Η Μάχη στο Μπιζάνι και η Απελευθέρωση των Ιωαννίνων (19-20 Φεβρουαρίου 1913)

.

Στις αρχές του 20ού αιώνα τα χριστιανικά κράτη της Βαλκανικής χερσονήσου ανέπτυξαν έντονη δραστηριότητα με στόχο την απελευθέρωση των υπόδουλων ομοεθνών τους και την ανάκτηση των τουρκοκρατούμενων εδαφών τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το 1912, η εθνικιστική πολιτική των Νεότουρκων σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών επέβαλε τη σύμπραξη των βαλκανικών χωρών, οι οποίες προχώρησαν στη σύναψη διμερών αμυντικών συμβάσεων και τελικά στην κήρυξη επιστράτευσης.

Έτσι, στις 25 Σεπτεμβρίου 1912, το Μαυροβούνιο κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Ακολούθως, η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας, μετά την απόρριψη της κοινής διακοίνωσής τους για την εφαρμογή ριζικών μεταρρυθμίσεων στη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Τουρκίας (4-5 Οκτωβρίου 1912).

Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (Οκτώβριος 1912 – Μάιος 1913), ο Ελληνικός Στρατός διεξήγαγε επιχειρήσεις σε δύο μέτωπα, της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Ο Στρατός Θεσσαλίας, υπό τη διοίκηση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, σε διάστημα 20 ημερών, αφού κατέλαβε την οχυρή τοποθεσία του Σαρανταπόρου (9-10 Οκτωβρίου 1912), απελευθέρωσε διαδοχικά τις πόλεις της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Στις 26 Οκτωβρίου, η Θεσσαλονίκη παραδόθηκε από την τουρκική φρουρά στον Ελληνικό Στρατό, ο οποίος εισήλθε θριαμβευτικά στην πόλη. Μέχρι της αρχές Νοεμβρίου, ολοκληρώθηκε η απελευθέρωση και των υπόλοιπων περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας.

Από την εκκένωση του Δεδέαγατς έως την υπογραφή της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης το Νοέμβριο του 1913

.

Σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές οι Έλληνες εγκατέλειψαν το Δεδέαγατς την 19 Σεπτεμβρίου 1913. Η πόλη το επόμενο διάστημα περιήλθε στα χέρια των Βουλγάρων

της Ουρανίας Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Ήταν 26 Ιουλίου 1913 όταν το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ από το Δεδέαγατς (μετέπειτα Αλεξανδρούπολη) όπου βρισκόταν, εξέπεμπε το ακόλουθο σήμα:

260945 Ανακοινούται το πέρας του πολέμου μετά της Βουλγαρίας. Ξάνθη και ακταί ανατολικώς Νέστου παραχωρούνται εις Βουλγαρίαν. Αναγκαζόμεθα να παραδώσωμεν εις τους εχθρούς μας άπασαν την καταληφθείσαν και απελευθερωθείσαν έκτασιν από Έβρου μέχρις Νέστου και ενδοχώρας. Οι κάτοικοι όλων των παραλιακών Θρακικών πόλεων διαμαρτύρονται.

Μόλις λίγες μέρες πριν από ένα άλλο σήμα του ΑΒΕΡΩΦ πληροφορούμαστε ότι το πλοίο συμμετείχε στις πανηγυρικές εκδηλώσεις, με αφορμή την απελευθέρωση της πόλης (12 Ιουλίου 1913):

211530 Στέλλομεν εις την ξηράν την μουσικήν μας δια να παιανίσει χάριν των κατοίκων.

Δυστυχώς εκείνη η χαρά θα κρατήσει για λίγο, όπως βλέπουμε στην επόμενη καταγραφή από το ημερολόγιο του ΑΒΕΡΩΦ:

Ίων Δραγούμης: «Πάρτε πρώτα-πρώτα τον Αυλώνα» (27 Νοέμβρη 1912)

Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
27 Νοεμβρίου 2021

Ο Ίων Δραγούμης (1878 – 31 Ιουλίου 1920), ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της νεότερης Ελλάδας. Υπήρξε ήρωας των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων της εποχής του, πολιτικός, διανοούμενος αλλά και συγγραφέας.

