Η μάχη της Φτέρης (3 Ιανουαρίου 1944)

.

Αφήγηση Σταμοκώστας Δ.Βασίλειος

Όταν οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν 8/9/43 τα κενά κατέλαβαν οι Γερμανοί, ιδιαίτερα στα κυρίως αστικά κέντρα. Προσπαθούσαν να ελέγχουν την κατάσταση με προγραμματισμένες εξόδους προς την ύπαιθρο, εκτός των τριών μεγάλων εκκαθαρίσεων. Σε μια απ’ αυτές ο Στρατιωτικός Διοικητής Λαμίας είχε προγραμματίσει να κάνει αναγνώριση εδάφους στον άξονα Λαμίας – Γαρδικίου. Οι έξοδοι – εξορμήσεις γίνονταν μεθοδικά και σταδιακά. Πρώτα μέχρι Μακρακώμη, μετά Σπερχειάδα, μετά Παλαιοβράχα κλπ.

Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ είχε εγκαταστήσει καραούλια κατά μήκος του δρόμου και παρακολουθούσε τις κινήσεις του εχθρού:

«Την προηγούμενη ημέρα της μάχης 2/1/44, μια γερμανική φάλαγγα έφθασε ανενόχλητη στη Σπερχειάδα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας δύο καμιόνια της φάλαγγας αυτής ήρθαν επίσης ανενόχλητα στην Παλαιοβράχα. Εγώ τη χρονιά αυτή σπούδαζα στο Ιεροδιδασκαλείο της Λαμίας (ετών 21), αλλά λόγω των εορτών των Χριστουγέννων, ευρισκόμουν στο χωριό. Βρεθήκαμε μερικά παιδιά πάνω στα Τσιρικέϊκα και όταν είδαμε τα γερμανικά καμιόνια ν’ ανεβαίνουν στην Παλαιοβράχα η απερισκεψία μας, μας έσπρωξε να πάμε να δούμε από κοντά τους Γερμανούς.

Με τον Κωστάκη Χ. Νταλιάνη και ένα τρίτο που δεν θυμάμαι, πήγαμε δειλά δειλά στην Πλατεία. Βρήκαμε παρκαρισμένα τα καμιόνια στην ανατολική πλευρά της Πλατείας. Μια ομάδα αξιωματικών και υπαξιωματικών κάνανε καταγραφή των γύρω από την Πλατεία κτηρίων, ένας ήταν σκοπός στον πάτο της Πλατείας και κάποιοι άλλοι παίζανε χαρτιά μέσα στις καρότσες των αυτοκινήτων.

986. μ.Χ.: Η άλωση της Λάρισας από τους Βουλγάρους και η αρπαγή του λειψάνου του Πολιούχου της, Α. Αχιλλίου, μέσα από τις πηγές

Εικόνα από:7gym-laris.lar.sch.gr

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 .

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 10ΟΥ ΑΙ.: Όταν το 976 πέθανε ο αυτοκράτορας Ιωάννης Τζιμισκής, οι Βούλγαροι της ΒΔ Μακεδονίας αποστάτησαν, έχοντας επικεφαλής τους τούς τέσσερις γιους του κόμη της περιοχής Νικολάου (γι’ αυτό ονομάστηκαν από τους ιστορικούς της εποχής Κομητόπουλοι), Δαβίδ, Μωυσή, Ααρών και Σαμουήλ. Αυτοί ήταν αρμενο-βουλγαρικής καταγωγής διότι η μητέρα τους, Ριψίμη, ήταν Αρμένια. Φιλοδοξία τους ήταν να αναστήσουν το βουλγαρικό κράτος δίνοντάς του τη χαμένη του αίγλη. Οι τρεις πρώτοι βγήκαν νωρίς εκτός μάχης. Ο Δαβίδ σκοτώθηκε στην Καστοριά, ο Μωυσής φονεύτηκε στην πολιορκία των Σερρών, ενώ ο Ααρών εξοντώθηκε μαζί με την οικογένειά του από τον αδελφό του Σαμουήλ, με την κατηγορία του φιλοβυζαντινού, άρα του προδότη.

 ΣΑΜΟΥΗΛ – ΤΣΑΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ: Μόνος επιζών ο Σαμουήλ αυτοανακηρύχτηκε τσάρος της Βουλγαρίας, ξεκινώντας έναν 40ετή αγώνα κατά του Βυζαντίου, που κατέληξε σε σοβαρές ήττες στο Κλειδί, στο Σπερχειό και αλλού, με τελική κατάληξη την οριστική συντριβή του ιδίου και την κατάλυση του κράτους του το 1014 από το Βουλγαροκτόνο.

ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ: Ο Σκυλίτσης αναφέρει ότι το έτος 986 ο Σαμουήλ κυρίεψε τη Λάρισα «της Θεσσαλίας αρχαίαν πρωτεύουσαν της πολυανθρώπου ταύτης επαρχίας». Για τις λεπτομέρειες αυτής της πολιορκίας και της άλωσης μπορούμε να καταφύγουμε στο «Στρατηγικόν» του Κεκαυμένου. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η πόλη πολιορκούνταν χαλαρά για τρία με τέσσερα έτη και εξαιτίας των ενεργειών του στρατηγού Κεκαυμένου άντεχε χωρίς να λιμοκτονεί. Όταν, όμως, ο έμπειρος στρατηγός μετατέθηκε και αντικαταστάθηκε από άλλο στρατιωτικό διοικητή, ο διάδοχός του δεν έδειξε τις ίδιες ικανότητες. Έτσι, οι Λαρισαίοι δεν μπόρεσαν να θερίσουν τη γη τους και, όταν τέλειωσαν τα αποθέματα τροφών, αναγκάστηκαν να φάνε ακόμα και σκύλους, άλογα και οτιδήποτε άλλο ξεγελούσε την πείνα τους.

Επέτειοι θεσσαλικής Ιστορίας: » Η επανάσταση του π. Θύμιου Βλαχάβα Μάιος 1807″

Του Κων. Α. Οικονόμου δασκάλου – συγγραφέα

 .

 1.Η εξέγερση στη Σερβία και ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1806-12: Οι αρχές του 19ου αιώνα χαρακτηρίζονται ταραγμένη εποχή για τη Βαλκανική και την Ανατ. Μεσόγειο. Μετά την επανάσταση των Σέρβων στην περιοχή του Βελιγραδίου, επιδεινώθηκαν οι Ρωσοτουρκικές σχέσεις, καθόσον η Ρωσία διεκδικούσε την προστασία των απανταχού καταπιεζόμενων Ορθοδόξων. Αυτό οδήγησε στο ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1806-12. Έτσι και στον ελλαδικό χώρο (Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα) οι αρματολοί, ενθαρυνόμενοι από τις διεθνείς εξελίξεις, είναι έτοιμοι να πάρουν τα όπλα, ενώ οι διωγμένοι στα Επτάνησα Σουλιώτες είναι έτοιμοι για επαναστατική δράση.

 2.Το ξέσπασμα: Όταν ο ναύαρχος Σενιάβιν επικεφαλής ρωσικού στόλου εμφανίστηκε στο Αιγαίο, και συγχρόνως απελευθερωνόταν η Πάργα “οι καρδιές όλων των Ελλήνων από τον Ισθμό και πάνω, σκίρτησαν”. Με την έναρξη του πολέμου, ο πονηρός Αλή πασάς αφαίρεσε κάθε δικαιοδοσία από τους αρματολούς της περιοχής των Αγράφων, υποψιαζόμενος πιθανές στάσεις.

Την ίδια περίοδο οι αρματολοί του Ολύμπου, έχοντας συντονιστή το Νικοτσάρα διώχνουν όλους τους Αλβανούς φύλακες των κλεισούρων (δερβέν-αγάδες) της περιοχής. Νοτιότερα ο Κατσαντώνης και ο Κίτσος Μπότσαρης επικεφαλής ενόπλου σώματος 500 ανδρών πέρασαν στη Δυτική Στερεά και συνέτριψαν πολλαπλάσια τουρκική στρατιωτική δύναμη στην περιοχή του Κλινοβού.

Ούτε η είδηση της συμφωνίας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ρώσων και Τούρκων, ούτε η ενδυνάμωση του Αλή έκαμψαν το φρόνημα των επαναστατών. Έτσι ο Κατσαντώνης κι ο Μπότσαρης συνεχίζουν τη νικηφόρα εκστρατεία τους στην Αιτωλοακαρνανία, ενώ οι κλεφταρματολοί του Ολύμπου μπαίνουν σε καράβια και γίνονται πειρατές των παραλίων του Αιγαίου, προσπαθώντας μ’ αυτόν τον τρόπο να δείξουν τις αδυναμίες της οθωμανικής διοίκησης, παρακινώντας συγχρόνως τους υποδούλους σε γενικευμένη επανάσταση.

Η Θεσσαλία κατά το 8ο μ.χ. αιώνα: «η στάση των «Ελλαδικών» (18 Απριλίου 727)

Βυζαντινός Δρόμων

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, Δασκάλου  -Συγγραφέα

.

