Ερμείας ο Αταρνεύς [4ος αιώνας π. Χ.]

Ερμείας ο Αταρνεύς – Προσωπογραφία της Νίκης Απ. Τσάφου-Λάππα, ζωγράφου

Ευαγγελία Κ. Λάππα
26 Μαρτίου 2023

Ο Ερμείας [1] γεννήθηκε περίπου στις αρχές του 4^ου αιώνα π. Χ., στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας και ήταν δούλος του τραπεζίτη Ευβούλου, ο οποίος έγινε τύραννος των πόλεων Αταρνέως [2] και Άσσου [3]. Την Άσσο την απέσπασε από τον έλεγχο των Περσών το 360 π. Χ.

«Άχθος αρούρης»

Ο Αχιλλέας επιδένει το τραύμα του Πάτροκλου (Ερυθρόμορφη Κύλιξ του 500 π.Χ., Άλτες Μουζέουμ, Βερολίνο)

.

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Η φράση του τίτλου είναι ομηρική· «ἄχθος» σημαίνει βάρος, φορτίο, φόρτωση, φορτίο λύπης, λύπη, ανησυχία, θλίψη, στενοχώρια· «ἄρουρᾰ» λεγόταν η καλλιεργημένη ή κατάλληλη για καλλιέργεια γη, η σπαρμένη γη, η καρποφόρα γη, το χωράφι, η εξοχή, η γη· «Πατρὶς ἄρουρα» ονομάζεται η πατρική γη, η πατρίδα και «ἀρουραῖος» αυτός που ανήκει ή προέρχεται από την εξοχή, αγροτικός, εξοχικός (μῦς ἀρουραῖος= ποντίκι των αγρών). 

Στον Ηρόδοτο διαβάζουμε «ὦ παῖ τῆς ἀρουραίας θεοῦ», για τον Ευριπίδη που ήταν γιός λαχανοπώλη· η έκφραση «ἄχθος ἀρούρης» αποδίδεται  ως «άχρηστο βάρος πάνω στη γη», και λέγεται για κάποιον που θεωρείται άχρηστος, βλάκας, αδαής, μηδαμινός, τιποτένιος, ανίκανος, ανωφελής, ανάξιος, άνθρωπος χωρίς αξία· στην Ιλιάδα (Σ,101) μιλάει ο Αχιλλέας:

«…νῦν δ᾽ ἐπεὶ οὐ νέομαί γε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν, / οὐδέ τι Πατρόκλῳ γενόμην φάος οὐδ᾽ ἑτάροισι / τοῖς ἄλλοις, οἳ δὴ πολέες δάμεν Ἕκτορι δίῳ, /ἀλλ᾽ ἧμαι παρὰ νηυσὶν ἐτώσιον ἄχθος ἀρούρης…»

Ο Ιάκωβος Πολυλάς μεταφράζει «αλλά στες πρύμνες κάθομαι της γης χαμένο βάρος…» και οι Καζαντζάκης – Κακριδής: «Μα τώρα, μια και στην πατρίδα μου πια δε διαγέρνω πίσω,  και μήτε γλίτωσα τον Πάτροκλο και μήτε τους συντρόφους / τους άλλους, που απ’ το θείο τον Έχτορα πολλοί στο χώμα έπεσαν, / μον᾿ φόρτωμα της γης ανώφελο<πλάι στα καράβια οκνεύω…»

Στην Οδύσσεια (υ376-379), διαβάζουμε: «Τηλέμαχ᾿, οὔ τις σεῖο κακοξεινώτερος ἄλλος: / οἷον μέν τινα τοῦτον ἔχεις ἐπίμαστον ἀλήτην, / σίτου καὶ οἴνου κεχρημένον, οὐδέ τι ἔργων / ἔμπαιον οὐδὲ βίης, ἀλλ᾿ αὔτως ἄχθος ἀρούρης.» 

Ο λόγος των Κορινθίων στο συνέδριο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, οι αντιδράσεις των Σπαρτιατών και τα πραγματικά αίτια του Πελοποννησιακού Πολέμου

άρθρο του Ιωάννη Κουζίου, Πολιτισμολόγου
Istorikoxronologio facebook
Istorikoxronologio.blogspot.com

.

Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων η Αθήνα έγινε η κυρίαρχη πόλη-κράτος του Ελλαδικού χώρου. Μέσα σε πενήντα χρόνια (479 π.Χ.- 431π.Χ.) κατάφερε να αναπτυχθεί οικονομικά, πνευματικά (ιστοριογραφία, ρητορική, θέατρο) και στρατιωτικά . Η συμπεριφορά της όμως προς τους Έλληνες συμμάχους της, τους οποίους αντιμετώπιζε περισσότερο ως υποτελείς, αλλά και η συνεχόμενη αύξηση της ισχύος της οδήγησαν στον Πελοποννησιακό πόλεμο, που είχε ως αποτέλεσμα την ήττα της και την απώλεια της ηγεμονίας της . Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του θα περιγράψει τον Πελοποννησιακό πόλεμο έως το 411π.Χ. για τον οποίο προέβλεψε ότι θα είναι ο μεγαλύτερος και ο σημαντικότερος από τους προηγούμενους .

