Θεόδωρος Πάγκαλος: ο εμπνευστής των κατοχικών «Ταγμάτων Ασφαλείας» και υμνητής του Μουσολίνι

Θεόδωρος Δ. Πάγκαλος

.

Παύλου Παπανότη, συνταξιούχου εκπαιδευτικού.

1941: ο ελληνικός λαός λιμοκτονούσε εξαιτίας της δέσμευσης των τροφίμων από τις κατοχικές δυνάμεις. Αντίθετα ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος από το Νοέμβριο του 1941 με ειδική ρύθμιση άρχισε να λαμβάνει σύνταξη ως πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας (Ιστορικό Λεύκωμα: Ημερολόγιο Κατοχής 1941 – 1942, εκδόσεις Μέτρον, σ.95).

Παράλληλα κυκλοφορούσε στους αθηναϊκούς δρόμους με μια πολυτελή λιμουζίνα που του είχε χορηγήσει η κατοχική κυβέρνηση. Ως αντάλλαγμα για τις παροχές αυτές αρθρογραφούσε στον Τύπο, για να τονίσει την ανάγκη στήριξης των δυνάμεων κατοχής. Σε μια από τις προκηρύξεις του με τίτλο «Σ.Ο.Σ.» απηύθυνε εγκάρδια έκκληση προς την ελληνική κοινωνία να κάνει ό,τι μπορεί, για να σωθεί όχι από τους Γερμανούς αλλά από το Ε.Α.Μ. (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 22ας Μαρτίου 1945).

Ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία του Ε.Λ.Α.Σ. ο Θ. Πάγκαλος μαζί με το φίλο του Ιωάννη Βουλπιώτη, ο οποίος είχε διασυνδέσεις με Γερμανούς στρατιωτικούς, πρωτοστάτησαν για τη συγκρότηση των «Ταγμάτων Ασφαλείας», ώστε να αποδυναμωθούν οι αριστερές αντιστασιακές δυνάμεις. («Το μήλον της έριδος» υπό του συνταγματάρχου Κρις Γουντχάουζ, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 11^ης Σεπτεμβρίου 1948). Παράλληλα συντέλεσε και στη διάσπαση του Ε.Δ.Ε.Σ. πείθοντας ορισμένα στελέχη του (όπως το συνταγματάρχη Παπαγεωργίου) να εγκαταλείψουν την αντιστασιακή δράση τους και να ενταχθούν στα «Τάγματα Ασφαλείας» (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 26^ης Ιουνίου 1963).

Μετά την απελευθέρωση όλοι προσδοκούσαν ότι ο πρώην δικτάτορας θα τιμωρούνταν ως συνεργάτης των κατακτητών. Τη 16^η Οκτωβρίου 1944 μέλη του Ε.Α.Μ. αποπειράθηκαν να τον συλλάβουν, αλλά η προσωπική φρουρά του τα εμπόδισε.

Στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (φύλλο της 17^ης Οκτωβρίου 1944) παρουσιαζόταν αναλυτικά η επιχείρηση: «Αιματηρά συμπλοκή έγινε χθες προ της οικίας του στρατηγού Παγκάλου, τον οποίον απεπειράθησαν να συλλάβουν άνδρες της πολιτοφυλακής του Ε.Α.Μ. . Προσωπικοί σωματοφύλακες του Παγκάλου έβαλον εναντίον των επιδραμόντων και εφόνευσαν ένα εξ αυτών. Επί τόπου έσπευσαν αστυνομική δύναμις και Βρετανοί στρατιώτες, οι οποίοι και έλυσαν την πολιορκίαν συλλαβόντες διαφόρους και εκ των δύο παρατάξεων. Ήδη προ της οικίας του Παγκάλου ετοποθετήθη αστυνομική φρουρά. Αστυνομικά όργανα ενεργήσαντα έρευναν εις την οικίαν του Παγκάλου ανεύρον χειροβομβίδας και όπλα. Μεταξύ των συλληφθέντων εντός της οικίας ήτο και ο Πανωλιάσκος, άλλοτε αρχηγός ομάδος (=ταγματασφαλιτών) εις την συνοικίαν του Μεταξουργείου».

