης για να επαναπατριστούν περί τούς 7.000, ενώ τον Ιούλιο άλλοι 6.600, καθώς και περίπου 3.500 τον Δεκέμβριο του 1923. Πολλοί όμως απο αυτούς ήταν σε τόσο άθλια κατάσταση, που πέθαιναν εν πλώ(!) η μόλις έφταναν στόν Πειραιά.

Το «ξέπλυμα» μιας Γενοκτονίας…

.

Μιλώντας η κ. Γιάννα Αγγελοπούλου στην Ολομέλεια της Επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων της Παλιγγενεσίας, χαρακτήρισε τον τραγικό ξεριζωμό και τη Γενοκτονία σε βάρος του Μικρασιατικού Ελληνισμού ως… «ανθρωπιστική καταστροφή»!

του Θανάση Κ.

Ηθελημένο «ξέπλυμα» ή ακούσια γλωσσική παραδρομή;

Πάντως απαρατήρητο δεν πέρασε…

Να ενημερώσουμε λοιπόν, την κα. Αγγελοπούλου, ότι υπάρχει η εξής διαβάθμιση όρων για τέτοια τραγικά ιστορικά περιστατικά, όπου χάνονται ζωές  εκατομμυρίων ανθρώπων και διώχνονται από τις πατρογονικές εστίες τους πολλοί περισσότεροι…

* Υπάρχει η «Ανθρωπιστική καταστροφή» (humanitarian disaster).

* Υπάρχουν τα «Εγκλήματα Πολέμου» (war crimes)

Σπάνιο βίντεο από τη Σμύρνη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

Ένα σπάνιο φιλμ από το αρχείο του Διεθνούς Κινήματος Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (ICRC).

Σύμφωνα με την περιγραφή στην αναφορά του Ενρίκο Νατάλε, στην αρχή βλέπουμε Τούρκους πολίτες να φεύγουν από το στρατόπεδο Λιόσα κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής αιχμαλώτων, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος υπάρχουν εικόνες από την κατεστραμμένη Σμύρνη.

Το φιλμ τελειώνει με την άφιξη ενός ατμόπλοιου που μεταφέρει Τούρκους κρατούμενους.

Η πνευματική κληρονομιά του Χρυσοστόμου Σμύρνης

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Τον Νοέμβριο του 1992 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος κατέταξε επισήμως στη χορεία των Αγίων τον μαρτυρικό Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο και τους άλλους κληρικούς που βρήκαν τον θάνατο στα χέρια των Τούρκων.

Οι Μητροπολίτες Ικονίου Προκόπιος, Μοσχονησίων Αμβρόσιος, Κυδωνιών Γρηγόριος και ο Επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος (μαρτύρησε στον Πόντο το 1921) ανήκουν, μαζί με 350 περίπου απλούς κληρικούς, στον μακρύ κατάλογο των εθνοϊερομαρτύρων. Πολλοί από αυτούς σταυρώθηκαν, πεταλώθηκαν, ετάφησαν ζωντανοί και γενικώς υπέφεραν απερίγραπτα μαρτύρια στα χέρια των τακτικών ή ατάκτων Τούρκων ενόπλων.

Η μνήμη τους τιμάται σε όλους τους ναούς μας την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Φέτος, το 2019, αντιστοιχεί στις 8 Σεπτεμβρίου και συμπίπτει με τον εορτασμό του Γενεσίου της Θεοτόκου.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης είχε θεολογική και ευρύτερη μόρφωση και φλεγόταν από αγάπη για την Εκκλησία και την Πατρίδα. Ήταν εκφραστής έργω και λόγω της Ελληνορθόδοξης Παράδοσής μας και πίστευε ότι οι Ορθόδοξοι κληρικοί δικαιούνται, αλλά και υποχρεούνται, να εργάζονται για την εθνική αφύπνιση και για την καλλιέργεια του αγνού πατριωτισμού.

Η αιχμαλωσία του στρατηγού Τρικούπη το 1922 και τι του αποκάλυψε ο Κεμάλ!

.

Ο τούρκος ηγέτης ήταν όλο φιλοφρονήσεις, ενώ ο αιχμάλωτος στρατηγός διερωτήθηκε μήπως έπρεπε να αυτοκτονήσει…

Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Η αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη της Μικρασιατικής καταστροφής κορυφώθηκε από τη στιγμή της αιχμαλωσίας ενός τμήματος του Α΄ Σώματος Στρατού μαζί με τον διοικητή του στρατηγό Νικόλαο Τρικούπη μετά τη Μάχη του Αλή Βεράν, ένα μικρό χωριό στην περιφέρεια της Κιουτάχειας. Το αιχμαλωτισμένο αυτό τμήμα αριθμούσε 5.000 άνδρες, όταν κυκλώθηκε από πολλαπλάσιες στρατιωτικές τουρκικές δυνάμεις, ενώ οι άλλες δυνάμεις του Σώματος αποκομμένες αποκρούοντας επιθέσεις, κατευθύνθηκαν με απώλειες προς τα παράλια.