Σκοπός της ιστορίας του Θουκυδίδη δεν είναι η απλή καταγραφή των γεγονότων αλλά η τεκμηρίωση τους, η ερμηνεία τους και η αναζήτηση της αλήθειας . Για να το πετύχει αυτό ο Θουκυδίδης επηρεασμένος από τον δάσκαλό του ρήτορα Αντιφώντα και γενικότερα από την σοφιστική μέθοδο θα χρησιμοποιήσει στο έργο του την τεχνική των δημηγοριών, ο ρητορικός λόγος άλλωστε ήταν κάτι που χρησιμοποιούνταν από την πολιτική έως το δράμα. Οι δημηγορίες είναι ζεύγη αντίθετων λόγων που εκφωνούν ρήτορες, πολιτικοί και στρατιωτικοί με σκοπό να αποφασίσουν για ένα σημαντικό ζήτημα .

Στις παραμονές του Πελοποννησιακού πολέμου λίγο πριν την μεγάλη απόφαση ο Θουκυδίδης περιγράφει δύο αντίθετες δημηγορίες που εκφωνούνται από τους Κορίνθιους και τους Αθηναίους στο συνέδριο της πελοποννησιακής συμμαχίας στη Σπάρτη. Οι Κορίνθιοι υποστηρίζουν τον πόλεμο εναντίον της επεκτατικής Αθήνας και για αυτό παραπονιούνται στους συμμάχους τους Σπαρτιάτες που αποτελούν την ηγέτιδα δύναμη της Πελοποννησιακής συμμαχίας, να αποφασίσουν τον πόλεμο. Την άποψη αυτή των Κορινθίων υποστηρίζει και ο Σπαρτιάτης έφορος Σθενελαΐδας. Στο αντίθετο βήμα βρίσκεται ο μετριοπαθής λόγος του Βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου ο οποίος υποστήριξε ότι η Σπάρτη ήταν ανέτοιμη στρατιωτικά και πρότεινε τον διάλογο έτσι ώστε να βρεθούν κάποιες συμβιβαστικές λύσεις .

Τα βασικά πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Αρχαίας Σπάρτης την εποχή των Ελληνοπερσικών πολέμων

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Κωνσταντίνου Λινάρδου

.

Η Σπάρτη ήταν σίγουρα μια ιδιάζουσα περίπτωση ελληνικής πόλης. Βασικό χαρακτηριστικό της η πλήρης υποταγή του ατόμου στο σύνολο και βασικό ιδανικό της ο σεβασμός των θεσμών και η δημιουργία άριστων πολεμιστών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού υπήρχε ένα καλά διαμορφωμένο πολιτειακό πλαίσιο που διασφάλιζε τον ομαλό εσωτερικό βίο , αλλά και τον προστάτευε από «επικίνδυνους« νεωτερισμούς και αλλαγές. Σε αντίθεση με άλλες πόλεις όπου τα δικαιώματα του πολίτη ήταν ανάλογα της οικονομικής και κοινωνικής του θέσης , στην Σπάρτη η θέση του πολίτη στην κοινωνία βρισκόταν σε συνάρτηση με το μέγεθος εκπλήρωσης των καθηκόντων δράσης και αυτοθυσίας προς την Πατρίδα.

Η βασική αιτία δημιουργίας μιας τέτοιας μορφής καθεστώτος ήταν το ολιγάριθμο των Δωριέων που τον 12ο π.χ. αιώνα ήρθαν και κατέλαβαν αυτή την περιοχή και που αργότερα πήραν την ονομασία Σπαρτιάτες από την ομώνυμη πόλη που ίδρυσαν. (Ουσιαστικά συν-οικισμός 5 κωμών, Λίμναι, Κυνόσουρα, Μεσόα, Πιτάνη, Αμύκλαι). Οι Σπαρτιάτες γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι όχι μόνο οι κάτοικοι τους οποίους είχαν ήδη υποτάξει αλλά και όλοι οι γείτονες , διάκεινται εχθρικά απέναντι τους . Για να επιβιώσουν θα έπρεπε να είναι πολύ καλοί πολεμιστές αλλά και επιτήδειοι διπλωμάτες που παράλληλα δεν θα έπρεπε να διστάζουν να γίνονται πολύ σκληροί.

Έτσι ξεκίνησαν μια έντονη πολεμική δραστηριότητα , αποτέλεσμα της οποίας ήταν η υποταγή της Μεσσηνίας τον 8ο αιώνα , αλλά και η επέκταση του κράτους σε βάρος των γειτονικών περιοχών. Με βάση τη νέα πραγματικότητα δημιουργήθηκε η Λακεδαίμονα , μοναδική ( επί της ουσίας ) πόλη της οποίας ήταν η Σπάρτη . Η Σπαρτιατική κοινωνία ανέκαθεν ήταν κλειστή , όμως τα κύρια χαρακτηριστικά που θα την χαρακτηρίζουν τους επόμενους αιώνες διαμορφώθηκαν οριστικά περί τα τέλη του 7ου αιώνα . Την περίοδο εκείνη και σε αντίθεση με την πλειοψηφία των άλλων πόλεων που άρχισαν να παραχωρούν περισσότερα δικαιώματα στις εκτός αριστοκρατών τάξεις , εκείνοι αποφάσισαν να κλειστούν ακόμη περισσότερο στον εαυτό τους , διατηρώντας με μεγάλη αυστηρότητα τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς. Την εποχή εκείνη είναι που θα αρχίσει η απαγόρευση εισόδου ξένων στη χώρα αλλά και η επαφή Σπαρτιατών με αυτούς.