Παραθέτω το παρακάτω κείμενο, το οποίο γράφτηκε στις 27 Νοεμβρίου του 1912 και είναι απόσπασμα από τα «κρυμμένα ημερολόγια» του, ο οποίος τα έγραφε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Σ’ αυτό, ο Ίων Δραγούμης γράφει, μεταξύ άλλων, ότι είπε στον τότε πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, «πάρτε πρώτα-πρώτα τον Αυλώνα… για πολλούς λόγους… Όχι, γιατί θα μας θυμώσουν… οι Ιταλοί και οι Αυστριακοί για τον Αυλώνα».

«Τα έξι παλικάρια της Δουρούτης». Οι τελευταίοι νεκροί πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (20 Φεβρουαρίου 1913)

.

Μανώλης Πέπονας

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων υπήρξε ένα από τα πλέον δυσχερή εγχειρήματα για τον Ελληνικό Στρατό. Ένα σύγχρονο οχυρωματικό δίκτυο είχε κατασκευαστεί γύρω από την πόλη υπό την εποπτεία εξαιρετικών Γερμανών αξιωματικών, με αποτέλεσμα φρούρια όπως το Μπιζάνι να θεωρούνται σχεδόν απόρθητα.

Παράλληλα, ο Οθωμανός διοικητής, Εσάτ Πασάς, ήταν ένας ιδιαίτερα καταρτισμένος στρατιωτικός ηγήτορας, οποίος πέτυχε να αντιτάξει σθεναρή άμυνα στις ελληνικές δυνάμεις για αρκετούς μήνες.

Υπό αυτές τις συνθήκες, απαιτήθηκε η καταβολή υψηλού φόρου αίματος και η εξάντληση της εφευρετικότητας αξιωματικών όπως ο αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος και ο ταγματάρχης Βελισσαρίου, προκειμένου ο Ελληνικός Στρατός να πετύχει την είσοδό του στη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου.

Στις 20 Φεβρουαρίου 1913, μια ημέρα δηλαδή πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο Ελληνικός Στρατός θρήνησε τα τελευταία της θύματα: τον Αθανασόπουλο Ιωάννη από το Αλετούργι Μεσσηνίας, τον Κεφάλα Αντώνιο από τη Μεγαλόπολη Αρκαδίας, τον Κρατημένο Ρήγα από τα Λαγκάδια Αρκαδίας, τον Σχίζα Μιχαήλ από το Σέρβον Αρκαδίας, τον Τσακαλουδάκη Εμμανουήλ από την Κρήτη και τον επίσης Κρητικό Πασσιαδάκη Γεώργιο.

Κατάληψη του Σιδηροκάστρου και των Σερρών από τους Βούλγαρους (Οκτώβριος 1912)

.

Γράφει ο Νικ. Σκαρλάτος

Όταν τον Οκτώβριο του 1912 ο Ελληνικός στρατός,  προήλαυνε από το Σαραντάπορο και τη Μελούνα, τρέποντας σε φυγή  τα Τουρκικά στρατεύματα και καταλαμβάνοντας τα Μακεδονικά εδάφη, ο Βουλγαρικός στρατός,  υπό  την ηγεσία του Στρατηγού Θεοδώρωφ,  προήλαυνε προς τη Θεσσαλονίκη, την οποία επεδίωκε να καταλάβει πριν εισέλθει ο Ελληνικός στρατός, για να δημιουργήσει δικαίωμα προτεραιότητος.

Οι Βούλγαροι στρατιώτες κάθυγροι και λασπωμένοι από τη συνεχώς πίπτουσα βροχή, αναπαύονταν για λίγο στις άκρες των δρόμων και συνέχιζαν την πορεία τους, χωρίς να συναντήσουν Τουρκική αντίσταση, αφού ο κύριος όγκος του Τουρκικού στρατού είχε μεταφερθεί ακόμη  από την περίοδο του προγράμματος της  Μυστέργης,  στην Ανατολική Θράκη, την Ήπειρο και το Σαραντάπορο.