Τελικά στις 26 Οκτωβρίου 1944 με εντολή της κυβέρνησης ο Πάγκαλος συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 27^ης Οκτωβρίου 1944). Ύστερα όμως από ενάμιση μήνα (το Δεκέμβριο του 1944) αποφυλακίστηκε.

Αντί λοιπόν να οδηγηθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου ο στρατηγός άρχισε να αναπτύσσει πολιτική δράση. Είχε αρχίσει η πρώτη φάση του Εμφύλιου (= τα Δεκεμβριανά) και το ενδιαφέρον τόσο της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου όσο και των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων που είχαν έρθει στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση είχε επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου». Ποιος θα ασχολούνταν με τους κατηγορούμενους για δοσιλογισμό; Μάλιστα το Μάρτιο του 1945 συζητείτο η συγκρότηση μιας επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων, η οποία θα διαχειριζόταν την εξωτερική πολιτική της χώρας. Σ’ αυτή θα συμμετείχαν οι πολιτικοί αρχηγοί. Παρά ταύτα προτάθηκε να γίνει μέλος της επιτροπής αυτής και ο Θ. Πάγκαλος (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 22ας Μαρτίου 1945). Παράλληλα προπαγάνδιζε την άμεση επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β΄, αν και η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, το οποίο θα έκρινε την τύχη της μοναρχίας στην Ελλάδα.

Ο Πάγκαλος, ενθαρρυμένος από την απραξία της Δικαιοσύνης, την 9^η Απριλίου 1945 εμφανίστηκε στο Ειδικό Δικαστήριο επί της οδού Σανταρόζα, όπου δικάζονταν οι δοσίλογοι πρωθυπουργοί και οι υπουργοί των κατοχικών κυβερνήσεων (Τσολάκογλου, Ι. Ράλλης και άλλοι), ως μάρτυρας υπερασπίσεώς τους, «για να καταθέσει ότι ο Ράλλης και οι άλλοι κατηγορούμενοι είναι άξιοι της πατρίδος, μεγάλοι εθνομάρτυρες […]» (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 10^ης Απριλίου 1945). Είπε κι άλλα κατά την κατάθεσή του. Δικαιολόγησε πλήρως την ίδρυση και τη δράση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» και ανέφερε ότι του προσφέρθηκε η πρωθυπουργία επί γερμανικής κατοχής, αλλά αυτός την αρνήθηκε, συνέστησε όμως στον Ι. Ράλλη να την αναλάβει (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 10^ης Απριλίου 1945).

Η ογκούμενη λαϊκή αντίδραση για την ατιμωρησία του επιτέλους «αφύπνισε» τους αρμόδιους δικαστικούς λειτουργούς. «Ο επί των δοσιλόγων επίτροπος κ. Τσαμπάσης ήσκησε ποινικήν δίωξιν εναντίον του Παγκάλου διά δημοσιευθέντα υπ’ αυτού φιλοκατοχικά άρθρα κατά την περίοδον της Κατοχής» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 12^ης Ιουλίου 1945). Ενάμιση μήνα αργότερα (την 25^η Αυγούστου) προφυλακίστηκε. Έγραφε η εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (φύλλο της 26^ης Αυγούστου 1945): « Ο στρατηγός Θ. Πάγκαλος συνελήφθη χθες την νύκτα και προεφυλακίσθη ως δοσίλογος. Η σύλληψίς του έγινε κατόπιν εντάλματος του ανακριτού του 6^ου ανακριτικού γραφείου δοσιλόγων ενώπιον του οποίου είχεν απολογηθεί προ ημερών. Μετά την απολογίαν του ο Πάγκαλος εκρίθη προφυλακιστέος και η Γενική Ασφάλεια διαταχθείσα ενήργησε την σύλληψίν του».

Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα το Δικαστικό Συμβούλιο με βούλευμα τον απάλλαξε από την κατηγορία «επί συνεργασία με τον εχθρόν» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 28^ης Ιουνίου 1946). Άλλωστε το κατηγορητήριο είχε αποδυναμωθεί. Ο στρατηγός κατηγορείτο μόνο για ένα γράμμα του που είχε δημοσιευτεί σ’ ένα ιταλικό περιοδικό. Για δεύτερη φορά η πολιτεία έδειξε τη «μεγαλοψυχία» της στον πρώην δικτάτορα (την πρώτη κατά τη διετία 1928 – 1930).  Αλλά, αν και η Δικαιοσύνη τον αθώωσε, η Ιστορία τον καταδίκασε για τη δράση του κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Αντί επιλόγου παραθέτω το γράμμα τουπου δημοσιεύτηκε την 20^η Σεπτεμβρίου 1942 στο «Κουαδρίβιο». Σημειωτέον ότι το καλοκαίρι του 1942 είχε περάσει από την Ελλάδα ο Ιταλός δικτάτορας Μουσολίνι. Ο Θ. Πάγκαλος προσπάθησε να συναντηθεί μαζί του, αλλά δεν το κατόρθωσε. Λίγες μέρες αργότερα έστειλε την παρακάτω επιστολή στο προαναφερθέν ιταλικό περιοδικό.

«Κύριε Διευθυντά

    Επίστευα πάντοτε ακλονήτως εις την ανάγκην της ειλικρινούς φιλίας της πατρίδος μου με το ιταλικόν έθνος και την τοιαύτην πίστιν μου απέδειξα εμπράκτως, όταν εκυβέρνησα την χώραν μου το 1925 – 1926. Ο Μέγας Αρχηγός σας (= εννοούσε το Μουσολίνι) είμαι βέβαιος ότι το ενθυμείται.

    Η Ιταλία και η Ελλάς, γενέτειραι των δύο ενδόξων πολιτισμών[…], δύνανται και πρέπει να ζήσουν εν ατμοσφαίρα θερμής φιλίας και στενής συνεργασίας. Τίποτε δεν τας χωρίζει, ενώ αντιθέτως είναι πάμπολλοι οι παράγοντες οι επιβάλλοντες την τοιαύτην συνεργασίαν […]. 

    Είναι αληθές ότι ο πόλεμος εθόλωσε την ατμόσφαιραν της αμοιβαίας φιλίας των δύο λαών. Η επιδέξια εν τούτοις πολιτική των ενταύθα αντιπροσώπων της Ιταλίας, στρατιωτικών και πολιτικών (= εννοούσε τους αρχηγούς των ιταλικών δυνάμεων κατοχής) διεσκέδασε αρκούντως τα νέφη.

    Η τελευταία εξ Αθηνών διέλευσις του Ντούτσε και αι ευγενείς και φιλικαί διά την Ελλάδα δηλώσεις του έσχον αναντιρρήτως θερμήν απήχησιν  εις τας καρδίας όλων εκείνων, οίτινες επίστευαν και πιστεύουν εις την ανάγκην της φιλίας και συνεργασίας των δύο λαών και παρέχουν εις αυτούς νέον θάρρος και ελπίδας όπως εργασθούν εν τω μέλλοντι διά την εν ειρήνη εγκάρδιον και στενήν συνεργασίαν υπέρ των κοινών συμφερόντων, άτινα ουδαμού συγκρούονται» (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 10^ης Απριλίου 1945).

    Αυτά έγραφε ο στρατηγός Θ. Πάγκαλος το Σεπτέμβριο του 1942, όταν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας ήταν υπό ιταλική κατοχή και στην Ελλάδα βρίσκονταν 140.000 Ιταλοί στρατιώτες.

Πηγή: Χρονοντούλαπο

.