The Greek Civilizer of the World Alexander the Great: Revenue (Πόροι) and Expenditures (Δαπάναι) of his Campaign from Greece to India

.

by Dr. John N. Kallianiotis
University of Scranton
Scranton, PA, U.S.A

«Εὐγνωμονῶ τοῖς θεοῖς ὅτι ἐγεννήθην Ἕλλην…»
Μέγας Ἀλέξανδρος

Α΄. Prologue

Thucydides (Θουκυδίδης) views life exclusively as political life, and history in terms of political history.The economic policy of a leader or of a government covers the system’s operation by setting levels of taxation (φόροι), government revenue (πόροι) and expenditures (δαπάναι), government budgets, and other functions. The philosophy (science) of Oeconomicos (misspelled Economics) and economic policy were developed by Xenophon (Ξενοφῶν; 430-354 B.C.) in Ancient Greece. Alexander the Great (Μέγας Ἀλέξανδρος; 356-323 B.C.) was living a little later in the 4^th century B.C. and we know him as a great Greek (Hellen) general, leader, and civilizer. But, he was at the same time, an excellent oeconomologos (economist) because he had to manage the economy of his wars, his enormous campaign from North Greece (Macedonia) to India (Hindus River). He had to exercise an efficient and effective public policy (revenue and spending) for his vast Empire and to satisfy all its citizens as a Hellenic civilizer and not as a conqueror.

Also, “he desired not pleasure or wealth, but only excellence and glory”, which was the moral and ethical Greek philosophy of his time.  At a point, Alexander said that “…I am grateful to gods that I was borne Hellen…” and had all these Hellenic values, which made him one of the most important person in human history. Of course, as a student of the greatest of philosophers Aristotle (Ἀριστοτέλης; 384-322 B.C.), he has shown outstanding management capabilities (although military budgets contained more or less what budgets of states comprised). His efficiencies with rates of salaries, health and welfare, building projects, supplies, transports, reforms of the tax system, indirect taxes and donations, loans, minting of coins (currency); even his dealing with financial scandals and other actions are information useful for our policy makers, today, and they were all excellent. We will present his contribution to the world as the greatest civilizer and preparer of the ground for the expected “Unknown God”.

Η κοινωνία και το σπήλαιο του Πλάτωνα

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Όπως διαστρωματικά διαμορφώνεται η σύγχρονη κοινωνία από την επικρατούσα ιδεολογία θυμίζει τους ανθρώπους που ζούν στο σπήλαιο, όπως αλληγορικά τους περιγράφει στο Ζ΄ Βιβλίο της «Πολιτείας» ο Πλάτωνας. Θυμίζουμε ότι σε αυτό ο Σωκράτης καλεί τον Γλαύκωνα, αδελφό του Πλάτωνα, να δει με τη φαντασία του τους ανθρώπους να ζουν σε ένα σπήλαιο, αλυσοδεμένοι και ακινητοποιημένοι, ώστε να κοιτάζουν μόνο μπροστά.

Πίσω τους είναι αναμμένη μία δάδα και άνθρωποι -οι δεσμώτες τους- κουβαλάνε αγάλματα και άλλα ομοιώματα από διάφορα υλικά και τα τοποθετούν μεταξύ της δάδας και της πλάτης των συνανθρώπων τους. Έτσι οι αλυσοδεμένοι βλέπουν μόνο σκιές στον τοίχο του σπηλαίου… Και αν κάποιος περνώντας μιλήσει, νομίζουν οι αλυσοδεμένοι ότι μιλάνε οι σκιές. Έτσι ζούν σε μια εικονική πραγματικότητα, φτιαγμένη από τους ισχυρούς του κόσμου τούτου. Και αν κάποιοι από τους αλυσοδεμένους κάποια στιγμή κατόρθωναν να βγουν από το σπήλαιο, οι πολλοί δεν θα άντεχαν το φως του ήλιου, ούτε την πραγματικότητα της φύσης και θα προτιμούσαν να γυρίσουν στο σπήλαιο και στις σκιές…

Η αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα με τις σκιές ενέπνευσε συγγραφείς, από τον Μπέϊκον έως τους Μπράντμπερι του «Φαρενάϊτ 451», Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς της «Χώρα των τυφλών», Ζαμιάτιν του «Εμείς» και Όργουελ του «1984». Επίσης πολλές κινηματογραφικές ταινίες έχουν σχέση με το σπήλαιο του Πλάτωνα. Μεταξύ αυτών «Ο κονφορμίστας», «Η πόλη του Εμπέρ», «The Matrix», «Σκοτεινή πόλη», «Μετά το σκοτάδι», και «The Truman Show»… Όλες αναφέρονται σε δυστοπίες, όπου επιβάλλεται στον άνθρωπο να ζει σε περιβάλλον ανελευθερίας, σε μιαν εικονική, τεχνητή, ψεύτικη δημοκρατία.

