Η στάση των Σοβιετικών απέναντι στο ΕΑΜ και το τηλεγράφημα του Στάλιν στον Βασιλιά Γεώργιο

.

Η στάση των Σοβιετικών απέναντι στους σκοπούς του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι γνωστό ότι εν τέλει δεν ήταν αυτή που η ηγεσία του ΚΚΕ φανταζόταν. Τα γεγονότα σήμερα δεν αφήνουν περιθώριο αμφισβήτησης για όλη την διάρκεια της περιόδου 1942-1944. Ένα από τα ντοκουμέντα που δεν έχει δημοσιοποιηθεί όσο θα έπρεπε, είναι το συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Στάλιν στον βασιλέα Γεώργιο!

Επίσης είναι γνωστό ότι το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ υπό τον έλεγχο της ηγεσίας του ΚΚΕ, τον πρώτο καιρό της δημιουργίας του δεν έθετε τόσο πολιτικά ζητήματα για το αύριο της Ελλάδας, επειδή στόχος ήταν η απελευθέρωση της χώρας. Σύμφωνα με τον 1ο όρο του ιδρυτικού καταστατικού του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου όριζε: 

«[…] Προκειμένου να γίνη δεκτή εις το ΕΑΜ οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή αι αντιλήψεις των σχετικώς με την μελλοντικήν ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά απλώς η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος, η τιμιότης των απέναντι αυτού και η αποδοχή των αρχών του ΕΑΜ που περιλαμβάνονται εις το παρόν ιδρυτικόν».

Αυτή βέβαια ήταν η προπαγάνδα που υιοθέτησε το ΚΚΕ για να κερδίσει περισσότερο κόσμο στις γραμμές του ΕΑΜ. Αυτό αποδεικνύεται όταν λίγους μήνες αργότερα η ίδια οργάνωση αρχίζει να κατηγορεί τον ΕΔΕΣ για στροφή υπέρ της μοναρχίας. Η άρνηση του ΕΑΜ να θέσει πολιτειακό ζήτημα κατά την διάρκεια της κατοχής ξεκινάει από ήδη από το 1941 όταν στη συνάντηση εκπροσώπων του (Οικονόμου, Χατζής) με τους Ζέρβα, Πυρομάγλου για πιθανή συνεργασία των δύο οργανώσεων σε πρώιμο στάδιο (βλ. Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως, τεύχη 5-6, σ. 26). Ο ΕΔΕΣ απέκλειε τότε συνεργασία με βασιλόφρονες ενώ το ΕΑΜ θεωρούσε ότι όλοι έπρεπε να συμμετέχουν στον αγώνα.

Το κατά πόσο πίστευε αυτό που επεσήμανε τότε φάνηκε λίγο καιρό μετά. Η στάση αυτή του ΚΚΕ, ερμηνεύεται αν κατανοήσει κανείς πως σκοπός του ήταν να μην υπάρξει άλλη οργάνωση έξω από το ΕΑΜ. Οι διαδοχικές προτάσεις σε άλλες οργανώσεις για συγχώνευση-υποταγή στο ΚΚΕ έδωσαν τη θέση τους αρχικά στις απειλές και από την άνοιξη του 1943 στις ανοιχτές συγκρούσεις.

Ενώ λοιπόν το ΕΑΜ αρχές του 1941 αρνιόνταν να δεχθεί να θέσει πολιτειακό ζήτημα ενώ υπήρχε στη χώρα η ιταλογερμανική κατοχή, αρχές του 1943 ξεκινά εμφύλιο πόλεμο με σκοπό να αφανίσει κάθε οργάνωση που αντιδρούσε στην δίψα του ΚΚΕ για την εξουσία. Βασική προπαγάνδα του ΚΚΕ – και όχι μόνο- να μην επιστρέψει ο βασιλιάς! Βεβαίως η ουσία δεν ήταν μόνο αυτή. Έχουμε αναλύσει σε άλλα κείμενα και τους άλλους στόχους. Στο παρόν θα εστιάσουμε στην τελική στάση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατά του βασιλιά και των συνοδοιπόρων του.