Tα Τουρκικά στρατεύματα των βορείων Σαντζακίων  της  Μακεδονίας, τα οποία αποτελούνταν  ως  επί το πλείστον από στρατολογηθέντες εντόπιους, διαλύθηκαν μόλις εμφανίσθηκαν οι Βούλγαροι. Η κύρια τουρκική Στρατιά  του Στρυμόνα  με  2.500 άνδρες, υπό τον Ναδίρ Πασά συγκεντρώθηκε  βόρεια  του  Σιδηροκάστρου,   αλλά  λόγω  διακοπής των τηλεγραφικών επικοινωνιών βρέθηκε τελείως αποκομμένη.

Στο  Σιδηρόκαστρο  είχε προωθηθεί και η Τουρκική Μεραρχία Σερρών, απ’  όπου διατάχθηκε να σπεύσει προς ενίσχυση των αμυνομένων στα Γιαννιτσά Τουρκικών δυνάμεων.  Η Μεραρχία αυτή, όταν πήρε τη διαταγή να προωθηθεί προς τη Θεσσαλονίκη, μαζί  με  άλλα στρατεύματα, αρνήθηκε να την εφαρμόσει. Αφού στασίασε, επέστρεψε στις Σέρρες,  για την  προστασία  του εκεί υπάρχοντος Τουρκικού πληθυσμού. Το ίδιο διάστημα με την υποχώρηση των Τουρκικών δυνάμεων, πολλοί πλούσιοι Τούρκοι από το Σιδηρόκαστρο και τα γύρω χωριά, φυγάδευσαν τις οικογένειες τους,  στη Θεσσαλονίκη και τις Σέρρες για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Το σχέδιο του Ιωάννη Μεταξά για προληπτικό στρατηγικό χτύπημα στο ανατολικό Αιγαίο χωρίς κήρυξη πολέμου (Μάρτιος – Ιούνιος 1914)

.

γράφει ο Ιωάννης Β. Δασκαρόλης (σε πρώτη δημοσίευση στο  istorikathemata.com)

Πρόλογος – η συνθήκη των Αθηνών και οι τουρκικές διεκδικήσεις στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ( Νοέμβριος 1913-Ιανουάριος 1914)

Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο η Ελλάδα χάρις το περίφημο θωρακισμένο καταδρομικό Αβέρωφ, όχι μόνο είχε κυριαρχήσει πλήρως σε όλο το ανατολικό Αιγαίο απελευθερώνοντας τα νησιά του από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά είχε κλείσει τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλλια από όπου αυτός όσες φορές προσπάθησε να εκπλεύσει γνώρισε τη συντριβή.

Η επανάληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων επισφραγίστηκε με την υπογραφή της συνθήκης των Αθηνών μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδος. Η συνθήκη που υπογράφηκε στις 14/27 Νοεμβρίου 1913, έπαυσε επίσημα τις εχθροπραξίες μεταξύ τους, παραχωρώντας τη Μακεδονία την Ήπειρο, την Κρήτη και κάποια νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα. Η συνθήκη όμως άφηνε μετέωρο το καθεστώς των νησιών του ανατολικού Αιγαίου το οποίο προέβλεπε ότι θα ρυθμιζόταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Με συλλογική διπλωματική διακοίνωση της 31ης Ιανουαρίου/13ης Φεβρουαρίου 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις κοινοποίησαν στην ελληνική κυβέρνηση και στην Υψηλή Πύλη την απόφασή τους για τα νησιά του Αιγαίου:

Θωρηκτό Αβέρωφ”: Ο “μπάρμπα-Γιώργος” και τα τουρκικά θωρηκτά αντίπαλοί του

Η κήρυξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου στις 5 Οκτωβρίου 1912, βρήκε το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό ενισχυμένο. Απέναντι του στεκόταν το ισχυρό τουρκικό ναυτικό, έτοιμο να τους αμφισβητήσει την κυριαρχία στο Αιγαίο και να υποβοηθήσει την ενίσχυση των μαχόμενων τμημάτων του Τουρκικού Στρατού με ασιατικά στρατεύματα της Αυτοκρατορίας. Ο Τούρκος αρχηγός στόλου, ναύαρχος Ραμίζ, μπορούσε να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον καθώς ο στόλος του υπερείχε σαφώς του ελληνικού σε εκτόπισμα και αριθμό πυροβόλων. Το τουρκικό ναυτικό διέθετε δύο ισχυρά θωρηκτά γερμανικής κατασκευής, τα «Μπαρμπαρόσα» (πρώην Kurfürst Friedrich Wilhelm) και «Τουργκούτ-Ρέις» (πρώην Weissenburg).