Πριν αιχμαλωτισθεί ο στρατηγός Τρικούπης προσπάθησε να αντιτάξει μέχρις εσχάτων άμυνα στο χωριό Καρατζά Χισάρ, αλλά μόλις διαπίστωσε ότι δεν εισακουγόταν από τους στρατιώτες του, των οποίων η αντοχή είχε υπερβεί κάθε όριο, αναγκάσθηκε στις 5 το απόγευμα της 2ας Σεπτεμβρίου 1922 να ζητήσει συνθηκολόγηση. Μαζί με τον Τρικούπη παραδόθηκαν, ο υποστράτηγος Κ. Διγενής, ο διοικητής της 13ης Μεραρχίας συνταγματάρχης Καϊμπαλής, 190 αξιωματικοί 4.400 στρατιώτες,

Την επομένη, οι αιχμάλωτοι στρατηγοί Τρικούπης και Διγενής, οδηγήθηκαν από Τούρκους αξιωματικούς στον Ισμέτ Πασά Ινονού. Ήταν, όπως διηγείται ο ίδιος, κατάκοποι με τα χείλη πρησμένα. Τους πρόσφερε τσάϊ αλλά δεν ήταν σε θέση να το πιούν. Τους φέρθηκε φιλικά, συζήτησαν για την μάχη και τους είπε ότι πολέμησαν γενναία αλλά η τύχη δεν τους ευνόησε. Μίλησαν κατόπιν ως αξιωματικοί του Πυροβολικού για την στρατηγική της μάχης και ότι τα πυρά του τουρκικού πυροβολικού κατέστρεψαν τους πύργους ελέγχου και κατοπτεύσεως, απέκοψαν τηλεφωνικά καλώδια και φόνευσαν τους χειριστές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τηλεβόλα και οβίδες όχι όμως στρατιώτες –χειριστές…

Ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο από την Σμύρνη, πριν το 1922

.

Αριστείδης Βικέτος

Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 97 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Ο τραγικός επίλογος γράφτηκε στην Σμύρνη στις 12 -13 (νέο ημερολόγιο) Σεπτεμβρίου 1922 με την πυρπόληση της ελληνικής και της αρμενικής  συνοικίας της Σμύρνης.

Το κάψιμο των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους σε αυτά Χριστιανούς να βγουν έξω στους δρόμους, με αποτέλεσμα και οι τελευταίοι,  που είχαν γλυτώσει από τις προηγούμενες σφαγές, να πέφτουν στα χέρια των Τούρκων και να υφίστανται τρομερούς βασανισμούς πριν τον θάνατό τους. Μεταξύ των θυμάτων, υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις Δυτικών (Αμερικανών, Ολλανδών κ.α.), παρ’ ότι οι Τούρκοι κατά κανόνα αυτούς δεν τους πείραζαν.

Οι σφαγές κατά Ελλήνων και Αρμενίων από τους Τούρκους έκαναν τον Αμερικανό Πρόξενο στην Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον (George Horton) να γράψει: «Ένα από τα δυνατότερα συναισθήματα, που πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής, διότι άνηκα στο ανθρώπινο γένος». 

Ιδιαίτερα μαρτυρικός και απάνθρωπος  υπήρξε ο θάνατος του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου, του οποίου την  Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού η Εκκλησία τιμά την ιερή μνήμη μαζί με τους άλλους μαρτυρικώς τελειωθέντες Αρχιερείς και ιερείς.

H καταστροφή

.

H καταστροφή κορυφώθηκε μια μέρα σαν κι αυτήν το 1922.

Ήταν η μέρα που οι τσέτες μπήκανε στη Σμύρνη κι ο κόσμος έμενε χωρίς νόημα, η ιστορία χωρίς δικαιοσύνη κι ο πολιτισμός ένα ξεκούρδιστο αστείο για λήθη και για θάνατο προορισμένο. Θα ήταν ίσως λύτρωση να ξεχαστεί ο φόνος. Μα οι ματωμένες μνήμες, οι ιωνικές νύχτες των προγόνων μας, νικούν ακόμη την άνοια του χρόνου γιατί δεν ήταν μια Ιδέα που χάθηκε αλλά ζωές, αμέτρητες ψυχές με σάρκα και οστά.

Καλή σου ώρα λοιπόν γυναίκα από το Ιβρινδί που ποτέ δεν ντροπιάστηκες στο μύλο του Γκιουν Γκιορκές. Καλή σου ώρα μπακάλη από το Τομάζι, με το λαιμό κομμένο, που θωρείς κατά το πέλαγο κορμιά που ξεβράζει η θάλασσα στην Πούντα, κορμιά λογχισμένα ή πνιγμένα πριν ή μετά την ατίμωση. Καλή σας ώρα ορφανά του Μπαϊρακλί, του Βουτζά, του Τραπάκιοϊ, κρυμμένοι του Δαραγάτς και του Πανιώνιου, βρέφη διαμελισμένα στον Κουκλουτζά και στον Μπουρνόβα, ζωντανοί θάνατοι στα χαρέμια της Μαγνησίας, σπαθιές, κομμένα χέρια και συντριμμένα κρανία.

Καλή σας ώρα κορίτσια από τ’ Αλάτσατα, στα Εισόδια ταμένα και σφαγμένα, χωρίς τραγούδι του βιολιτζή του Λάλα, των πηγαδιών κορίτσια, που διαλέξατε το θάνατο κι αυτός αρνιόταν, κορίτσια του Ρεΐς Ντερέ που συρθήκατε στα σκλαβοπάζαρα του Ικονίου και του Μπαλούκεσερ ή που καήκατε κλεισμένα στα σχολειά σας.