Α΄ Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ “ΕΛΛΑΔΙΚΩΝ”: Η στάση των «Ελλαδικών», ήταν μια ανταρσία κατά του αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ του Ίσαυρου, με κυριότερη αιτία την εικονομαχική πολιτική του επίσημου βυζαντινού κράτους και το διωγμό που είχε κηρύξει ο αυτοκράτορας κατά των φίλων των εικόνων (εικονόφιλων1). Στη στάση αυτή συμμετείχαν κάτοικοι του Θέματος της Ελλάδος (Θεσσαλία, Στερεά, Εύβοια) και των νησιών του Αιγαίου,  συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης.

Η κυριότερη ιστορική πηγή αυτών των γεγονότων είναι η «Χρονογραφία» του Θεοφάνη και ο πατριάρχης Νικηφόρος. Φαίνεται πως αυτή η στάση ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια λαού και στρατού να αντιστρατευτεί την εικονομαχική πολιτική του αυτοκράτορα Λέοντα. Την ίδια ακριβώς περίοδο, μετά από συμβουλές του Πάπα, οι Λογγοβάρδοι της Ιταλίας επιτέθηκαν στις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Εκείνη την εποχή η Λάρισα ήταν πιθανότατα έδρα του Ελλαδικού Θέματος ή τουλάχιστον πρωτεύουσα «τούρμας», υποδιαίρεσης του Θέματος, καθόσον δεν είχε επηρεαστεί από τις σλαβικές επιδρομές και η οχύρωσή της ήταν ασφαλής.

Μάλιστα τα κυριότερα οδικά δίκτυα περνούσαν απ’ αυτή (Τέμπη-Ν. Ελλάδα, Δημητριάδα – Λάρισα2 και Λάρισα – Δυτ. Μακεδονία). Κυριότερη αιτία της Στάσης των Ελλαδικών, όπως προαναφέραμε, ήταν ο διωγμός των λεγόμενων εικονολατρών, κυρίως κληρικών και μοναχών, οι οποίοι με τη σειρά τους ξεσήκωναν το λαό των επαρχιών. Άλλη αιτία που διόγκωσε το κίνημα διαμαρτυρίας ήταν ένα τυχαίο φυσικό γεγονός.

Η μάχη της Μελούνας (17–18 Απριλίου 1897)

Η μάχη της Μελούνας σε λιθογραφία της εποχής.

Το θέατρο επιχειρήσεων του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897, χωριζόταν από την οροσειρά της Πίνδου σε δύο ανεξάρτητα πολεμικά θέατρα, το δυτικό της Ηπείρου και το ανατολικό της Θεσσαλίας. Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλίας, οριζόταν από βορρά από την τότε ελληνοτουρκική μεθόριο.

Ο στρατός Θεσσαλίας αποτελούνταν από 2 Μεραρχίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και 2 Συντάγματα Ιππικού, υπό τον Διάδοχο Κωνσταντίνο. Οι τουρκικές δυνάμεις αποτελούνταν από 7 Μεραρχίες πεζικού και 1 Μεραρχία Ιππικού.

Στον τομέα της 1ης Ελληνικής Μεραρχίας, από το Ταφίλ-Βρύση μέχρι το Μπουγάζι, οι Τούρκοι είχαν παρατάξει τις 2η, 3η, 4η, και 5η Μεραρχίες πεζικού και την Μεραρχία Ιππικού.

Στις 17 Απριλίου 1897, άρχισαν οι συμπλοκές των αντίπαλων φυλακίων στην ελληνοτουρκική μεθόριο. Η 1η Μεραρχία, για να εξασφαλίσει τον τομέα Ταφίλ – Βρύση, Μελούνα, Βοτανοχώρι, Δρεπάνι, Μπουγάζι, διέθεσε την 2η Ελληνική Ταξιαρχία.

Κατά την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων, οι ελληνικές δυνάμεις, παρά την πίεση του πολυπληθέστερου αντιπάλου τους, κατάφεραν να διατηρήσουν ακέραιες τις θέσεις τους και να καταλάβουν αρκετά τουρκικά φυλάκια.

Στις 18 Απριλίου, τα τουρκικά τμήματα αφού ενισχύθηκαν κατάλληλα εκτόξευσαν την κύρια επίθεσή τους σε ολόκληρη την ελληνοτουρκική μεθόριο. Στο διαμέρισμα Ταφίλ – Βρύση, τα ελληνικά τμήματα, κατάφεραν να αποκρούσουν την τουρκική επίθεση και εκτελώντας αντεπίθεση να διεισδύσουν στην εχθρική τοποθεσία. Αντίθετα, στο διαμέρισμα Μελούνα, τα ελληνικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και να συμπτυχθούν στη Λυγαριά.

