Π.Α: Πρόκληση Ισχύος – Δομή Δυνάμεων

αναδημοσίευση από το Defencenews
άρθρο του Απόλλωνα Γ. Λεονταρίτη

.

Προβληματισμός επικρατεί εδώ και αρκετό καιρό σχετικά με την εξέλιξη ανανέωσης και ενίσχυσης του στόλου μαχητικών της Πολεμικής Αεροπορίας σε συνάρτηση με τις υφιστάμενες και μελλοντικές απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει, προκειμένου να προασπίσει τα εναέρια σύνορα της χώρας.

Έπειτα από μια δεκαετία αδιαμφισβήτητης ποιοτικής υπεροχής απέναντι στην Τουρκική Αεροπορία σε εκπαίδευση και μέσα (που αποκτήθηκε με πολύ κόπο αλλά και οικονομικό κόστος), η κατάσταση σταδιακά ανατρέπεται. Η απειλή εξελίσσεται ραγδαία και ο διαθέσιμος χρόνος εξαντλείται γοργά καθώς σύντομα θα βρεθούμε στη δυσάρεστη θέση – ως χώρα – να υστερούμε δραματικά στο ισοζύγιο αεροπορικής ισχύος με προφανείς και επικίνδυνες επιπτώσεις στην Εθνική Ασφάλεια.

Με δεδομένη την πλήρη ασφυξία σε δημοσιονομικό επίπεδο (που έχει επιβάλει την αναστολή κάθε προσπάθειας ενίσχυσης των ΕΔ) αλλά και προβλήματα στην ομαλή λειτουργία υφιστάμενων δομών και μέσων, η Πολεμική Αεροπορία καλείται να ανταπεξέλθει απέναντι σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο αντίπαλο, που σε λίγα χρόνια έχει δρομολογήσει την είσοδο σε υπηρεσία μαχητικών 5ης γενιάς στους ουρανούς του Αιγαίου. Η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας στο αεροπορικό Όπλο σε συνδυασμό με την συστηματική ενίσχυση της Τουρκικής Αεροπορίας, δημιουργούν μια πραγματικότητα που δυστυχώς δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί άλλο από όσους ευθύνονται για τον Εθνικό Αμυντικό σχεδιασμό σε επίπεδο στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας. Η τελευταία δυστυχώς έχει αποδείξει διαχρονικά ότι στερείται παντελώς μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής Εθνικής Άμυνας χωρίς καμία αίσθηση επίγνωσης των ευαίσθητων αμυντικών ισορροπιών αλλά και των δυσμενέστατων επιπτώσεων που έχει η καθολική αδράνεια λήψης αποφάσεων σε βάθος χρόνου.

Την ίδια στιγμή η ΠΑ είναι διαρκώς αναγκασμένη να διατηρεί υψηλή ετοιμότητα απέναντι σε δεδομένη απειλή που εξελίσσεται, δεσμευόμενη από μειωμένους πόρους σε λειτουργικά κόστη, ανύπαρκτη πρόβλεψη για νέες προμήθειες ενώ παράλληλα η σταδιακή απόσυρση παλαιότερων τύπων επιφέρει αναπόφευκτα μείωση στην οροφή δυνάμεων μαχητικών.

Η «χρυσή» δεκαετία της ποιοτικής αναβάθμισης

Η περίοδος 2000-2010 αποτέλεσε περίοδο καθοριστικής ενίσχυσης με παραλαβή νέων αεροσκαφών από τις παραγγελίες που έγιναν από το 1999 και μετά, καλύπτοντας σημαντικές υστερήσεις που παρουσίαζε η Πολεμική Αεροπορία έναντι της τουρκικής. Οι παραγγελίες αυτές ήταν το αποτέλεσμα μιας κρίσιμης επιτελικής μελέτης του 1997, η οποία προσδιόρισε τον ελάχιστο αριθμό μαχητικών νέας γενιάς που θα έπρεπε να επιχειρούν μέχρι το 2012 σε 150. Η μελέτη αυτή ελάμβανε υπόψη της τα τουρκικά δεδομένα και τις επικείμενες κινήσεις (όπως θα αναλυθεί πιο κάτω) της Τουρκικής Αεροπορίας, όπως και το πρόβλημα που διαμόρφωνε για την ΠΑ η σταδιακή απόσυρση μέχρι και 200 αεροσκαφών δεύτερης γενιάς.