Η τραγωδία του εμφυλίου πολέμου (ανά τους αιώνες, όπως την ανατέμνει ο Θουκυδίδης)

αναδημοσίευση από τον ΕΚΗΒΟΛΟ
απόσπασμα άρθρου της  Fernanda Decleva Caizzi

.

 

 

 Η ιστορία του Θουκυδίδη είναι η καλύτερη μαρτυρία για αυτήν την πορεία εκφυλισμού. Η αισιόδοξη προπαγάνδα του Περικλή στον επιτάφιο λόγο πλαισιώνεται από μια ψύχραιμη και απομυθοποιητική ανάλυση της ανθρώπινης φύσης και των κινήτρων της.^[1] Παραθέτουμε εδώ επιλεκτικά ορισμένα από τα πλέον περίφημα χωρία.

Στην περιγραφή της εξάπλωσης του λοιμού στην Αθήνα, ο Θουκυδίδης σχολιάζει τον τρόπο με τον οποίο η ἀνομία προέκυψε από την αποδιοργάνωση της καθημερινής ζωής (2.53):

θεῶν δέ φόβος ἤ ἀνθρώπων νόμος οὐδείς ἀπεῖργε, τό μέν κρίναντες ἐν ὁμοιῳ καί σέβειν καί μή ἐκ τοῦ πάντας ὁρᾶν ἐν ἴσῳ ἀπολλυμένους, τῶν δέ ἁμαρτημάτων οὐδείς ἐλπίζων μέχρι τοῦ δίκην γενέσθαι βιούς ἄν τήν τιμωρίαν ἀντιδοῦναι…

[«Φόβος των θεών ή νόμος των ανθρώπων κανένας δεν τους συγκροτούσε, απ’ τη μια γιατί έκριναν, με το να βλέπουν πως όλοι χάνονταν όμοια, ότι ήταν το ίδιο να δείχνουν σεβασμό ή όχι, απ’ την άλλη, γιατί κανένας δεν περίμενε ότι θα ζούσε ώσπου να γίνει δίκη και να τιμωρηθεί για τα ανομήματά του…» (Μετάφραση Α. Γεωργοπαπαδάκου, Θουκυδίδη Ιστορία, Θεσσαλονίκη 1985)].

Στη χαώδη κατάσταση που προκάλεσε ο λοιμός, ήρθαν στην επιφάνεια οι απαιτήσεις και οι παρορμήσεις της ατομικής φύσης που αποκάλυψαν, έτσι, τον καθαρά συμβατικό χαρακτήρα των κοινωνικών κανόνων για τους οποίους καμάρωναν οι Αθηναίοι, σύμφωνα με τα λεγάμενα ίου Περικλή.

Πως πέθανε ο Πλάτωνας;

αναδημοσίευση από τον ΕΚΗΒΟΛΟ
απόσπασμα από το βιβλίο
«Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων»
του Simon Critchley

.

Πλάτωνας (428/427-348/347 π.Χ.)

Λέγεται πως κανείς δεν τον είχε δει να γελάει με την καρδιά του – πράγμα που αναφέρεται επίσης για τον Πυθαγόρα, για τον Αναξαγόρα, για το Χριστό, αλλά και για την Παναγία.

Πάνω σε αυτό όμως ο Νίτσε υποστηρίζει επίμονα ότι ο Πλάτωνας κοιμόταν με στρώμα τα έργα του μεγάλου κωμικού Αριστοφάνη. Αλήθεια ή όχι, το βέβαιο είναι πως, με γνώμονα την κολοσσιαία σημασία του για τη φιλοσοφία, υπάρχουν σχετικά λίγες πληροφορίες για τη ζωή του και δε γνωρίζουμε τίποτε αξιόπιστο για το θάνατό του.

Ο ίδιος αναφέρει μόλις δύο φορές τον εαυτό του στα περίπου είκοσι πέντε έργα του, όταν κατονομάζει αυτούς που παρευρίσκονταν στη δίκη του Σωκράτη και τους απόντες την ώρα του θανάτου του. Στα πολλά που έγραψε ο Ξενοφώντας για το Σωκράτη γίνεται μόλις μία μνεία στον Πλάτωνα, ενώ και ο Δημοσθένης παραθέτει το όνομά του δύο φορές όλες κι όλες, και μάλιστα παρεμπιπτόντως. Σώζεται ωστόσο ένα αμφίβολης εγκυρότητας αφήγημα του Απουλήιου, που λέει ότι ο Σωκράτης ονειρεύτηκε κάποτε καθισμένο στο γόνατό του ένα νεοσσό κύκνο. Ξαφνικά, τα πούπουλά του φούντωσαν αμέσως άνοιξε τα φτερά του και υψώθηκε στον ουρανό, κελαηδώντας γλυκύτατα. Την επόμενη μέρα ο πατέρας του Πλάτωνα παρουσίασε το νεογέννητο γιο του στο Σωκράτη, κι εκείνος αναφώνησε: «Αυτός είναι ο κύκνος που είδα!».