Η επανάσταση στη Θεσσαλία το 1854 (15 Ιανουαρίου)

Χριστόδουλος Χατζηπέτρος

(γεγονότα στη Δυτ. Θεσσαλία)

του Κων. Α. Οικονόμου, δασκάλου – συγγραφέα

,

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 1853: οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, βλέποντας τη στρατιωτική υπεροχή της ανερχόμενης Ρωσίας, αποφάσισαν να συνασπισθούν εναντίον της. Έτσι, έμμεσα, πήραν το μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που βρισκόταν σε ολομέτωπο αγώνα με τη Ρωσία. Στον αντιρωσικό συνασπισμό μόνη αντίθετη ήταν η φιλική προς τη Ρωσία, μικρή (σύνορα Αμβρακικού-Παγασητικού), αλλά ομόδοξη Ελλάδα. Στη ρωσοτουρκική σύγκρουση, γνωστή με το όνομα Κριμαϊκός πόλεμος, η Ρωσία τελικά ηττήθηκε. Ο πόλεμος αυτός στάθηκε αφορμή για την Ελλάδα να επιδιώξει την απελευθέρωση ελληνικών περιοχών που στέναζαν υπό τον οθωμανικό ζυγό.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ: Ο ελληνικός λαός και η ηγεσία του, το ζεύγος Αμαλίας Όθωνα, πιστοί στα ιδανικά της Μεγάλης Ιδέας, πίστεψαν ότι παρουσιάστηκε η ευκαιρία επανένωσης του Ελληνισμού. Ο ίδιος ο Έλληνας μονάρχης έγινε αρχηγός της πολεμικής οργάνωσης στο ελεύθερο αλλά και στο σκλαβωμένο τμήμα της Ελλάδας. Αφορμές του ξέσπασματός της αποτέλεσαν η καταστροφή του τουρκικού στόλου στον Πόντο από τους Ρώσους και οι δηλώσεις του τσάρου ότι πολεμά για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Χριστιανών της Τουρκίας και για τα προνόμια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η επανάσταση εκδηλώθηκε πρώτα στην Ήπειρο (15/1/1854) αλλά σύντομα κατεστάλη1.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Από το δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου συγκεντρώνονταν επαναστατικά σώματα στη Λαμία με σκοπό, μόλις θα δινόταν το σύνθημα, να εισβάλουν στη Θεσσαλία από το Δομοκό και τη Σούρπη. Στις αρχές Φεβρουαρίου, υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Χριστόδουλου Χατζηπέτρου, ένοπλοι κάτω από την ηγεσία επιλέκτων αξιωματικών του ελληνικού στρατού όπως οι Ράγκος, Στουρνάρας, Μπασδέκης, και γνωστών Θεσσαλών ανταρτών, όπως οι Καταραχιάς, Ζητουνιάτης, Τζαμάλας, Φαρμάκης, Γριζάνος, Καραούλης, Παπακώστας, Βελέντζας, Θ. Ζιάκας, και άλλων, που είχαν συγκεντρωθεί από τα τέλη του 1853 στην περιοχή της Λαμίας, εισέβαλαν στη Θεσσαλία.

Επική διαμαρτυρία υπενοματάρχη προς τη Διοίκηση της Χωροφυλακής: «όσοι από μας έχουν την θέλησιν, έσπασαν το κεφάλι τους και έμαθαν ότι μπορούσαν μόνοι τους, ενώ άλλοι την μαζέουν την αλληλογραφίαν στο τσουβάλι και την αλατίζουν».

Θεσσαλία 1950. Το χώμα είναι ακόμη βαμμένο κόκκινο από τις άγριες μάχες του εμφυλίου.

Στους Σοφάδες της Καρδίτσας υπάρχει σταθμός της Χωροφυλακής που επικοινωνεί με τους αστυνομικούς που υπηρετούν στα χωριά, όπως το Σμόκοβο. Μια πανέμορφη περιοχή μέσα σε λίμνη που είναι γνωστή τα λουτρά και τα αηδόνια της.

.

 Στα χρόνια της Κατοχής το Σμόκοβο μαρτύρησε, αφού είναι ένα από τα εκατοντάδες χωριά που βρίσκονται στη λίστα με τα ολοκαυτώματα των Ναζί.

.