Με βάση αυτή τη μελέτη, διαμορφώθηκε με την έγκριση του ΑΑΣ και του ΚΥΣΕΑ το πρόγραμμα του Νέου Μαχητικού Αεροσκάφους (ΝΜΑ), το οποίο ως γνωστόν προχώρησε με την κατάρτιση λίστας υποψηφιοτήτων στην οποία περιλαμβάνονταν τα αεροσκάφη F-15E, F-16C/D Block 52+, Mirage 2000-5, Eurofighter, και Su-30. Μετά τη διαδικασία του διαγωνισμού, τον Απρίλιο του 1999 το ΚΥΣΕΑ έλαβε μία απόφαση με δύο σκέλη: Αρχικά την αγορά 50 και εν συνεχεία +10 νέων F-16C/D Block 52+ (πρόγραμμα Peace Xenia III) παράλληλα με την αγορά 15 νέων μαχητικών Mirage 2000-5 Mk2 και την αναβάθμιση 10 διαθεσίμων Mirage 2000 σε αυτό το επίπεδο. Επιπλέον υλοποιήθηκε με επιτυχία η αναβάθμιση 36 F-4E Phantom II σε επίπεδο ΑUP (πρόγραμμα Peace Icarus 2000), ενώ στον κρίσιμο τομέα της εκπαίδευσης αποφασίστηκε η αγορά 45 Τ-6 Texan II που κάλυψαν τις πιεστικές ανάγκες τόσο της αρχικής όσο και της βασικής εκπαίδευσης χειριστών, επιτρέποντας την απόσυρση των πεπαλαιωμένων εκπαιδευτικών Τ-37.

Συνδυαστικά καλύφθηκε με τον καλύτερο τρόπο η αναβάθμιση των δυνατοτήτων αερομεταφοράς με την προμήθεια 12 αεροσκαφών μέσης μεταφορικής ικανότητας C-27J Spartan (τελικώς παραδόθηκαν τα 8 με δυσεπίλυτα προβλήματα υποστήριξης μέχρι σήμερα), ο εκσυγχρονισμός του στόλου των C-130B/H Hercules σε επίπεδο AUP, μαζί με παράλληλη απόκτηση 4 αεροσκαφών ΑΣΕΠΕ τύπου ΕΜΒ-145H ERIEYE, που αναβάθμισαν καθολικά την ικανότητα εναέριας επιτήρησης εναέριου χώρου και ελέγχου αεροπορικών επιχειρήσεων της ΠΑ!

Το ανεκπλήρωτο σκέλος του ΝΜΑ για μαχητικά 4ης γενιάς

Οι επιτελείς της Πολεμικής Αεροπορίας, υπολογίζοντας και τις αντίστοιχες κινήσεις της απέναντι πλευράς, εκτίμησαν ορθώς ως επιβεβλημένη τα επόμενα χρόνια, την απόκτηση αεροσκαφών 4ης γενιάς. Τότε λοιπόν για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ανάγκες της ΠΑ, είχε προωθηθεί (όπως πολλοί θα θυμούνται) η συμμετοχή στην κοινοπραξία Eurofighter με στόχο την απόκτηση 60 έως 90 αεροσκαφών του τύπου EF 2000. Ενώ όμως οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν εν εξελίξει, το πρόγραμμα «πάγωσε» με κύριο λόγο τις περικοπές των αμυντικών δαπανών. Το «πάγωμα» της απόφασης για το Eurofighter είχε μια ουσιαστική συνέπεια. Ανέτρεψε τον σχεδιασμό του ΓΕΑ και του ΚΥΣΕΑ για την απόκτηση των προβλεπόμενων 150 μαχητικών 4ης γενιάς. Φυσικά «ουδέν κακό αμιγές καλού» αφού ενδεχόμενη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα του ευρωμαχητικού, θα απομυζούσε εντελώς την ΠΑ από όλα τα διαθέσιμα κονδύλια για την αγορά των πανάκριβων Eurofighter, που αποδείχτηκαν επιπλέον και εξαιρετικά ακριβά στην υποστήριξη τους – ακόμη – και από τις ίδιες χώρες – χρήστες της κοινοπραξίας που υλοποίησε την παραγωγή του μαχητικού.