Τα λιγοστά στοιχεία που διαθέτουμε ως αυτοβιογραφία του Πλάτωνα μας παρέχονται από την περίφημη Έβδομη Επιστολή του. Δυστυχώς πολλοί από τους μελετητές των κλασικών αμφισβητούν τη γνησιότητά της. Ο Πλάτωνας γράφει για την πρώιμη σταδιοδρομία του και για τις δύο πρώτες επισκέψεις του στη Σικελία, κατόπιν πρόσκλησης του Διονύσιου του Πρεσβύτερου. Ίσως να έκανε κι ένα τρίτο ταξίδι εκεί, τελικά όμως απογοητεύθηκε πλήρως από την πολιτική. Στους αιώνες μετά το θάνατό του αναφερόταν ανεκδοτολογικά ότι ο Διονύσιος εκτίμησε τόσο πολύ τις προσπάθειές του, ώστε τον πούλησε δούλο, και ότι ο Πλάτωνας σώθηκε μόνο και μόνο επειδή τον αγόρασε ο Αννίκερις, φιλόσοφος της σχολής των Κυρηναϊκών. Ο άγιος Τζερόμ υποστηρίζει ότι ο Πλάτωνας κατέληξε στο σκλαβοπάζαρο όταν αιχμαλωτίστηκε από πειρατές, αλλά «ως φιλόσοφος, είχε μεγαλύτερη αξία από εκείνον που τον αγόρασε».

Μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ)

αναδημοσίευση από τα Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας

.

Μετά τη μάχη των Λεύκτρων το γόητρο της Θήβας ανέβηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα πολλοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών να αποσκιρτήσουν από την ηγεμονία της Σπάρτης. Πολλές πόλεις της μέσης Ελλάδας προσχώρησαν στη Θήβα και ιδρύθηκε η Θηβαϊκή συμμαχία σύμφωνα με το πρότυπο της Αθηναϊκής. Το 370 και το 369 π.Χ. ο Επαμεινώνδας εισέβαλε δύο φορές στην Πελοπόννησο και επέκτεινε την επιρροή του σ΄ όλες τις πόλεις της εκτός από τη Σπάρτη, η οποία περιορίσθηκε μέσα στα τείχη της. Το 369 π.Χ. επίσης, άλλη δύναμη Θηβαϊκού στρατού με τον Πελοπίδα εισέβαλε στη Θεσσαλία, κατέλαβε τη Λάρισα και επέκτεινε προς τα βόρεια την επιρροή της Θήβας.

Το 368 π.Χ. ο Επαμεινώνδας, για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας στη θάλασσα και για να αναγνωρισθεί η Θήβα ως ηγετική δύναμη στην ηπειρωτική Ελλάδα, στράφηκε προς τους Πέρσες και πέτυχε την αναθεώρηση της «Ανταλκιδείου Ειρήνης». Η ενέργεια αυτή προκάλεσε τη δυσαρέσκεια όλων των ελληνικών πόλεων. ΄Επειτα, ο Επαμεινώνδας ζήτησε από τους Αθηναίους να αποσύρουν το στόλο τους από το Αιγαίο στα λιμάνια της Αττικής. Οι Αθηναίοι όμως αρνήθηκαν. Οπως ήταν επόμενο, ο Επαμεινώνδας κατασκεύασε και συγκρότησε στόλο από 100 τριήρεις και το 363 π.Χ., διέσχισε το Αιγαίο με σκοπό να προσεταιρισθεί τους συμμάχους και τις αποικίες των Αθηναίων στα νησιά, στη Μακεδονία και Θράκη μέχρι το Βόσπορο. Ταυτόχρονα, ο Πελοπίδας με στρατό εκστράτευσε στη Θεσσαλία εναντίον του τυράννου των Φερών Αλεξάνδρου. Η εκστρατεία του Επαμεινώνδα στη θάλασσα απέδωσε ελάχιστα και ο στόλος επέστρεψε στα Βοιωτικά λιμάνια γύρω στο τέλος του 363 π.Χ. Στη Θεσσαλία ο Πελοπίδας κατατρόπωσε τον Αλέξανδρο, αλλά τελικά σκοτώθηκε από το παράτολμο θάρρος του. Ο ένας από τους δύο έξοχους Θηβαίους άνδρες χάθηκε. Ο θάνατός του ήταν μεγάλη απώλεια για τη Θήβα. Δε θα περάσει όμως πολύς χρόνος για να υποκύψει στο μοιραίο και ο άλλος κορυφαίος Θηβαίος, οπότε θα δύσει το άστρο της Θήβας.

Σικελική Εκστρατεία – ΤΟ ΜΕΤΕΩΡΟ ΒΗΜΑ της αθηναϊκής αυτοκρατορίας

αναδημοσίευση από την Ιστορία επί του Ιστού

.

Ο μεγαλύτερος αδελφοκτόνος εμφύλιος σπαραγμός της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.), διεξήχθη κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα και στο Αιγαίο. Ομως, έμελλε να κριθεί από μία εκστρατεία στη Σικελία, το αποτέλεσμα της οποίας ήταν πραγματικά κοσμοϊστορικό.

