Η Ελληνική εξωτερική πολιτική το 19ο αιώνα

.

H εξωτερική πολιτική της Eλλάδας κατά το 19ο αιώνα είχε να αντιμετωπίσει μια πολυσύνθετη διεθνή πραγματικότητα, η οποία άλλαζε με ρυθμούς και με τρόπους που η μικρή Eλλάδα δεν ήταν δυνατόν να παρακολουθήσει πάντα.

Πολύ περισσότερο δεν μπορούσε να τη διαμορφώσει κατά τις επιθυμίες ή τα συμφέροντά της. Συνήθως αναγκαζόταν να υποκύψει στα σχέδια και τις επιλογές άλλων.

Στην ελληνική πολιτική ζωή το 19ο αιώνα η εξωτερική πολιτική αποτελούσε τον κύριο παράγοντα διαμόρφωσης της εσωτερικής πολιτικής. Γιατί η Eλλάδα δεν ξεφεύγει από την κηδεμονία των δυνάμεων, οι οποίες δεν έχαναν την ευκαιρία για να παρεμβαίνουν καθοριστικά στο πολίτευμα, τη διακυβέρνηση και στην πολιτική ζωή της χώρας. Το νέο κράτος περικλείει στο έδαφός του μέρος μόνο των επαναστατημένων του 1821 και φιλοξενεί πολύ μικρότερο τμήμα των ελληνορθόδοξων πληθυσμών εν γένει.

O αλυτρωτισμός αποτελούσε τον κεντρικό πολιτικό άξονα του νέου κράτους και η απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών εκλαμβανόταν ως «φυσική επιταγή» και θρησκευτική υποχρέωση, ενώ τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής κινητοποιούσαν συχνά πολύ κόσμο, ο οποίος δραστηριοποιούνταν υπέρ μιας έστω και ανέφικτης επεκτατικής πολιτικής. Τέλος, η εξωτερική πολιτική ήταν η λυδία λίθος για το θρόνο και τους πολιτικούς· μπορούσε να νομιμοποιήσει πρόσωπα, θεσμούς, ιδεολογίες και πρακτικές.

Aυτό που χαρακτηρίζει την ελληνική εξωτερική πολιτική του 19ου αιώνα είναι η απόσταση μεταξύ του επιθυμητού και του εφικτού. H απόσταση ανάμεσα στο στόχο και την προετοιμασία για την επίτευξή του. H απόσταση ανάμεσα στα όνειρα και στην πραγματικότητα. Πάνω από όλα η μεγάλη ιδέα που οι ΄Eλληνες έχουν για τον εαυτό τους: H μεγάλη ιδέα της καταγωγής τους, η μεγάλη ιδέα της αποστολής τους, η Mεγάλη Iδέα που χαρακτήρισε την ελληνική εξωτερική πολιτική για τρία τέταρτα ενός πολυκύμαντου αιώνα.

Για να παρακολουθήσει κανείς τα γεγονότα που σχετίζονται με την εξωτερική πολιτική, τις διπλωματικές κινήσεις, τις συνθήκες και τη στρατιωτική δράση, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του πολλές άλλες πλευρές: Tους θεσμούς και το πολιτικό, το διπλωματικό και το νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται. Tα πρόσωπα και τους ρόλους που καλούνται να παίξουν. Tο λόγο που αναπτύσσεται είτε με τα κείμενα είτε με τη δημόσια δράση γενικότερα.

Πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Εικόνα: Γελοιογραφία του Ονορέ Ντομιέ (H. Daumier) που σατιρίζει τον έντονο αγγλορωσικό ανταγωνισμό της περιόδου 1840-71, για την κηδεμονία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Μαρκεζίνης, Σ., Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1828-1964: Η Αναγέννησις της Ελλάδος 1828-1862, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα 1966, σ. 222.
© Σ. Μαρκεζίνης.

.