Μάλιστα μια δεκαετία αργότερα, ο τύπος εξακολουθεί να μην έχει ολοκληρωμένες δυνατότητες πολλαπλών ρόλων, περιοριζόμενος από τους περισσότερους χρήστες σε ρόλο αεροπορικής υπεροχής με υποτυπώδεις δυνατότητες αέρος εδάφους. Κάτι που αναδείχτηκε εμφανώς στη κρίση της Λιβύης το 2011 (με τα παλαίμαχα βρετανικά και ιταλικά Tornado να καλύπτουν το κενό ) γεγονός που κρίνεται φυσικά εντελώς απαράδεκτο για ένα σύγχρονο μαχητικό 4ης γενιάς. Αντί αυτού η ΠΑ προχώρησε τελικά το 2007 στην ασφαλή λύση ενίσχυσης της υφιστάμενης δύναμης μαχητικών F-16, παραγγέλνοντας 30 προηγμένα μαχητικά F-16C/D Block 52+ Advanced (πρόγραμμα Peace Xenia IV) που άρχισαν να παραδίδονται το 2009 (εκμεταλλευόμενα πλήρως την υφιστάμενη υποδομή υποστήριξης), με αποτέλεσμα την κρίσιμη ενίσχυση της συνολικής Δομής Δύναμης μαχητικών.

Κρίσιμη λεπτομέρεια ήταν ότι η αρχική πρόθεση της ΠΑ, αφορούσε την άσκηση προαίρεσης για 10 επιπλέον μαχητικά που δυστυχώς ουδέποτε ασκήθηκε, επιφέροντας μείωση του κενού που κλήθηκαν να καλύψουν τα Advanced από τα αντίστοιχα F-4E SRA και A-7H (που είχαν προ πολλού αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία). Αυτή ήταν και η τελευταία προσθήκη νέων μαχητικών στην ΠΑ.

Το τελικό αδιέξοδο στη διαδικασία επιλογής ΝΜΑ

Ο προσανατολισμός του ΓΕΑ για την ενίσχυση της Πολεμικής Αεροπορίας με μαχητικά αεροσκάφη, επιβεβαιώθηκε ενδιαμέσως στις 22 Απριλίου 2008, έπειτα από σύσκεψη του ΣΑΓΕ. Τότε αποφασίστηκε η υλοποίηση τριών προγραμμάτων, τα οποία αφορούν:

την προμήθεια μαχητικών επομένης γενιάς.

την προμήθεια μαχητικών για αντικατάσταση απωλειών.

τον εκσυγχρονισμό του στόλου των υφιστάμενων μαχητικών για επίτευξη ομοιοτυπίας και πλήρους επιχειρησιακής εκμετάλλευσης

Τυπικά λοιπόν ξεκίνησε νέα περίοδος «επιλογής» για το πρόγραμμα Νέου Μαχητικού με αμέσως επόμενο βήμα τη σύσταση επιτροπής της Πολεμικής Αεροπορίας, για τον καθορισμό των κριτηρίων και των προδιαγραφών που απαιτούνται για την κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών.