Το 415 ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η διαμάχη μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών για τον έλεγχο του ελληνικού χώρου, βρισκόταν σε μία κρίσιμη καμπή. Οι Αθηναίοι είχαν κατορθώσει μέχρι εκείνη τη στιγμή να περάσουν σχετικά αλώβητοι μέσα από τις συμπληγάδες της σπαρτιατικής στρατιωτικής υπεροχής και του λοιμού, συνεχίζοντας να διαθέτουν την υπεροχή στη θάλασσα και με το δίκτυο των συμμαχιών τους λίγο ή πολύ ακέραιο.

Η Σικελία και η Κάτω Ιταλία γενικότερα (περιοχές γνωστές ως «Μεγάλη Ελλάδα») δεν ήταν δυνατόν να μείνει εκτός της διαμάχης που είχε συγκλονίσει ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Ηδη, πριν ξεκινήσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η Αθήνα ως συνεπής ιμπεριαλιστική δύναμη, είχε ξεκινήσει μία προσπάθεια προσεταιρισμού όσο το δυνατόν περισσότερων ελληνικών πόλεων της Κάτω Ιταλίας, ακόμη και μέσω της δημιουργίας νέων οικισμών (Θούριοι). Υπήρχε, βεβαίως, ένα μεγάλο εμπόδιο σε αυτήν την προσπάθεια: οι περισσότερες και ισχυρότερες πόλεις της περιοχής ήταν δωρικές, αποικίες της Σπάρτης, της Κορίνθου και άλλων δωρικών μητροπόλεων, οπότε έβλεπαν τουλάχιστον με καχυποψία τους Αθηναίους.

Γνωρίζοντας, επίσης, την τάση των Αθηναίων να επιβάλουν τη θέλησή τους στους συμμάχους τους με κάθε μέσο, οι Ελληνες της Κάτω Ιταλίας δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμοι να αφήσουν τις πόλεις της κυρίως Ελλάδας να αναμειχθούν ενεργά στις υποθέσεις τους. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η λεγόμενη Α’ Σικελική Εκστρατεία, η πρώτη απόπειρα των Αθηναίων να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τις ελληνικές πόλεις του μεγάλου και εύφορου νησιού της κεντρικής Μεσογείου, να αποτύχει παταγωδώς. Η τριετής εκστρατεία (427-424 π.Χ.) κατέληξε στο συνέδριο της Γέλας, όπου οι σικελικές πόλεις δήλωσαν τη διάθεσή τους να ρυθμίζουν «τα του οίκου τους» χωρίς εξωτερική βοήθεια, ωστόσο το αποτέλεσμα ουσιαστικά ήταν ένας θρίαμβος των Συρακουσών, της ισχυρότερης ελληνικής πόλης της Κάτω Ιταλίας.

Ἕνας πατριώτης δάσκαλος, ὁ Εὐριπίδης

.

Γανωτῆς Κωνσταντῖνος

Ὁ Εὐριπίδης ἔγραψε τὶς περισσότερες τραγωδίες του κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου. Σ’ αὐτὸν τὸν ἐμφύλιο πόλεμο οἱ Ἀθηναῖοι συμπεριφέρθηκαν πολὺ σκληρὰ στοὺς ἄλλους Ἕλληνες καὶ πολεμοῦσαν μόνο γιὰ τὸ συμφέρον τῆς πόλης τους, ὅπως τὸ ἔλεγαν καὶ οἱ ἴδιοι.

Ὁ Εὐριπίδης ὅμως ὀνειρεύεται μία Ἀθήνα φιλάνθρωπη καὶ ἔνδοξη γιὰ καλὰ ἔργα. Αὐτὸ δείχνει μὲ τὸ δράμα του «Ἱκέτιδες». Ἡ ἱστορία τοῦ δράματος αὐτοῦ ξεκινάει ἀπὸ ἕνα πόλεμο ποὺ ἔκαναν οἱ Ἀργεῖοι μὲ ἑφτὰ στρατηγούς, ποὺ πολιόρκησαν τὴ Θήβα. Στὸν πόλεμο αὐτὸ νικήθηκαν οἱ Ἀργεῖοι καὶ σκοτώθηκαν καὶ οἱ ἑφτὰ στρατηγοί τους. Ἕνας ἀπ’ αὐτούς, ὁ Καπανέας, χτυπήθηκε ἀπὸ κεραυνὸ τοῦ Δία καὶ σκοτώθηκε.

Ὁ βασιλιὰς τῶν Ἀργείων Ἄδραστος ζητάει τὰ πτώματα τῶν νεκρῶν Ἀργείων, γιὰ νὰ τὰ θάψει. Ἦταν πολὺ μεγάλη ἁμαρτία νὰ μείνουν ἄταφοι οἱ νεκροί. Οἱ Θηβαῖοι ἀρνοῦνται νὰ δώσουν τοὺς νέους. Ὁ Ἄδραστος ἔστειλε ἱκέτιδες τὶς μητέρες τῶν ἑπτὰ στρατηγῶν στὸ κράτος τῶν Ἀθηνῶν καὶ τὶς συνοδεύει καὶ ὁ ἴδιος. Ἐλπίζουν στὴ μεσολάβηση τοῦ βασιλιᾶ τῆς Ἀθήνας, τοῦ Θησέα.

