”Η Αβάσταχτη Πολιτική Ελαφρότητα του Είναι”

.

του Χρήστου Μελίδη

Προεκλογική περίοδος. Δεν πρόκειται να αναφέρω φράσεις του τύπου ”πιάσαμε πάτο”. Τις θεωρώ κλισέ. Αυτό όμως που θα προσπαθήσω να κάνω είναι να αφήσω ένα αποτύπωμα για το ποιοί είμαστε ως ανθρώπινα όντα και πού βρισκόμαστε σήμερα.

Η βασική μου ιδέα, έχοντας οδηγό τη ”μεσότητα” ή ”μέσον” του Αριστοτέλη, παίρνει ευρήματα της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας και τα εφαρμόζει πρακτικά πάνω στο πολιτικό ον άνθρωπος. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι ανάλογα της παρέκκλισης από αυτό το ”μέσον”, που κατά τον Αριστοτέλη είναι η ”αρετή”, δημιουργείται μια κλίμακα από διαταραχές. Τα άκρα δηλαδή αφορούν την παρέκκλιση όχι μόνο από την αρετή αλλά και από την ψυχική υγεία, έννοιες που κατά την άποψή μου μπορεί να ταυτίζονται. Στο σημερινό πολιτικό τοπίο τα προβλήματα αυτά όχι μόνο δεν εντοπίζονται καν, αλλά μέχρι ένα σημείο δημιουργούνται και σκόπιμα (και μέσω της προπαγάνδας/παραπληροφόρησης).

Το πρόβλημα της μάζας

Ο πολιτικός δεν μπορεί να αναγνωρίσει την έννοια της ”μάζας” ή του ”όχλου” όσον αφορά τους δικούς του υποστηρικτές διότι μάλλον δεν πρόκειται να εκλεγεί ποτέ. Βρίσκεται στην παράδοξη θέση να μπορεί να χρησιμοποιεί παράγωγες λέξεις όπως ”μαζική”, π.χ. ”μαζική προσέλευση” σε μια συγκέντρωση, αλλά όχι την ίδια τη λέξη ”μάζα” διότι ο ίδιος ο ορισμός της αποκαλύπτει την άβουλη και χειραγωγούμενη φύση και των δικών του υποστηρικτών.

Φανταστείτε αν ένας πολιτικός έλεγε σε μια εκδήλωση ”καλωσορίζω τη μάζα που ήρθε απόψε” ή πιο προκλητικά απηύθυνε χαιρετισμό στη μεγάλη ”συνομοταξία των βλακών” κατά το γνωστό έργο του Ευάγγελου Λεμπέση. Είναι έτσι καταδικασμένος να αποφεύγει αιωνίως κάποιες βασικές παρατηρήσεις της κοινωνιολογίας και γενικότερα της επιστήμης.

Όπως μια επιχείρηση που θέλει να προσελκύσει πελάτες, ο πολιτικός πρέπει να μιλά στους ψηφοφόρους του με κολακευτικά λόγια. Η μόνη περίπτωση που μπορεί να μιλήσει δημόσια για μάζα ή όχλο είναι για τους υποστηρικτές των πολιτικών του αντιπάλων οι οποίοι όμως αν ”μετανοήσουν” και ψηφίσουν αυτόν στις επόμενες εκλογές ξαφνικά μετατρέπονται σε ”σκεπτόμενους πολίτες” που καθορίζουν την ”λαϊκή βούληση”. Έτσι μια περίπτωση που ο πολιτικός δεν αγνοεί έννοιες και ορισμούς είναι όταν τους κακοποιεί ανάλογα με το συμφέρον του.

Σήμερα το πρόβλημα της όξυνσης των άκρων στην πολιτική σκηνή είναι μεγαλύτερο όσο ποτέ από την μεταπολίτευση και μετά. Με τον ερχομό της πολιτικής ορθότητας και της κουλτούρας της θυματοποίησης παρατηρείται και το φαινόμενο να μην τιμούνται και να μην προβάλλονται πλέον οι άνθρωποι που προσφέρουν αλλά οι άνθρωποι που διαμαρτύρονται ή διαδηλώνουν για το οτιδήποτε. Και αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι μια ακόμη απόδειξη που επιβεβαιώνει την παρέκκλιση από την ψυχική υγεία.