Όπως έγραψε και ο Γουντχάουζ, το ΚΚΕ θεωρούσε τη συνεργασία με τον βασιλιά εξίσου «προδοτική» σαν και αυτή με τους κατακτητές. Ποια ήταν όμως η άποψη του Στάλιν; Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης που κατά κόρον υμνούσε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, λίγες μέρες μετά την ίδρυση της Κυβέρνησης του βουνού (ΠΕΕΑ) έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον εξόριστο βασιλιά Γεώργιο, με αφορμή την εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου. Ουσιαστικά λοιπόν, ο Στάλιν αναγνώριζε σαν επίσημη κυβέρνηση αυτή του «αρχιπροδότη» – σύμφωνα με τον Τύπο του ΕΑΜ- Γλίξμπουργκ!

Ο Γιάννης Ιωαννίδης, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, στο βιβλίο του «Αναμνήσεις»  (σ. 244-245) αναφέρει:

Το Μάρτη (1944) ο Στάλιν έστειλε τηλεγράφημα στον Γεώργιο. Κατάλαβες; Επί τη επετείω της εθνικής μας εορτής κλπ. Αναγνώριζε την ύπαρξη της κυβέρνησης, ενώ εμείς είχαμε γίνει κυβέρνηση. Και αναγνώριζε εκείνη την κυβέρνηση, δείγμα καθαρότατο ότι δεν επιδοκίμαζε τη δική μας, την ΠΕΕΑ. Γιατί δεν μπορείς στις 25 του Μάρτη εσύ να στέλνεις τηλεγράφημα στον Γεώργιο και εμείς από της 10 του Μάρτη να έχουμε κυβέρνηση. Και το ξέρετε αυτό το πράγμα. Πως εσύ κάνεις αυτό το πράγμα; Συνεπώς; Εμείς κρυώσαμε… λίγο από την υπόθεση αυτή. Κατάλαβες;

Κοίταξε τώρα ούτε καν το φανταζόμασταν. Ούτε στην καλή εποχή δεν τον έστελνε τηλεγραφήματα και τον στέλνει αμέσως μόλις κάνουμε εμείς κυβέρνηση. Άρα του δίνει να καταλάβει ότι εγώ δεν έχω καμία απολύτως ανάμιξη με την υπόθεση αυτής της… ΠΕΕΑ. Γιατί αγαπητέ μου, στέλνεις εσύ τηλεγραφήματα συγχαρητήρια στον βασιλιά, τον αναγνωρίζεις και του λες ότι εγώ εύχομαι κλπ κλπ; Δεν… δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Αν μας αναγνώριζε εμάς ή αν ήθελε να υπάρχουμε εμείς θακανε μόκο προς εκείνη την κατεύθυνση. Αλλά αυτός όχι.

Αναγνωρίζανε και οι τρεις σύμμαχοι την κυβέρνηση του Καΐρου. Ήταν μια πραγματικότητα που όσο να θέλουν μερικοί να την παραγνωρίσουνε δεν μπορεί να παραγνωριστεί. […] η χειρονομία του Στάλιν ήταν μια έμμεση αποδοκιμασία ας πούμε… να μην την πω αποδοκιμασία; … αλλά επιδοκιμασία της ύπαρξης αυτών (του βασιλιά και της κυβέρνησης στο εξωτερικό).

Είναι άλλωστε γνωστό πως το καλοκαίρι του 1944 τόσο οι σοβιετικοί διπλωμάτες όσο και η σοβιετική αποστολή υπό τον αντισυνταγματάρχη Ποπώφ – που ήρθε στα ελληνικά βουνά τον Ιούλιο του 1944 – ήταν ξεκάθαροι απέναντι στα στελέχη του ΚΚΕ και τους τόνισαν ότι θα έπρεπε να «ρίξουν νερό στο κρασί τους» τόσο για την συμμετοχή τους στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας όσο και στη στάση τους έναντι των Βρετανών (Στάθης Ν. Καλύβας, Νίκος Μαραντζίδης, Εμφύλια πάθη, σ. 394).

Η αντίδραση-έκπληξη του Ιωαννίδη παραπάνω οφείλεται στις πεποιθήσεις του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ τότε για απόλυτη στήριξη από τον Σοβιετικό στρατό, ώστε να επιτύχει τους σκοπούς του. Αντιθέτως, μόλις ο αντισυνταγματάρχης Ποπώφ έφτασε στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ και αντίκρισε τον αντάρτικο στρατό του ΕΛΑΣ απογοητεύτηκε και δεν έστειλε ευνοϊκή έκθεση στη Μόσχα για τους Έλληνες «συντρόφους» (Κρις Γουντχάουζ, Το μήλο της έριδος, σ. 299).

Πηγή: Ελληνικά ΧρονικάΕ