13 Σεπτεμβρίου 1943: «Μια θλιβερή επέτειος για την Κέρκυρα. Άμαχοι στις μίνες»

.

Νίκος Καρύδης – Φιλόλογος

Την τραγική εκείνη νύχτα της 13^ης προς 14^η Σεπτεμβρίου 1943 οι Κερκυραίοι λόγω των γερμανικών βομβαρδισμών άρχισαν πανικόβλητοι να εγκαταλείπουν την πόλη κατά μεγάλες ομάδες προς τα γύρω χωριά. Πολλοί όμως αναζήτησαν προσωρινό καταφύγιο στις στοές των μεσαιωνικών οχυρώσεων της πόλης.

Αντιγράφω από το «Χρόνια Πολέμου και Κατοχής» του Κ. Δαφνή, Κέρκυρα 1966:

[…] «Οι στοές του λόφου των φυλακών και των προμαχώνων του Αγίου Αθανασίου δέχονται τα  πρώτα κύματα. Μέσα σε λίγα λεπτά γεμίζουν ασφυκτικά. Γυναίκες λιποθυμούν, μικρά παιδιά κινδυνεύουν από ασφυξία.

Μπροστά στον καινούριο κίνδυνο αρχίζει μέσα στη νύχτα η θλιβερή έξοδος προς τα χωριά. Σε μια ατέλειωτη φάλαγγα, τριάντα χιλιάδες άνθρωποι οδοιπορούν, χωρίς φως και χωρίς ελπίδα, με μόνη συντροφιά τον πανικό. Κάπου κάπου γυρίζουν ν’ αντικρύσουν το πυροτέχνημα της πολιτείας.

Οι φλόγες τη ζώνουν από παντού, έτσι που νομίζεις ότι τίποτε δε θα ξεφύγει από τη φωτιά. Τα κεφάλια σκύβουν μπροστά στο μοιραίο, ενώ τα πόδια συνεχίζουν την πορεία. Εκείνη τη στιγμή το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως δεν αφήνει τις μνήμες των περασμένων, που κοιμούνται στα σπίτια που καίγονται, να ξυπνήσουν».

Το επεισόδιο της Κέρκυρας με ένα σπάνιο video (31 Αυγούστου 1923)

.

O φόνος του Iταλού στρατηγού Tελίνι (απεσταλμένου στην Ήπειρο για τη χάραξη των νότιων συνόρων της Αλβανίας που εκκρεμούσε από το 1912-13) στην ελληνοαλβανική μεθόριο, το καλοκαίρι του 1923 από αγνώστους, έδωσε την αφορμή στη Pώμη να προχωρήσει σε μια μάλλον προμελετημένη επίδειξη δυνάμης, που εκδηλώθηκε με την κατάληψη της Kέρκυρας από μονάδα του ιταλικού πολεμικού ναυτικού (στις 31 Αυγούστου 1923).

O βομβαρδισμός του νησιού (που έγινε παρά την προειδοποίηση που έλαβαν οι Ιταλοί ότι στα ανοχύρωτα φρούρια ήταν πρόχειρα εγκαταστημένοι πρόσφυγες και στοίχισε τη ζωή 15 αμάχων και τον τραυματισμό 35) λειτούργησε ως προανάκρουσμα της εξωτερικής πολιτικής που ακολούθησε ο δικτάτορας Mπενίτο Mουσολίνι, ενώ αντιμετωπίστηκε χλιαρά και υποχωρητικά από την ελληνική πλευρά.

Oι ελληνικές διαμαρτυρίες και αναφορές στις αρχές της ηθικής και του δικαίου δεν απέτρεψαν την αποδοχή των ιταλικών όρων για καταβολή χρηματικής αποζημιώσεως ύψους 50.000.000 λιρετών. Αν σκεφτεί κανείς ότι το ποσό αυτό αντιστοιχούσε σε 500.000 λίρες Αγγλίας και ότι η Ελλάδα με πολλούς κόπους εξασφάλισε από την Τράπεζα της Αγγλίας δάνειο 750.000 λιρών για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των προσφύγων, θα αντιληφθεί τις οικονομικές επιπτώσεις στον κρατικό προϋπολογισμό μιας τέτοιας αποζημίωσης.

Το διαχρονικό όραμα των Ριζοσπαστών για κοινωνική αλλαγή

Στις αρχές του 1849, κυκλοφορεί στην Κέρκυρα η εφημερίδα «Πατρίς», όργανο του Κόμματος των Μεταρρυθμιστών, που πίστευαν ότι το καθεστώς της σαραντάχρονης ήδη βρετανικής προστασίας στα Επτάνησα χρειαζόταν φιλελεύθερες αλλαγές αλλά δεν επιθυμούσαν την Ένωση με την Ελλάδα. Η «Πατρίς» έρχεται πολύ συχνά σε αντιπαράθεση με τον «Φιλελεύθερο», την εφημερίδα του Ηλία Ζερβού-Ιακωβάτου που κυκλοφορεί στην Κεφαλονιά, και υποστηρίζει με θέρμη την Ένωση με την Ελλάδα.