 Τα ξενοδοχεία των λουτρών είχαν μετατραπεί σε Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ και στις 29 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοί εισέβαλαν στο χωριό. To έκαψαν και σκότωσαν όσους κατοίκους βρήκαν μπροστά τους.

.

Τα βάσανα δεν τελείωσαν με την απελευθέρωση, αφού η περιοχή έγινε θέατρο επιχειρήσεων στον εμφύλιο.

Αυτό άλλωστε μαρτυρά και η επιστολή του χωροφύλακα, ο οποίος θυμίζει στους ανωτέρους του τα ανδραγαθήματά του για να πάψουν να τον εγκαλούν με τη γραφειοκρατία. Είναι τέτοια η αγανάκτησή του που κάνει μια αχρείαστη και περιττή δήλωση εθνικοφροσύνης με μεγάλη δόση ειρωνείας, λέγοντας ότι για όλα τα δεινά φταίνε οι ηγέτες των αριστερών Νίκος Ζαχαριάδης και Μάρκος Βαφειάδης.

Τα κυριότερα αστικά κέντρα της Θεσσαλίας [γ΄ μέρος]

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου,δασκάλου – συγγραφέα

    .

το πρώτο μέρος και το δεύτερο μέρος

.

   Α΄ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΓΙΑΣ – ΟΡΟΣ ΚΕΛΛΙΩΝ – ΑΣΚΗΤΑΡΙΑ: Δεν υπάρχει βεβαιότητα για την ύπαρξη βυζαντινού οικισμού στην περιοχή. Πάντως η θέση της Αγιάς ήταν επίκαιρη καθόσον βρισκόταν επί του δρόμου που παρέκαμπτε τα Τέμπη και οδηγούσε στη Λάρισα (Άννας Κομνηνή). Στην περιοχή βρέθηκε μιλιοδείκτης του 4^ου μ.Χ. αιώνα καθώς και τμήματα κιόνων του 6^ου αιώνα μ.Χ. Ο ενσωματωμένος ναΐσκος στον Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου στην Αγιά ανάγεται στο 14^ο αιώνα.

Η γειτονική ορεινή περιοχή της Όσσας και του Μαυροβουνίου ονομαζόταν κατά την Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή Εποχή «Όρος των Κελλίων», λόγω του μεγάλου αριθμού των Ασκηταριών σε σπήλαια της περιοχής. Πρώτη αναφορά στο Όρος των Κελλίων έχουμε στα 1083 από την Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής. Πολλά τοπωνύμια της περιοχής δικαιώνουν το μοναστικό παρελθόν της : Αγιά, Σκήτη, Αγιόκαμπος, κ.α. Το 1091 στην «Υποτύπωση» του Οσίου Χριστοδούλου αναφέρονται επίσης τα «Κελλία».

Τα σημαντικότερα Ασκηταριά είναι αυτά των Αγίων Αναργύρων. Το μεγαλύτερο Ασκηταριό είναι ένας τρίκλιτος σπηλαιώδης ναός, το Κυριακόν μιας Σκήτης όπου συγκεντρώνονταν για τις ιερές ακολουθίες των Κυριακών και των άλλων εορτών οι ασκητές από ταγειτονικά σπήλαια. Το «Ασκηταριό» αποτελείται από τρία συνεχόμενα ναΐδρια. Τα τοιχώματα είναι η ίδια η επιφάνεια των βράχων της σπηλιάς, όπως και η οροφή ενώ μόνο ο εξωτερικός τοίχος είναι τεχνητός. Αυτός είναι κτισμένος με πλίθους και έχει τρεις εισόδους. Με πλιθιά είναι κτισμένες και οι μεσοτοιχίες που διαιρούν τη σπηλιά σε τρία κλίτη-ναούς. Οι διαστάσεις των ναΐσκων είναι 2-3,5 μ. μήκος και 4-6,2 πλάτος.

Τα κυριότερα αστικά κέντρα στη βυζαντινή Θεσσαλία (Β΄)

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

το πρώτο μέρος

 

ΦΘΙΩΤΙΔΕΣ ΘΗΒΕΣ: Οι παλαιοχριστιανικές Θήβες εντοπίζονται στη θέση της αρχαίας Πυράσου, που αποτελούσε το μοναδικό λιμένα της Πελασγιώτιδας, (δες β΄ τόμο) στη θέση της σημερινής Νέας Αγχιάλου. Αυτή η πόλη ονομαζόταν Πύρασος μέχρι τον 2^ο αιώνα μ. Χ. και στη συνέχεια πήρε το όνομα των μεσογειακών Θηβών (σημερινές Μικροθήβες) καθόσον και οι κάτοικοι της  τελευταίας μετακινήθηκαν στην παράκτια πόλη. Ο Ιεροκλής την αναφέρει τρίτη ιεραρχικά πόλη της Θεσσαλίας στο Συνέκδημό του, ενώ ο πρώτος της επίσκοπος υπέγραψε τα πρακτικά της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νικαίας.