Τα πλοία αυτά αποτέλεσαν τον κύριο αντίπαλο της ελληνικής ναυαρχίδας,  του θωρακισμένου καταδρομικού «Γεώργιος Αβέρωφ». Καθελκύστηκαν το 1891 και παραδόθηκαν το 1893 και το 1894 αντίστοιχα. Ήταν τα πρώτα γερμανικά θωρηκτά ανοιχτής θαλάσσης.

Στον αληθινό Μαύρο Καβαλάρη Γιάννη Βελισσαρίου (13 Ιουλίου 1913)

Ευαγγελία Λάππα – Μαθήτρια Λυκείου

Στον αληθινό Μαύρο Καβαλάρη Γιάννη Βελισσαρίου

Στο μνημείο κοιτάζω μια μορφή
που βαστά ντουφέκι και σπαθί
Το άστρο είναι του Μπιζανίου
ο ήρωας Γιάννης Βελισσαρίου.

Μιαν ήσυχη νύκτα με φεγγάρι
εσύ πόθο είχες για κοντάρι
τον Τούρκο έκανες να δοθεί
η Μακεδονία είχε λευτερωθεί.

Όταν κάποτε είχαμε διπλωματία

.

Ιστόρημα του Ευάγ. Αθανασιάδη

Βρισκόμαστε στα 1912. Ημέρα 27η Οκτωβρίου. Ο Ελληνικός Στρατός μπήκε στην Θεσσαλονίκη. Στην «Νύφη του Θερμαϊκού», στην χθεσινή Συμβασιλεύουσα της Κωνσταντινουπόλεως, στην αυριανή Συμπρωτεύουσα των Αθηνών.

Από βραδύς, τρεις Έλληνες καβαλαραίοι φτάνουν στο Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης και συμφωνούν με τον Τούρκο Πασά την παράδοση της Πόλης. Αρχίζουν και συντάσσουν το πρωτόκολλο παράδοσης. Αρχίζει να χαράζει όταν υπογράφουν. Ημερομηνία υπογραφής με προτροπή του αξιωματικού του επιτελείου, η 26η Οκτωβρίου 1912, ημέρα του Άη Δημήτρη, αποτυπώνοντας την στιγμή, όταν χθες βράδυ συμφώνησαν την παράδοση.

Τα στρατιωτικά τμήματα μπήκαν την 27η Οκτωβρίου, από την προέκταση της παραλιακής οδού, που από τότε μέχρι και σήμερα ονομάζεται Λεωφόρος Νίκης.

Δύο άλλοι, καβαλαραίοι, ένας ταγματάρχης και ένας υπολοχαγός, του επιτελείου της 7ης Ελληνικής Μεραρχίας, κινούνται νύκτα, βιαστικά, περιμετρικά στα δυτικά της Θεσσαλονίκης. Πίσω τους κανείς. Μαζί τους κανείς.

Δύο μόνοι καβαλαραίοι, μέσα στην νύχτα. Πού πάνε; Μα εκεί μόνο πάνω σε τούρκους ή Βούλγαρους θα πέσουν!! Μα αυτό θέλουν τους Βούλγαρους.  Δεν φοβούνται; Όχι ΔΕΝ φοβούνται…, βιάζονται… Πρέπει να βρουν τον δρόμο των Σερρών, από όπου έρχονταν οι Βούλγαροι, βιαστικοί να μπουν πρώτοι στην Πόλη.

Η συγκλονιστική ζωή του Γεωργίου Αργυρίου. Ενός ήρωα Μακεδονομάχου που δέχθηκε 3 σφαίρες, απελευθέρωσε τη μισή Ελλάδα και έκανε 9 παιδιά!

.

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 21 Ιανουαρίου 2020.