Δεν είναι όμως τα άκρα που ξαφνικά από μόνα τους ξαναγεννήθηκαν αλλά το ”μέσον” που πλέον έχει μετακινηθεί, με συνέπεια να τραβηχτούν ακόμη περισσότερο και τα ίδια τα άκρα. Διότι αυτό που ορίζεται σήμερα ως ”μέσον” και κοινωνικά αποδεκτό ουσιαστικά επιβλήθηκε από την πολιτική ορθότητα η οποία ως ουσία και έννοια δεν έχει καμία σχέση με το πραγματικό μέσον. Συνέπεια αυτού ο κόσμος να μπερδεύεται, να θυμώνει, και οι ψυχικές διαταραχές να εκτινάσσονται στα ύψη. Κάποιες από αυτές τις διαταραχές μάλιστα θεωρούνται ως φυσιολογικοί τρόποι συμπεριφοράς μόνο και μόνο για να χρησιμοποιηθούν πολιτικά.

Ψηφίζω άρα υπάρχω

Ερχόμενοι στην προεκλογική περίοδο, τι είν’ αυτό που χαρακτηρίζει την συμπεριφορά των απλών ψηφοφόρων, ας πούμε ενδεικτικά, των δύο μεγάλων κομμάτων κυρίως; Δημοσιογραφικά έχουν καταγραφεί fake news και προπαγάνδα και απ’ τις δυο πλευρές. Τι είν’ αυτό που κάνει λοιπόν έξυπνους κατά τ’ άλλα ανθρώπους να αναπαράγουν έτοιμα ψέμματα; Τι είν’ αυτό που τους κάνει να επιμένουν στο λάθος ακόμα κι όταν γνωρίζουν ότι κάνουν λάθος; Τι είν’ αυτό που τους κάνει πρόθυμους να αποδεχτούν οποιαδήποτε νύξη ενοχής του αντιπάλου αλλά απολύτως καμία για την δική τους παράταξη; Είναι συμφεροντολογικό; Είναι οντολογικό; Είναι και τα δύο; Αυτό το ερώτημα με έχει απασχολήσει.

Η συμπεριφορά αυτή των ψηφοφόρων εμφανίζει κάποιες ομοιότητες με ενός κοινωνιοπαθή. Είναι λοιπόν όλοι αυτοί οι άνθρωποι κοινωνιοπαθείς; Δεν είμαι αρμόδιος να απαντήσω σ’ αυτό. Άλλωστε σκοπός μου εδώ είναι να ιντριγκάρω την σκέψη, όχι να κάνω διαγνώσεις. Πιστεύω ωστόσο ότι οι παράμετροι είναι διαφορετικοί, ένα κράμα βιωμάτων, ανάγκης και ψυχικού Είναι, που δεν οδηγεί αναγκαστικά σε ”βλάβη” με την ψυχιατρική έννοια. Φαίνεται όμως ότι αυτά είναι αρκετά για να κάνουν ακόμα κι έναν έξυπνο, μορφωμένο άνθρωπο, να λειτουργεί χωρίς δική του προσωπικότητα όταν επιλέγει να ανήκει σε μια παράταξη. Πρέπει να την υπερασπιστεί ανεξαρτήτως της αλήθειας. Γιατί ταυτίζεται με την παράταξη, ”γίνεται” η παράταξη. Άλλωστε, αυτό είναι που κάνει η μαζοποίηση, εξαφανίζει την ατομική βούληση. Ίσως ένα παράπλευρο ερώτημα να είναι αν η ίδια η μαζοποίηση είναι παρέκκλιση από την ψυχική υγεία. Ίσως συμφωνήσουμε πάντως πως όσο προχωράμε σε πιο ακραίες ιδεολογίες είναι πολύ πιο πιθανό να συναντήσουμε και πραγματικές βλάβες.