 Ονόματα επισκόπων που έχουν καταγραφεί είναι τα εξής, κατά χρονολογία: Κλεόνικος ή Κλαυδιανός [325], Μόσχος [343], Δίων [431], Ελπίδιος [531], Αδριανός [592], Επιφάνιος και Πέτρος [χωρίς χρονολογική ταύτιση]. Η αρχαιολογική σκαπάνη ανέδειξε το μεγαλείο της πρωτοβυζαντινής πόλης και τον πλούτο της. Η πόλη περιβαλλόταν από τείχος που διακόπτονταν από ψηλούς πύργους, ενώ στο ΒΑ άκρο της Ν. Αγχιάλου, βρισκόταν η ακρόπολη. Φυσικό ήταν ο Ιουστινιανός να ενισχύσει με οχυρωματικά έργα αυτή τη σπουδαία θεσσαλική πόλη. Αποκαλύφθηκαν πολλές θεμελιώσεις κατοικιών, εντός και εκτός της πόλης. Υπήρχε φροντισμένη ρωμαϊκή οδός που συνέδεε τις παράκτιες Θήβες με την μεσόγεια πόλη, η οποία δεν έπαψε να κατοικείται μέχρι και τον 7^ο αιώνα.

Τα κυριότερα αστικά κέντρα στη βυζαντινή Θεσσαλία Α΄

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

1. Τρίκαλα: Τα Τρίκαλα διατηρούσαν το αρχαίο τους όνομα Τρίκκη σ’ όλη τη διάρκεια της Πρωτοβυζαντινής Εποχής. Πρώτη αναφορά στο νέο όνομα της πόλης παρατηρούμε στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής. Η κατάληξη αυτή του τοπωνυμίου οφείλεται στο βλάχικο ιδίωμα. Στη Λατινική γλώσσα, απ’ την οποία προέρχονται τα βλάχικα, δεν υπήρχαν άρθρα, αλλά αντ’ αυτών χρησιμοποιούνταν η αντωνυμία ille, illa, illud δίπλα σε κύρια ονόματα. Έτσι έχουμε: Τρίκκα – illa = Τρίκ(κ)αλα.

 Ο Κεκαυμένος χαρακτηρίζει τους Τρικαλινούς, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους, Βλάχους. Πάντως η Ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε την αρχαία ονομασία «Μητρόπολις Τρίκκης», ενώ αργότερα προστέθηκε καιτο «και Σταγών». Ο «Συνέκδημος» του Ιεροκλή κατατάσσει τα Τρίκαλα όγδοα στην εκκλησιαστική ιεραρχία της Θεσσαλίας. Τα τείχη των Τρικάλων, όπως και πολλών άλλων θεσσαλικών πόλεων, επισκευάστηκαν επί Ιουστινιανού. Μάλιστα τότε χτίστηκε και το βυζαντινό φρούριο σε λόφο της πόλης, ακριβώς πάνω από τη θέση της αρχαίας ακρόπολης. Αναφορά στα Τρίκαλα κάνει και ο άραβας γεωγράφος Edrisi καθώς και το χρυσόβουλο του Αλέξιου Γ΄ Κομνηνού που εκδόθηκε το 1198 και αφορά στα προνόμια των Ενετών και στο θεσσαλικό χώρο. Το αρχαιότερο κλασικό μνημείο της πόλης, το Ασκληπιείο, καταστράφηκε τον 4^ο αιώνα μ.Χ.

Η τελική κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς

Εικόνα από:mikrasiatwn.files.wordpress.com

ΘΕΣΣΑΛΙΑ: ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Η τελική κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου  – συγγραφέα

Το 1402, κι ενώ η οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν στο απόγειο της ανόδου, ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Α΄ συνετρίβη από τους Μογγόλους του Τιμούρ του Χωλού (Ταμερλάνου) στη μάχη της Άγκυρας. Αυτό το γεγονός παρέτεινε για λίγα χρόνια τον επιθανάτιο ρόγχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έτσι, κατόπιν της συμφωνίας του 1403, που συνήφθηκε μεταξύ του γιου του Βαγιαζήτ, Σουλεϊμάν Α΄ και του Μανουήλ Παλαιολόγου, αρκετά από τα κατακτημένα εδάφη επιστράφηκαν στο βυζαντινό κράτος, μεταξύ των οποίων και η Ανατολική Θεσσαλία μέχρι τη Λάμία1.

