Ο συνταγματάρχης Δαβάκης και μια-δυο αναμνήσεις

.

Γράφει ο Μανώλης Πέπονας.

Εκείνο το άγαλμα το θυμάμαι από μικρό παιδί. Έστεκε σαν φύλακας στην κεντρική πλατεία της Καλλιθέας, ένα μέρος δηλαδή που στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 γέμιζε από ανθρώπους. Κάτω από αυτόν τον μαρμάρινο ανδριάντα έτυχε να αντικρίσω για πρώτη φορά την προσφυγιά, παίζοντας δίπλα σε ρακένδυτα θύματα των εθνικισμών από τη Γιουγκοσλαβία. Έπειτα, στο δημοτικό, οι Γιουγκοσλάβοι έφυγαν κι εγώ κατηφόριζα με τον πατέρα μου ως την οδό Ανδρομάχης, όπου έμενε ο παππούς μου. Όπως έπειτα κατάλαβα, ταύτιζα τον έφιππο συνταγματάρχη της πλατείας με την καδραρισμένη φωτογραφία του λοχία που διατηρούσε στο σπίτι του ο μπαρμπα-Μανώλης.

Κι αν ο τελευταίος δεν κατείχε τη δόξα μιας κάποιας λαμπρής σταδιοδρομίας (δεν μιλούσε ούτε ο ίδιος για τις τέσσερις επ’ ανδραγαθία προαγωγές του στον Γράμμο, πόσο μάλλον για τον αδελφό του στη Μακρόνησο), ήταν ο πρώτος μου παιδικός ήρωας. Με το μαύρο μουστάκι, τις λίγες κουβέντες, το γλυκύ χαμόγελο, το άρωμα από το τσιγάρο: εκείνα δηλαδή τα δώρα της Κρήτης, τα οποία περιμάζεψε ο όμορφος γέρος στις αθηναϊκές οικοδομές περνώντας τριάντα περίπου χρόνια της ζωής του. Ίσως για την ταύτιση αυτή σήμερα περνώ με κάποια νοσταλγία από την πλατεία Δαβάκη.

Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης γεννήθηκε στα Κεχριάνικα Λακωνίας το 1897. Οι σπουδές του υπήρξαν λαμπρές: αποφοιτώντας από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων το 1916, μετεκπαιδεύτηκε στην ελληνική Ανωτάτη Σχολή Πολέμου και στη Σχολή Αρμάτων του Παρισιού. Παράλληλα, έλαβε σπουδαία πολεμική εμπειρία διακρινόμενος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδίως δε στις μάχες του Σκρα και της Δοϊράνης. Με τον βαθμό του λοχαγού, συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία, τιμόμενος για τη δράση του με ανώτατα στρατιωτικά παράσημα.

Υπήρξε ένας άνθρωπος με βαθειά δημοκρατική πίστη, πράγμα που συχνά τον οδήγησε σε συγκρούσεις με μοναρχικούς αξιωματικούς όπως ο Παπάγος. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου υπηρέτησε σε επιτελικές θέσεις, συγγράφοντας σπουδαία έργα για τις τακτικές μάχης των τεθωρακισμένων. Οι ιδέες του ήταν πρωτοπόρες: όχι μόνο υπήρξε στοχαστής του πολέμου αρμάτων, μα και συντέλεσε καθοριστικά στη διαμόρφωση της δομής του Ελληνικού Στρατού που έμελλε να νικήσει τις δυνάμεις του Μουσολίνι το 1940. Πιστεύοντας βαθύτατα στις ηθικές αξίες των πολεμιστών, ανέφερε χαρακτηριστικά:

οι νεαροί μας διμοιρίτες αξιωματικοί, μόνιμοι και έφεδροι, ας χαλυβδώσουν τις καρδιές τους για να φτάσουν στο ύψος εκείνο κατά το οποίο ο αξιωματικός περιφρονεί τον κίνδυνο, περιφρονεί τις σφαίρες και τις λόγχες και εξορμά με το μέτωπο ψηλά και το στήθος προτεταμένο, περισσότερο οπλισμένος με ψυχικό σθένος παρά με το πιστόλι.