Φτάνοντας οἱ ἱκέτιδες στὴν Ἐλευσίνα συναντοῦν τὴν Αἴθρα, μητέρα τοῦ Θησέα, στὸ ἱερό τῆς Δήμητρας. Ἡ Αἴθρα μαθαίνει τὸ σκοπὸ τοῦ ἐρχομοῦ τῶν μαννάδων καὶ συγκινεῖται. Στέλνει καὶ προσκαλεῖ ἐκεῖ τὸ γιό της, τὸν Θησέα, καὶ προσπαθεῖ νὰ τὸν πείσει νὰ βοηθήσει τοὺς νικημένους Ἀργείους, ὥστε νὰ πάρουν τὰ σώματα τῶν νεκρῶν τους. Ὁ Θησέας διστάζει, γιατί προκαλεῖ μ’ αὐτὸ τὸν κίνδυνο τῆς Ἀθήνας, ἡ μητέρα του ὅμως δηλώνει ὅτι τὸ θέμα τὸ θεωρεῖ δικό της. Γίνεται ἕνας ρήτορας ἡ Αἴθρα καὶ θυμίζει στὸ Θησέα ὅτι ἡ Ἀθήνα ἔχει παράδοση εὐγενικῶν ἀγώνων καὶ ὅτι ἡ πόλη αὐτὴ μὲ τοὺς ἀγῶνες μεγαλώνει καὶ δοξάζεται. Οἱ ἀδικούμενοι ἔχουν ἀσφαλῶς καὶ τὴν βοήθεια τῶν θεῶν.

Τα βασικά πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Αρχαίας Σπάρτης την εποχή των Ελληνοπερσικών πολέμων

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Κωνσταντίνου Λινάρδου

.

Η Σπάρτη ήταν σίγουρα μια ιδιάζουσα περίπτωση ελληνικής πόλης. Βασικό χαρακτηριστικό της η πλήρης υποταγή του ατόμου στο σύνολο και βασικό ιδανικό της ο σεβασμός των θεσμών και η δημιουργία άριστων πολεμιστών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού υπήρχε ένα καλά διαμορφωμένο πολιτειακό πλαίσιο που διασφάλιζε τον ομαλό εσωτερικό βίο , αλλά και τον προστάτευε από «επικίνδυνους« νεωτερισμούς και αλλαγές. Σε αντίθεση με άλλες πόλεις όπου τα δικαιώματα του πολίτη ήταν ανάλογα της οικονομικής και κοινωνικής του θέσης , στην Σπάρτη η θέση του πολίτη στην κοινωνία βρισκόταν σε συνάρτηση με το μέγεθος εκπλήρωσης των καθηκόντων δράσης και αυτοθυσίας προς την Πατρίδα.

Η βασική αιτία δημιουργίας μιας τέτοιας μορφής καθεστώτος ήταν το ολιγάριθμο των Δωριέων που τον 12ο π.χ. αιώνα ήρθαν και κατέλαβαν αυτή την περιοχή και που αργότερα πήραν την ονομασία Σπαρτιάτες από την ομώνυμη πόλη που ίδρυσαν. (Ουσιαστικά συν-οικισμός 5 κωμών, Λίμναι, Κυνόσουρα, Μεσόα, Πιτάνη, Αμύκλαι). Οι Σπαρτιάτες γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι όχι μόνο οι κάτοικοι τους οποίους είχαν ήδη υποτάξει αλλά και όλοι οι γείτονες , διάκεινται εχθρικά απέναντι τους . Για να επιβιώσουν θα έπρεπε να είναι πολύ καλοί πολεμιστές αλλά και επιτήδειοι διπλωμάτες που παράλληλα δεν θα έπρεπε να διστάζουν να γίνονται πολύ σκληροί.

Έτσι ξεκίνησαν μια έντονη πολεμική δραστηριότητα , αποτέλεσμα της οποίας ήταν η υποταγή της Μεσσηνίας τον 8ο αιώνα , αλλά και η επέκταση του κράτους σε βάρος των γειτονικών περιοχών. Με βάση τη νέα πραγματικότητα δημιουργήθηκε η Λακεδαίμονα , μοναδική ( επί της ουσίας ) πόλη της οποίας ήταν η Σπάρτη . Η Σπαρτιατική κοινωνία ανέκαθεν ήταν κλειστή , όμως τα κύρια χαρακτηριστικά που θα την χαρακτηρίζουν τους επόμενους αιώνες διαμορφώθηκαν οριστικά περί τα τέλη του 7ου αιώνα . Την περίοδο εκείνη και σε αντίθεση με την πλειοψηφία των άλλων πόλεων που άρχισαν να παραχωρούν περισσότερα δικαιώματα στις εκτός αριστοκρατών τάξεις , εκείνοι αποφάσισαν να κλειστούν ακόμη περισσότερο στον εαυτό τους , διατηρώντας με μεγάλη αυστηρότητα τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς. Την εποχή εκείνη είναι που θα αρχίσει η απαγόρευση εισόδου ξένων στη χώρα αλλά και η επαφή Σπαρτιατών με αυτούς.