Η Δυτική Θεσσαλία, ισχυρίζονται ορισμένοι, πως παρέμενε σχεδόν ανεξάρτητη. Όμως οι πηγές2 της εποχής αναφέρουν έναν Οθωμανό, το Γιουσούφ μπέη, κυβερνήτη της Μεγάλης Βλαχίας για το έτος 1406. Σύμφωνα με δυο ανώνυμα μικρά χρονικά της συλλογής P. Schreiner (48/3 και 69/9) το καλοκαίρι του 1404 ξέσπασε μια «στάση» των Χριστιανών («απιστία» ή «αποστασία» κατά τα κείμενα) της περιοχής του Φαναρίου.

Το 1403 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Από τη μια ήταν ο νόμιμος σουλτάνος Σουλεϊμάν και από την άλλη ο επίδοξος σφετεριστής του θρόνου και αδελφός του προηγουμένου, Μουσά Τσελεμπή. Ένα βίαιο επεισόδιο αυτής της διαμάχης παίχτηκε στη Λάρισα. Ο Χαλκοκονδύλης μας αναφέρει ότι «περί τα μέρη της Λαρίσου» ο Μουσά τύφλωσε τον ανεψιό του Σουλεϊμάν Ορχάν3 (1413). Την ίδια χρονιά ο νέος σουλτάνος Μεχμέτ (Μωάμεθ) Α΄ (1423-1421) ανανέωσε τη συνθήκη του 1403 παραχωρώντας επιπλέον και άλλα φρούρια και χωριά της Θεσσαλίας στους Βυζαντινούς. Οι Βενετοί μ’ αυτή τη συνθήκη ήλεγχαν το κάστρο του Πτελεού και των Λεχωνίων έχοντας τη νομή των καλλιεργειών του κάμπου των Λεχωνίων. [Βέβαια τα Λεχώνια υπάγονταν ακόμη, τυπικά, στο Δούκα των Αθηνών Antonio Acciaiuoli.]

ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ (6 Ἰουν.1854).Ἡ ἐπίθεσι τῶν τούρκων κατά τοῦ Χατζηπέτρου

Τῆς Φιλονόης

Στὰ μέσα Ἰανουαρίου τοῦ 1854 ἡ Ἤπειρος, ἡ Θεσσαλία καὶ ἀργότερα ἡ Μακεδονία, μὲ κέντρον κυρίως την Χαλκιδική, ἐπαναστατοῦν κατὰ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Ἀφορμὴ στάθηκε ὁ τότε ῥωσσοτουρκικὸς πόλεμος. Ἀλλὰ δὲν ἦταν ἀκόμη ἡ ὥρα κατάλληλος. Ὅλες οἱ δυνάμεις, ὀθωμανικὲς καὶ εὐρωπαϊκές, ἔπεσαν ἐπάνω στοὺς δικούς μας γιὰ νὰ σβήσουν τὶς νέες φωτιές.

Τὰ κινήματα τῆς Ἠπειρου καὶ τῆς Θεσσαλίας, μεταξύ τους, ἦταν ἀνεξάρτητα, ἀλλὰ συντόμως πολλοὶ ἀξιωματικοὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ τακτικοῦ στρατοῦ πέρασαν τὰ τότε ἑλληνοτουρκικὰ σύνορα καὶ συνέπραξαν μὲ τοὺς ἐπαναστάτες. Μεταξὺ αὐτῶν ἦταν κι ὁ υἱὸς τοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη, Σπυρίδων Καραϊσκάκης. Ἀμέσως μετὰ ἀπὸ τὸν Καραϊσκάκη πέρασε τὰ σύνορα ὁ Δημήτριος Γρίβας, ὁ ἥρως τοῦ 1821 Κίτσος Τζαβέλας, ὁ Γιαννάκης Ῥάγκος, οἱ ἀδελφοὶ Στράτου, οἱ ἀδελφοὶ Ἴσκοι, ὁ Γεώργιος Βαρνακιώτης, ὁ Δημήτριος Τσάμης, ὁ Θεοδωράκης Γρίβας, ὁ Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ὁ Νικόλαος Λεωτσάκος…
Ἀμέτρητοι οἱ ἥρωες ποὺ ξεκίνησαν νὰ γεμίσουν νέες σελίδες δόξης, γραμμένες ὅμως μὲ τὸ αἷμα τους.

