Ελληνικός, Αδιανόητος, γι’ αυτό και Μέγας, Αλέξανδρος

.

Νίκος Τουλαντάς

Έως και τον Μέγα Αλέξανδρο, ο Ελληνισμός ήταν αναγκασμένος να κρατά αμυντικά την αντίστασή του απέναντι στον επεκτατισμό των Περσών. Τα κατάφερνε. Όμως ο Αλέξανδρος στοχάζεται το αδιανόητο. Σκέφτεται, με επιθετική λογική, πως τα «φράγματα», κόντρα στην ορμητικότητα του ποταμού, κράτησαν την περιοχή του Ελληνισμού ασφαλή αλλά το ιδανικό, ως οριστική λύση, θα ήταν να σταματήσει ο «ποταμός». Το σκέφτεται και το επιχειρεί: Αυτοί οι «αθάνατοι» αυτοθεωμένοι, τελειώνουν με μένα.

Οι κατακτήσεις του πατέρα του και οι κατασταλτικές κινήσεις του Αλεξάνδρου έχουν καταστήσει το κλίμα ιδανικό για μία διελληνική συμμαχία αντεπίθεσης. Οι Σπαρτιάτες αντιστέκονται μόνιμα σε κάτι τέτοιο αλλά η δουλειά – αποδείχθηκε – γινόταν και χωρίς αυτούς.

Σμίγοντας με τον Παρμενίωνα στην Αμφίπολη το 334 π.Χ., με συνολικό στράτευμα περίπου 23000 ιππέων και πεζικάριων, καθώς και τις 160 τριήρεις του Κοινού των Ελλήνων (στρατιωτική ομοσπονδία που είχε ιδρύσει ο πατέρας του Φίλιππος Β’), με εφόδια ενός μήνα, ξεκινά για τον Γρανικό ποταμό. Εκεί θα αντιμετωπίσει 20000 Πέρσες ιππείς και 20000 Έλληνες πεζικάριους μισθοφόρους τους. Θα θριαμβεύσει με σχεδόν μισό δυναμικό.

Θα προχωρήσει στις Σάρδεις, Έφεσο, Μίλητο, Αλικαρνασσό, Σίδη, Άσπενδο, Τερμησσό, Σαλαγασσό, Φρυγία, Συρία, Άραδο, Σιδώνα, Τύρο, Αίγυπτο, Ιεροσόλυμα. Έως το 330 π.Χ. θα έχει κατατροπώσει τις Περσικές δυνάμεις σε ξηρά και θάλασσα, θα έχει δώσει τέλος σε 200 χρόνια κατοχής τους στη Βαβυλώνα, θα έχει κατακτήσει όλα τα μεγάλα κέντρα (π.χ. Περσέπολη) και θα κηρύξει το τέλος του πολέμου, μόλις 4 χρόνια μετά την εκκίνησή του.

Υιοθετώντας τον αποκεντρισμό, θα ιδρύσει 70 πόλεις με 10.000 κατοίκους η κάθε μία. Πιστεύοντας στην ελευθερία ως βασικό συστατικό και σταθερή αξία ως προς την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, απορρίπτει το σκλαβοποιητικό μοντέλο και τον πολιτισμικό ολοκληρωτισμό, αφήνοντας τους λαούς να δράσουν κατά την ιδιωτική τους παράδοση.

Θα ξαφνιάσει π.χ. Φοίνικες και Χαλδαίους συμμάχους, που περιμένουν την άδειά του να λεηλατήσουν τα Ιεροσόλυμα, εφόσον ο Αλέξανδρος κατεβαίνει από το άλογο και ασπάζεται το ιερό μαντήλι του Ιουδαίου αρχιερέα Ιώδδα, εξηγώντας πως προγνώριζε (δια οράματος που είχε πριν χρόνια) το γεγονός της άφιξής του στην πόλη και την ιεροπρέπεια των Ιουδαίων όπου και σεβάστηκε. Τους απαλλάσσει μερικώς και από τη φορολογία και όπως και σε άλλους λαούς τους προτείνει συμμαχία ενάντια στον κοινό εχθρό (πολλοί τον ακολουθούν).