Ένα άλλο φαινόμενο που επίσης δεν έχει εντοπιστεί ποτέ μέχρι τώρα είναι ότι τα κόμματα οικειοποιούνται γενικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης αποδίδοντάς τα αποκλειστικά και μόνο είτε στην δική τους ιδεολογία είτε στου αντιπάλου, αναλόγως αν είναι καλά ή κακά. Φυσικά αποδίδουν τα καλά μόνο στον εαυτό τους και τα κακά μόνο στους άλλους. Π.χ. μόνο η Αριστερά έχει ”ήθος” (ηθικό πλεονέκτημα) ή μόνο η Δεξιά έχει ”αίσθημα ευθύνης” κλπ, αλλά επίσης θα έχετε ακούσει και φράσεις όπως ”αριστερός δεν είναι; τι περίμενες, κατσαπλιάς” ή ”δεξιός δεν είναι; άρα φασίστας”. Με λίγα λόγια ο καθένας προσπαθεί να αγιοποιήσει τον εαυτό του και να δαιμονοποιήσει τον αντίπαλο συνολικά χάριν πολιτικού κέρδους και ενάντια σε κάθε κοινή λογική.

Δεν μιλάμε για κλίσεις ή κοινά ψυχικά χαρακτηριστικά που μοιράζεται μια ομάδα ατόμων διότι αυτά όντως υπάρχουν, π.χ. οι αριστεροί είναι πιο ανοιχτοί σε νέες ιδέες (προοδευτικοί) ενώ οι δεξιοί πιο κλειστοί με έφεση στη διατήρηση (συντηρητικοί). Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαμάχη για ανοιχτά ή κλειστά σύνορα. Εδώ όμως μιλάμε για ιδιότητες στη φύση του ανθρώπου που κατηγοριοποιούνται πολιτικά παραλόγως και αυθαιρέτως, σα να λέμε π.χ. ότι μόνο οι καλλιτέχνες είναι τίμιοι ή μόνο οι μηχανικοί αυτοκινήτων είναι ανέντιμοι.

Υπάρχει ζωή μετά κάλπης;

Τίποτα απ’ αυτά δεν είναι αλήθεια κι όμως τίποτα απ’ αυτά δεν εμποδίζει τον πολιτικό και τον ψηφοφόρο, διότι τους κινεί μια δύναμη μεγαλύτερη απ’ την αλήθεια. Στα social media μπορείτε να κάνετε και ένα εξής απλό ψυχολογικό πείραμα. Κάντε μια πολιτική ανάρτηση στην οποία θα αναφέρεστε γενικά κι αόριστα σε υποκριτές και συμφεροντολόγους και μετά παρατηρήστε τις αλληλεπιδράσεις. Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών που θα συμφωνήσουν μαζί σας είναι οι ίδιοι υποκριτές και συμφεροντολόγοι. Η ανάρτησή σας λειτουργεί απλά ως παράθυρο ανακούφισης ώστε να συνεχίσουν να πείθουν τον εαυτό τους και τους άλλους ότι δεν είναι.

Και τελικά πού καταλήγουμε; Μάλλον στο παλιό ρητό: Η εξουσία διαφθείρει. Ανεξαρτήτως αν είσαι δεξιός, αριστερός ή οτιδήποτε άλλο. Για να διαφθαρείς όμως θα πρέπει να έχεις την προδιάθεση. Και σχεδόν πάντα, όσοι κυνηγούν την εξουσία είναι αυτοί που έχουν την προδιάθεση. Όσο για την σχέση πολιτικού και ψηφοφόρου, αντιθέτως με τα προεκλογικά συνθήματα για ”αλλαγή”, είναι αυτή η σχέση που δεν άλλαξε και δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ, διότι στη ρίζα της βασίζεται στη νομοτέλεια.

Και η αξιοπρέπεια; Η αρετή;

Ε, ας αφήσουμε και κάτι στον Αριστοτέλη.

Πηγή: Offtherecord 

.