Ὁ Χατζηπέτρος, ὑπασπιστὴς τοῦ Ὄθωνος ἀλλὰ καὶ συμπολεμιστής καὶ πρωτοπαλλίκαρο τοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη, ἔδωσε μάχες στὴν Θεσσαλία νικηφόρες, καταφέρνοντας νὰ ἐκτοπίσῃ τὸν ἐχθρὸ καὶ νὰ κρατήσῃ ἐλεύθερες τὶς περιοχὲς ποὺ κυρίευσε, μὲ ὅλο καὶ πιὸ ἰσχυρὲς δυνάμεις. Δυνάμεις ἐθελοντῶν ἀπὸ κάθε πλευρὰ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ὅπου ἀνέπνεαν Ἕλληνες. Ἡ Καλαμπάκα, καθῶς καὶ ἡ γύρω περιοχή, γιὰ ἀρκετοὺς μῆνες, ἦταν ἐλεύθερη Ἑλλάς.
Στὶς 9 Μαΐου, τοῦ 1854, γιὰ παράδειγμα, καταφέρνει ὁ Χατζηπέτρος νὰ νικήσῃ τὶς δυνάμεις τοῦ Σελῆμ πασσᾶ καὶ νὰ μείνῃ μοναδικὸς κυρίαρχος τῆς περιοχῆς, ἐμποδίζοντας τοὺς Τούρκους τῶν Τρικάλων νὰ ἔλθουν σὲ ἐπαφὴ μὲ τοὺς Τούρκους τῶν γύρω περιοχῶν.

Οι Σέρβοι στη Θεσσαλία (α΄)

ΘΕΣΣΑΛΙΑ: ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Οι Σέρβοι στη Θεσσαλία  (α΄)

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου,δασκάλου – συγγραφέα

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Η περίοδος από το 1341 ως και το 1350 χαρακτηρίζεται από κυβερνητική αστάθεια στην Κων/λη λόγω των συγκρούσεων του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου με τον διεκδικητή του θρόνου Καντακουζηνό, και, εν συνεχεία, εξαιτίας της «οικογενειακής» διαμάχης Ιωάννη Ε΄ και Ανδρόνικου Δ΄, παππού και εγγονού δηλαδή, για το θρόνο της Αυτοκρατορίας.   Όλο αυτό το διάστημα οι Σέρβοι, εκμεταλλευόμενοι τις εμφύλιες συγκρούσεις, παίρνοντας μέρος, πότε στο πλευρό του ενός και πότε του άλλου, ανάλογα με το συμφέρον τους.

 Ο Μιχαήλ Μονομάχος, άτυπος κυβερνήτης της Θεσσαλίας, την ίδια περίοδο, με τη σύμφωνη γνώμη των Θεσσαλών φεουδαρχών, είχε ταχθεί στο πλευρό του Καντακουζηνού. Και αυτό ήταν ήταν φυσικό, αφού ο Καντακουζηνός θεωρούνταν εκπρόσωπος της αριστοκρατίας και προστάτης των λογής-λογής αρχόντων και «ευγενών». Ο τοπάρχης που είχε τη μεγαλύτερη δύναμη στη Θεσσαλία, μετά το Μονομάχο, ήταν το 1342 ο Μιχαήλ Γαβριηλόπουλος, συγγενής του παλιότερου Σεβαστοκράτορα Στέφανου Γαβριηλόπουλου.

Tό Ὁλοκαύτωμα στήν Νέα Ἀγχίαλο (27 Ἀπρ.1943)

Τους πρώτους μήνες του 1943 κατασκήνωσαν ανταρτικά σώματα στα βουνά της Όθρυος (Γούρας) και του Μαυροβουνίου (καρά=ντάου) με αρχηγούς το Διονύσιο Διάκο κ.α. Από το 1941 έως τις αρχές του 1943 υπήρχε ένα τμήμα καραμπινέρηδων, το οποίο αποσύρθηκε διότι η δύναμη τους ήταν μικρή και υπήρχεί ο κίνδυνος των ανταρτών.
Στις 25 Μαρτίου 1943 ένα απόσπασμα ανταρτών κατασκήνωσε στα βουνά της Νέας Αγχιάλου.Αποτελούνταν από 40 με 50 άντρες με αρχηγό το Διάκο. Σκοπός της κατασκηνώσεώς τους ήταν η καταστροφή με νάρκες του δημόσιου δρόμου και η καταστροφή των γεφυριών, για να εμποδίσουν την διάβαση πολεμοφοδίων προς το Νότο.