Ειρωνικά, η «Πατρίς» χαρακτηρίζει τον Ζερβό και τους ομοϊδεάτες του «Ριζοσπάστες», μεταφράζοντας στα ελληνικά των όρο radicals ή radicales που αναφερόταν στα ομώνυμα πολιτικά κινήματα που είχαν αναπτυχθεί στα τέλη του προηγούμενου αιώνα στην Αγγλία και τη Γαλλία. Ο χαρακτηρισμός φαίνεται ότι αρέσει στους κεφαλονίτες συντάκτες του Φιλελεύθερου, και ο Γεράσιμος Μαυρογιάννης απαντά: αποδέχεται τον χαρακτηρισμό και υπογράφει «Εις Ριζοσπάστης Κεφαλλήν». Συχνά είναι χρήσιμο να ακούς τους χαρακτηρισμούς που σού προσάπτουν οι αντίπαλοί σου.

Η βιβλιογραφία για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό εμπλουτίζεται διαρκώς με νέες μελέτες που ρίχνουν περισσότερο φως στις διάφορες εκφάνσεις του πολιτικού αυτού κινήματος που αναπτύχθηκε στα Επτάνησα στα μισά του 19^ου αιώνα και που οδήγησε στην Ένωση των νησιών με την Ελλάδα. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρομαι στο έργο του Γιώργου Αλισανδράτου, οι μελέτες του οποίου για τον Ριζοσπαστισμό εκδόθηκαν πρόσφατα συγκεντρωτικά σε τόμο από το Μουσείο Μπενάκη, αλλά και τις σχετικές μελέτες των Σπύρου Λουκάτου, Αγγελο-Διονύση Δεμπόνου, του Πέτρου Πετράτου, της Μιράντας Παξιμαδοπούλου-Σταυρινού, της Ερασμίας Λουίζας Σταυροπούλου, του Νικολάου Τζουγανάτου, του Ντίνου Κονόμου, του Γεωργίου Μοσχόπουλου, αλλά και την ανέκδοτη ακόμη σχετική διδακτορική διατριβή της Αγγελικής Γιαννάτου.

ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1953,ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ.

Οι καταστροφικοί σεισμοί που έπληξαν τα Ιόνια νησιά το 1953, κράτησαν σχεδόν 2 μήνες, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο (οι μικρότεροι μετασεισμοί κράτησαν πάνω από 6 μήνες). Το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφούν ολοκληρωτικά η Κεφαλονιά, η Ιθάκη και η Ζάκυνθος. Τη καταστροφή στη Ζάκυνθο συμπλήρωσε μια μεγάλη πυρκαγιά.
Η Ελλάδα εκείνη την εποχή έβγαινε ολόκληρη από μια δύσκολη εποχή ( πόλεμος – κατοχή – εμφύλιος) και ήταν στις πρώτες προσπάθειες ανασυγκρότησης. Ο πρώτος σεισμός έγινε με επίκεντρο την Ιθάκη στις 9 Αυγούστου, ακολουθούν ισχυροί μετασεισμοί για τρείς μέρες που ενεργοποιούν σεισμικά όλοι τη δυτική Ελλάδα και τότε έγινε ο μεγαλύτερος σεισμός (πάνω από 7 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ) στις 12 Αυγούστου με επίκεντρο τη Κεφαλονιά. Οι σεισμοί αυτοί είναι οι καταστρεπτικότεροι που έχουν γίνει στην Ελλάδα με πάνω από 470 νεκρούς και αγνοούμενους και 2500 τραυματίες. Αυτή τη δίμηνη σεισμική ακολουθία σημπλήρωσαν δύο σεισμοί τον Οκτώβριο στο Ληξούρι και τον Νοέμβριο στην Ιθάκη, αλλά δεν είχε μείνει τίποτε άλλο όρθιο για να το καταστρέψουν.
Στην Κεφαλονιά μικρότερες ζημιές έπαθε το βόρειο τμήμα του νησιού, η περιοχή της Ερίσου και το Φισκάρδο όπου αρκετά αρχοντικά άντεξαν τη καταστροφική μανία των πάνω από 3000 σεισμών και μετασεισμών που έγιναν μέχρι την άνοιξη της επόμενης χρονιάς και είναι από τα ελάχιστα διατηρητέα παραδοσιακά χτίσματα στο νησί.
Σημαντική ήταν η διεθνής βοήθεια που προσέτρεξε στο νησί από πολλές χώρες. Είτε τους πρώτους μήνες για την παροχή άμεσης βοήθειας, είτε στην προσπάθεια των κατοίκων να ξαναστήσουν τη ζωή τους όλα τα επόμενα χρόνια. Χαρακτηριστική η απουσία του ελληνικού κράτους που δεν μπόρεσε να δημιουργήσει τις συνθήκες για να κρατήσει τους ανθρώπους στο τόπο τους. έτσι η Κεφαλονιά εξαιτίας της έντονης μετανάστευσης που ακολούθησε τους σεισμούς στερήθηκε σημαντικό – και ίσως το πιο δημιουργικό και δυναμικό – κομμάτι του πληθυσμού της.

Γιά τήν συνέχεια ΕΔΩ