Ο Γεώργιος Αργυρίου, ή Καπετάν-Γιώργης, γεννήθηκε το 1889 στην Πέγεια της Πάφου. Σε ηλικία 16 ετών εισήλθε εθελοντικά στη Μακεδονία. Οι Κύπριοι συμμετείχαν στον πόλεμο του 1897 με 1000 περίπου άνδρες και στους Βαλκανικούς Πολέμους με 1500, όμως στη φάση του Μακεδονικού Αγώνα 1904-1908 συμμετείχαν μόνο με 10 περίπου αντάρτες, με πρώτο τον Κωνσταντίνο Λοΐζου Μπραχίμη από το 1904.

Ο Αργυρίου την διετία 1906-1908 ήταν ομαδάρχης στα σώματα των  Εμμανουήλ Κατσίγαρη, Παναγιώτη Γερογιάννη  και  Γεώργιου Βολάνη, με δράση στην περιοχή Μοναστηρίου – Μοριχόβου. Μάλιστα, στη μάχη του Μοριχόβου το 1906 σκοτώνει έναν από τους Βούλγαρους αρχικομιτατζήδες.

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1907, στη μάχη της Παπαδιάς τραυματίζεται από σφαίρα στον ώμο, που τον διαπέρασε από την πλάτη. Τραυματισμένος γυρίζει και πυροβολεί αυτούς που τον χτύπησαν, χωρίς επιτυχία. Λίγο μετά, δέχεται μία ακόμη σφαίρα στο πόδι. Ο στρατιώτης Βασίλης Μαρίνης από τα Μαζέϊκα των Καλαβρυτών, σκοτώνει τους δύο Κομιτατζήδες και έτσι σώθηκε. Μεταφέρεται με μυστικότητα στην πόλη του Μοναστηρίου, όπου με τη φροντίδα του Ελληνικού Προξενείου παρέμεινε πέντε βδομάδες για νοσηλεία.

Φίλιππος Νίκογλου «ο Έλληνας Υπίατρος του βουλγαρικού στρατού» (Στενήμαχος 1871 – Θεσσαλονίκη 1953)

,

Αντγος ε.α Νικόλαος Φωτιάδης Επίτιμος Υδκτης Δ’ΣΣ.

Είναι γνωστό ότι ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος, μεταξύ των συμμάχων (Ελλάδος – Σερβίας – Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου) εναντίον του βαρβάρου Τούρκου δυνάστη άρχισε στις 5 Οκτωβρίου 1912.

Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ο ακριβής ρόλος που διαδραμάτισε στα γεγονότα του Οκτωβρίου 1912 ο Έλληνας γιατρός Νίκογλου Φίλιππος. Ο γόνος αυτός μεγάλης -Ελληνικής οικογένειας γεννήθηκε στην Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1871, φοίτησε στα περίφημα Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια της Φιλιππούπολης και σπούδασε ιατρική στη Γερμανία και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Σόφια, όπου άσκησε την ιατρική ως χειρουργός.

Τον Σεπτέμβριο του 1885 η πατρίδα του η Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη) προσαρτήθηκε με πραξικόπημα που έκανε ο Βούλγαρος Ηγεμόνας Αλέξανδρος (παρά την Συνθήκη του Βερολίνου) και βιαίως οι Έλληνες κάτοικοί της έγιναν Βούλγαροι υπήκοοι. Κατά την επιστράτευση του Βουλγαρικού Στρατού στις 7 Σεπτεμβρίου 1912 ο Νίκογλου Φίλιππος παρουσιάστηκε ως Έφεδρος Υπίατρος στο Σαμάκοβο όπου συγκροτήθηκε το Κινητό Χειρουργείο (Εκστρατείας) της 7^ης Βουλγαρικής Μεραρχίας με Διευθυντή ένα Εβραίο Αρχίατρο.

Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης (9 Απριλίου 1855-22 Αυγούστου 1935)

Γεννήθηκε στις 9 Απριλίου του 1855. Γιος του Θεόδωρου Κουντουριώτη και εγγονός του Γεωργίου Κουντουριώτη το 1874 κατετάγη στο ναυτικό, δόκιμος Β’ Τάξης. Η ναυτική του καριέρα που ακολούθησε ήταν εκπληκτική. Το 1884 έφτασε τον βαθμό του υποπλοίαρχου ενώ το 1895 έγινε πλωτάρχης. Διακρίθηκε ιδιαίτερα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Όλοι οι Ευρωπαίοι μιλούσαν για την ευστάθεια του Κουντουριώτη

Το 1900 ως κυβερνήτης του εύδρομου «Ναύαρχος Μιαούλης» έκανε τον πρώτο εκπαιδευτικό διάπλου του Ατλαντικού Ωκεανού για ελληνικό πολεμικό πλοίο. Το 1908 ονομάστηκε υπασπιστής του τότε βασιλιά Γεωργίου Α’ και ένα χρόνο αργότερα προήχθη σε πλοίαρχο. Τις παραμονές του πολέμου του 1912 ονομάστηκε αρχηγός του στόλου του Αιγαίου, και υποναύαρχος τη μέρα κηρύξεως του πολέμου κατά την τελετή κατευοδώσεως του στόλο ως ο πρώτος αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού που λάμβανε τον βαθμό αυτό μετά τον Κ. Κανάρη.

3 Mαρτίου 1913: «Η απελευθέρωση του Αργυροκάστρου και του Δελβίνου στους Βαλκανικούς Πολέμους»

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός και Υπουργός των Στρατιωτικών Ελευθέριος Βενιζέλος στις 22 Φεβρουαρίου 1913, αμέσως μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ενημέρωσε τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο ότι υπέρτατο πολιτικό συμφέρον καθιστούσε αναγκαία τη συνέχιση της προελάσεως, με μέρος των δυνάμεων, για την απελευθέρωση και της υπόλοιπης Ηπείρου, μέχρι των οριστικών ορίων των εθνικών διεκδικήσεων, ενώ ο όγκος του Στρατού θα συγκεντρωνόταν στη Θεσσαλονίκη για την αντιμετώπιση της απειλής που είχε δημιουργηθεί από τις επεκτατικές βλέψεις των Βουλγάρων.

Τα όρια των εθνικών διεκδικήσεων στην Ήπειρο, σύμφωνα με την επίσημη διακήρυξη της Ελληνικής Κυβερνήσεως περιορίζονταν στην γραμμή: κόλπος του Αυλώνα, Κλεισούρα, λίμνη Αχρίδα.

Το χρονικό της αλώσεως των Ιωαννίνων «Μια συγκινητική περιγραφή εκείνων που έζησαν τα γεγονότα» (21 Φεβρουαρίου 1913)

.

Πως επέρασαν οι τελευταίοι τέσσαρες μήνες του πολέμου διά τα Ιωάννινα; Όλη η ψυχή και όλος ο νους της πόλεως είχε συμμαζευθεί είς μίαν αγωνιώδη λαχτάραν, εις ένα υπέρτατον δοξολόγημα, εις ένα γονατισμένον αίνον και μίαν ικεσίαν και παράκλησιν. Κάθε σπίτι, κάθε γωνιά -κάθε ζωντανός άνθρωπος, ως και τα παιδάκια ακόμη με σταυρωμένα χέρια δεν είχον άλλην προσευχήν και άλλην δέησιν:

–Θεέ μου ευλόγησε τα Ελληνικά τα όπλα! Βοήθα τους γενναίους πολεμιστάς, που επάνω στα βουνά και στα χιόνια χάνουν αίμα και ζωήν να ελευθερώσουν την Ήπειρον.

-Βοήθα τον Ελληνικόν στρατόν!

Κάθε βράδυ που χιόνιζεν, ή έβρεχεν, ή έκαμε κρύον τα σπίτια ήσαν σκυθρωπότερα, οι άνθρωποι θλιβερότεροι και ο νους των χαμένος σε μίαν μόνον έγνοιαν και μίαν μόνον σκέψιν:

–Κρυώνουν τ΄αδέλφια μας, υποφέρουν οι λεοντόκαρδοι εκεί επάνω στα βουνά… Βοήθα τους Θεέ μου!!

Και τα μάτια των γυναικών εδάκρυζαν, τα κορίτσια έκλαιον, οι άνδρες ήσαν συλλογισμένοι και σιωπηλοί, σε τραπέζι δεν ειμποροΰσε να σιγουρευθή κανένας, ούτε ψωμί και φαγητόν να νοιώσει.