Μερικά από τα βασικότερα κριτήρια για το Νέο Μαχητικό όπως αναφέρονταν αναλυτικά στην λίστα καθορισμού ειδικών κριτηρίων του ΓΕΑ, ήταν να βρίσκεται σε παραγωγή, να διαθέτει μεγάλη ακτίνα δράσης ώστε να καλύπτει συνολικές αποστάσεις της τάξεως των 1.100nm σε προφίλ Hi-Low-Low-Hi, να έχει τη δυνατότητα χρήσης σύμμορφων δεξαμενών, παθητικό σύστημα υπέρυθρης ανίχνευσης FLIR, ικανότητα χρήσης υφιστάμενων οπλικών συστημάτων αέρος – αέρος και αέρος εδάφους που διαθέτει ήδη η Πολεμική Αεροπορία στο οπλοστάσιο της, κάσκα στοχοποίησης για το χειριστή (ανάλογη του συστήματος JHMCS), ζεύξη δεδομένων Link 16, ραντάρ τεχνολογίας AESA με ταυτόχρονη παρακολούθηση 8 στόχων και εμπλοκή με 4 από αυτούς, σύγχρονο πιλοτήριο Glass Cockpit κ.α

Βασική επίσης απαίτηση για το αεροσκάφος ήταν να είναι πολλαπλού ρόλου ικανό για εκτέλεση πολλαπλών αποστολών αναχαίτισης, κρούσης, αναγνώρισης, μέρα ή νύχτα σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Ειδικότερα προβλεπόταν ότι η δομική κατασκευή θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε ένα φάσμα αποστολών που θα καλύπτει 65% αποστολές αέρος-εδάφους, 25% επιχειρήσεις αέρος-αέρος και ένα γενικό προφίλ το υπόλοιπο 10%. Τα αεροσκάφη έπρεπε να έχουν στιγμιαίο και παρατεταμένο βαθμό στροφής, τουλάχιστον ισοδύναμο με αυτόν που έχουν σήμερα τα αεροσκάφη 3ης/4ης γενιάς που βρίσκονται στο οπλοστάσιο της ΠΑ, με λόγο ώσης προς βάρος σε επίπεδο 1:1 για αποστολές αέρος-αέρος, με το 50% του καυσίμου και αναρτημένα δύο βλήματα τύπου ΑΙΜ-9.

Ανεπίσημα οι ενδείξεις έδειχναν ως πλέον προτιμητέα την επιλογή, είτε μιας έκδοσης αντίστοιχης του αμερικανικού F-16E/F Block 60, είτε του γαλλικού Rafale, θεωρώντας ότι έχουν τις καλύτερες επιδόσεις βάσει κριτηρίων του ΓΕΑ, σε άμεση συνάρτηση με τη σχέση κόστους προς απόδοση. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο ήταν η Πολεμική Αεροπορία να αρχίσει να παραλαμβάνει το Νέο Μαχητικό της, το συντομότερο δυνατόν με ολοκλήρωση των παραδόσεων το 2015.. Τελικώς οι εξελίξεις άφησαν μετέωρη την προσπάθεια που παραπέμφθηκε στις καλένδες, εξαιτίας της κακής δημοσιονομικής κατάστασης της ελληνικής οικονομίας που επηρέασε αρνητικά την εξέλιξη του προγράμματος, σε συνδυασμό με την πλήρη αναποφασιστικότητα σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο σημερινό αδιέξοδο.