Επίκαιρα μηνύματα από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Με σεμνότητα, σοβαρότητα και με τους περιορισμούς που επιβάλλει ο κορωνοϊός γιορτάσθηκαν προσφάτως τα 2500 χρόνια από την ιστορική ναυμαχία της Σαλαμίνας. Μία ναυμαχία, η οποία μας θυμίζει τη συμβολική χρονιά του 480 π.Χ. Τότε που έλαβε χώρα και η μάχη των Θερμοπυλών, αλλά και η ναυμαχία του Αρτεμησίου.

Η Ιστορία είναι χρήσιμη όταν δεν την κρατούμε απλώς για το Μουσείο – και αυτο έχει την αξία του- αλλά όταν την αξιοποιούμε για να παίρνουμε μηνύματα και διδάγματα για το παρόν και το μέλλον. Ας προσπαθήσουμε να εξαγάγουμε τα επίκαιρα μηνύματα που στέλνουν οι Σαλαμινομάχοι στους σύγχρονους Έλληνες και στην Ανθρωπότητα.

Μέγα το της θαλάσσης κράτος: Αυτή η διαπίστωση του Θουκυδίδη από τον Επιτάφιο του Περικλέους εκφράζει την ιδιαίτερη αξια του πολεμικού και του εμπορικού στόλου για τη χώρα μας. Η Ελλάδα πάντα ήταν και παραμένει ισχυρή στη θάλασσα και πρέπει με κάθε τρόπο να ενισχύσει αυτή τη θέση της. Το ελληνόκτητο εμπορικό ναυτικό είναι σήμερα πρώτο παγκοσμίως. Ένα από τα πλεονεκτήματα που βοήθησαν να γίνουμε δεκτοί στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, ήταν και η εμπορική ναυτιλία μας.

Καβάφης Κ. Π.: Η Μάχη της Mαγνησίας

αναδημοσίευση από τον Ερανιστή

.

Η μάχη της Μαγνησίας πραγματοποιήθηκε το 190 π.Χ. ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Ρωμαίους στη Μαγνησία του Σιπύλου, κατά τη διάρκεια των πολέμων των Ρωμαίων για την κατάκτηση της Ελλάδας.

Οι Ρωμαίοι, μετά τις νίκες τους επί των Καρχηδονίων και των Ιταλιωτών Ελλήνων, ήθελαν να επεκταθούν στην Ελλάδα. Κι ίδιοι οι Έλληνες όμως συνέβαλλαν στα επεκτατικά σχέδια των Ρωμαίων, με τους εμφύλιους πολέμους τους. Το 197 π.Χ., χάρη στους Αιτωλούς, οι Ρωμαίοι νίκησαν τους Μακεδόνες στις Κυνός Κεφαλές, πλευροκοπώντας τη μακεδονική φάλαγγα. Την ίδια περίοδο στην Ασία ο Σελευκίδης ηγεμόνας Αντίοχος Γ’ υπέταξε την πτολεμαϊκή Αίγυπτο κι έλαβε το προσωνύμιο «Μέγας». Μετά δε την ήττα του Φιλίππου Ε’ της Μακεδονίας, βρήκε την ευκαιρία να επεκταθεί. Έτσι οδήγησε στρατό στην Ελλάδα, με την υπόσχεση να την απελευθερώσει από τους Ρωμαίους. Το 191 π.Χ. όμως ηττήθηκε από τους τελευταίους στις Θερμοπύλες και διέφυγε στην Ασία. Οι σύμμαχοι της Ρώμης, ο Ευμένης Β’ της Περγάμου και οι Ρόδιοι, τους βοήθησαν να περαιωθούν κι εκείνοι στην Ασία υπό τον ύπατο Σκιπίωνα, αδελφό του Σκιπίωνα του Αφρικανού, ο οποίος είχε νικήσει τους Καρχηδόνιους.

Ο Αντίοχος Γ’, έχοντας σύμβουλό του τον Αννίβα, τον μεγάλο νικητή των Καννών, στρατοπέδευσε στη Μαγνησία του Σιπύλου. Στο δεξιό άκρο της παράταξής του, διέθετε 4.000 κατάφρακτους, 2.000 άνδρες βαρύ ιππικό και 1.000 εταίρους ιππείς υπό την αρχηγία του. Στο αριστερό άκρο τοποθέτησε 2.500 Γαλάτες ιππείς και 1.200 ιπποτοξότες. Στο κέντρο υπήρχαν 16.000 άνδρες της μακεδονικής φάλαγγας. Ακόμη το στράτευμά του διέθετε 54 πολεμικούς ελέφαντες, 10.000 άνδρες ελαφρύ πεζικό και μερικά δρεπανηφόρα άρματα. Οι Ρωμαίοι διέθεταν 20.000 λεγεωνάριους, 6.000 πεζικάριους και 1.000 ιππείς. Ο Ευμένης Β’ της Περγάμου είχε 2.000 βαριούς, 1.000 ελαφρούς ιππείς, 3.000 μισθοφόρους και 3.000 ψιλούς. Ακόμη υπήρχαν στο ρωμαϊκό στράτευμα 16 ελέφαντες.

Η ήττα του Αντιόχου ήταν βαριά και αυτή η μάχη σήμανε την αρχή της κατάρρευσης των Σελευκιδών.