Αδίστακτος πολέμαρχος, δε χάνει μάχη και μάλιστα μαχόμενος συχνά στην πρώτη γραμμή. Πέραν όμως της στρατιωτικής και ηγετικής του αρετής, η πολιτισμική στρατηγική του Αλεξάνδρου θα μεταμορφώσει αναίμακτα τον κόσμο. Όχι η ίδια τόσο, όσο το περιεχόμενο του πολιτισμού που συστήνει με την παρουσία του κι απελευθερωτική του δράση στους λαούς που συναναστρέφεται.

Δεν σκλαβώνει και περιτειχίζει τους «είλωτές» του καταναγκάζοντάς τους σε στράτευση ή χτίσιμο πυραμιδών (παρότι και Φαραώ σε κάποια φάση). Εκθέτει τον Ελληνικό πολιτισμό και γλώσσα, τα οποία αγκαλιάζονται από όλους τους διπλώς απελευθερωμένους.

Πέραν του τραγικού σκηνικού της δολοφονίας του φίλου του Κλείτου (που μετανιώνει πικρά), δείχνει απόλυτο σεβασμό και στον εχθρό του δεχόμενος την πιθανή του μεταμέλεια. Σκέπει την οικογένεια του Δαρείου (Γ’) και την αφήνει να ζει ως όντως βασιλική. Ο Δαρείος φυγάς, προτού δολοφονηθεί θα λάβει επιστολή από τον Έλληνα βασιλιά, η οποία μιλά ανοικτά για το ήθος του τελευταίου, αλλά δυστυχώς θα παραμείνει αναπάντητη.

Συνοπτικά, διασκευάζοντάς την λέει τα εξής: Αδίκησες την Ελλάδα χωρίς να έχεις αδικηθεί, υποστήριξες εξεγέρσεις στο εσωτερικό μας, διέφθειρες τους Λακεδαιμονίους και συνέβαλες στη δολοφονία του πατέρα μου. «Θεών θελόντων» η γη σου είναι δική μου και εκουσίως οι ηττημένοι σου συστρατεύτηκαν μαζί μου. Έλα μαζί μου κι εσύ και τότε θα πάρεις πίσω και την οικογένειά σου. Αν φοβάσαι, στείλε δικούς σου να πάρουν ένορκες εγγυήσεις. Αν όχι έτσι, θα σε καταδιώξω όπου κι αν πας.

Το κύρος του Αχιλλέα, ως ήρωας πολέμου που δοξάστηκε κάνοντας πολλά αξιοθαύμαστα σε μικρό χρονικό διάστημα, υποστασιοποιείται στον ιστορικό Αλέξανδρο που ξεπερνά αυτό το αγαπητό του Ομηρικό πρόσωπο.

Πέραν των προσωπικών του αποφάσεων, μετά την καθολική ήττα των Περσών (αρχική αποστολή) και τις αποφάσεις να προχωρήσει στην Ασία, ο κόσμος έζησε καλύτερα χρόνια. Ήξερε από πρώτο χέρι τί σημαίνει Περσική θεοβασιλεία και Ελληνισμός (κλασικής και αλεξανδρινής εποχής) και έζησε στο πετσί του τη διαφορά στις ποιότητες.

Η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, το δράμα και η ιεροπρέπεια τάξης, κάλλους, μέτρου κι αρετής (Απολλώνια «παραγγέλματα») αγκάλιασαν τον κόσμο μητροπρεπώς και αγκαλιάστηκαν από τον τελευταίο, προετοιμάζοντας τις καρδιές τους για την μετέπειτα αποκαλυπτική διδασκαλία της θεανθρωπίας και της πέραν της ιστορίας αιωνιοποίηση της προσωπικότητας μέσω Χριστιανισμού.

Η ζωγραφική παράσταση που πλαισιώνει τη σελίδα (“Ο Μέγας Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα”, 1938) είναι έργο του Φώτη Κόντογλου.

Πηγή: Αντίφωνο