Πράγματι, ο επερχόμενος πόλεμος ενάντια στον φασισμό βασίστηκε ακριβώς σε αυτή τη μαχητική διάθεση, όντας ένας αγώνας “υπέρ βωμών και εστιών”. Ωστόσο, ο Δαβάκης αδυνατούσε να παρακολουθήσει την πρακτική εφαρμογή των ιδεών του, αφού τα σοβαρά προβλήματα υγείας οδήγησαν στην αποστράτευσή του το 1937 με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη.

Το 1940 ο Έλληνας αξιωματικός ανακλήθηκε στο στράτευμα. Τοποθετήθηκε διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού κι έπειτα του Αποσπάσματος Πίνδου. Με 2.000 περίπου άνδρες αντιμετώπισε με επιτυχία την 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών “Julia”, ακολουθώντας μια μορφή επιθετικής άμυνας. Η ακτινοβολία του ανάγκαζε τον νεαρό ανθυπολοχαγό Δημήτρη Σπυρόπουλο να σημειώνει:

Είδα όλους τους Αξιωματικούς, από του Μεράρχου μέχρι του Ανθυπασπιστού. Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο των φαντασμάτων παρουσίαζε μία καταπληκτική αντίθεση το μεγαλοπρεπές ανάστημα του Δαβάκη. Τα ιδανικά για τα οποία μέχρι τώρα είχα πολεμήσει, Πατρίδα, Θρησκεία, Ελευθερία, Εθνική Ιστορία, Τιμή, καθήκον και Οικογένεια τα έβλεπα να παίρνουν μια συγκεκριμένη μορφή και να βρίσκουν την πλήρη ενσάρκωσή τους στο πρόσωπο του Συνταγματάρχου Δαβάκη.

Όταν τελικά οι δυνάμεις του Δαβάκη ενισχύθηκαν επαρκώς, ο αντισυνταγματάρχης διέταξε αντεπίθεση. Το Απόσπασμα Πίνδου πέτυχε τον στόχο του, ο διοικητής του όμως τραυματίστηκε σοβαρά στο στήθος. Έτσι, ο Δαβάκης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το μέτωπο, αφήνοντας τη θέση του σε έναν άλλο λαμπρό αξιωματικό, τον ταγματάρχη Ιωάννη Καραβιά.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο Δαβάκης πιθανότατα προσπάθησε να αντισταθεί παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας του. Στα τέλη του 1942 συνελήφθη από τους Ιταλούς μαζί με άλλους συναδέλφους του και μεταφέρθηκε στις φυλακές Καλλιθέας. Οι κατοχικές Αρχές αποφάσισαν να τον στείλουν σε στρατόπεδο αιχμαλώτων της Ιταλίας με το ατμόπλοιο “Citta di Genoa”. Το τελευταίο τορπιλίστηκε από βρετανικό υποβρύχιο, με αποτέλεσμα τον θάνατο του Δαβάκη και αρκετών άλλων ανθρώπων. Μεταπολεμικά, οι ελληνικές κυβερνήσεις του απέδωσαν τιμές όπως η ονοματοθεσία της πλατείας κι η τοποθέτηση της προτομής του στην Καλλιθέα. Κάποιες φορές μάλιστα, από εκεί περνούσε ένας ανώνυμος λοχίας του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος έφυγε με τη σειρά του, το 2007.

Πηγές
Δαβάκης, Κωνσταντίνος. Εγκόλπιον του αξιωματικού του πεζικού, Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 2005
Δαβάκης, Κωνσταντίνος. Νυκτεριναί επιχειρήσεις, Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 2008
Δαβάκης, Κωνσταντίνος. Χημικός και αεροχημικός πόλεμος: Μέτρα προστασίας αμάχου πληθυσμού, Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 2008
Ξεπαπαδάκος Αντώνης.“Συνταγματάρχης Κων. Δαβάκης-Η τόλμη, η ανυπακοή και πολεμική αρετή του εξέθρεψαν το Έπος του Σαράντα”, στο: Aiginanews,  7/11/2018, https://aiginanews.gr/2018/11/07/%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CE%B7-%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%BC%CE%B7-%CE%B7-%CE%B1/
“Ελληνικό Πεζικό 1940… Οργάνωση, οπλισμός και ο συνταγματάρχης Δαβάκης”, στο: history-point.gr, 15/7/2018, https://www.history-point.gr/lt-div-gt-elliniko-peziko-1940-organosi-oplismos-kai-o-syntagmatarchis-davakis-lt-div-gt

Πηγή: Storia95

.