F-4E AUP/RF-4E Phantom II – Πολύτιμη συνδρομή με συγκεκριμένο ορίζοντα

Παραμονές του 2016, η Πολεμική Αεροπορία διατηρεί περί τα 237 μαχητικά αεροσκάφη ως πραγματική οροφή. Ένας αριθμός μειωμένος κατά 30-33% σε σχέση με την Δομή Δυνάμεων των 300 αεροσκαφών που ίσχυσε από το 1974 μέχρι σήμερα. Εξ αυτών τα 111 μπορούν να θεωρηθούν ως τα πλέον σύγχρονα υψηλών επιδόσεων μαχητικά ενώ τα υπόλοιπα 126 αφορούν εκδόσεις των F-16 παλαιότερων Block με υποδεέστερες επιδόσεις, τα μη εκσυγχρονισμένα Mirage 2000EGM/BGM καθώς και τα εκσυγχρονισμένα F-4E AUP, τα οποία αποτελούν πλέον (έπειτα από την απόσυρση των Α-7E/ΤΑ-7C Corsair II το 2014) τα παλαιότερα μαχητικά 1ης γραμμής που διαθέτει η ΠΑ.

Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν και τα 12 αναγνωριστικά RF-4E Phantom II της 348 Μοίρας Τακτικής Αναγνώρισης που απομένουν σε υπηρεσία και υποφέρουν λόγω παλαιότητας, μειωμένη επιχειρησιακή ικανότητα και επιβιωσιμότητα στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, ενώ επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας είναι το υψηλό κόστος χρήσης. Ενδεικτικά, το κόστος ανά ώρα πτήσης του δικινητήριου RF-4E έχει υπολογιστεί σε €16.350, όταν το αντίστοιχο κόστος του F-16 Block 50 ανέρχεται σε €6.019. Ο παροπλισμός των προαναφερόμενων τύπων αεροσκαφών υλοποιείται σταδιακά με τη συμπλήρωση του προβλεπόμενου αριθμού ωρών πτήσης για Προγραμματισμένη Εργοστασιακή Συντήρηση (PDM).

Σύμφωνα με τις ισχύουσες εκτιμήσεις τα εκσυγχρονισμένα F-4E AUP που σήμερα επιχειρούν με την 338Μ (κρούση) και την 339Μ (αναχαίτιση) αναμένεται να βγουν από την ενεργό δράση το αργότερο μέχρι το 2020 έχοντας συμπληρώσει 46 χρόνια υπηρεσίας από το 1974. Ο «Θρύλος» φυσικά έχει πλέον μετά τον εκσυγχρονισμό του από τις αρχές το 2003 και έπειτα σημαντικά αναβαθμισμένες επιχειρησιακές δυνατότητες, με σύγχρονο ραντάρ APG-65GY, ατρακτήδιο σκόπευσης LITENING II και ικανότητα μεταφοράς βλημάτων AIM-120B σε συνδυασμό με ευρεία γκάμα σύγχρονων όπλων αέρος εδάφους που το καθιστά κυριολεκτικά πολύτιμο asset– ιδιαίτερα – υπό το πρίσμα της σημερινής δυσμενούς συγκυρίας.

Γνώμη του γράφοντος είναι ότι το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού που επικρίθηκε ως καθυστερημένο χρονικά, απέδωσε στην ΠΑ έναν τύπο με πλήρεις ικανότητες εναέριου αγώνα BVR και κρούσης ακριβείας παντός καιρού με κατευθυνόμενα πυρομαχικά, προσφέροντας τελικώς πολύτιμη συνδρομή στην ελληνική αεροπορική ισχύ. Σενάρια συγχώνευσης της 338 και 339 Μοίρας με έδρα την 117ΠΜ/Αεροπορική Βάση Ανδραβίδας, με σκοπό τη συγκέντρωση των 34 αεροσκαφών F-4E PI2000 σε μία ενισχυμένη Μοίρα με πρωτεύοντα ρόλο τη Διώξη-Βομβαρδισμό δεν επαληθευτήκαν μέχρι στιγμής.

Μια τέτοια εξέλιξη όμως δεν αποκλείεται πλησιάζοντας το ορόσημο του 2018-2020, όταν και ο τύπος μοιραία θα έχει ολοκληρώσει τον κύκλο προσφοράς του στην ΠΑ, οδεύοντας προς απόσυρση (όπως συνέβη άλλωστε με την περίπτωση των Α-7E). Κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να προκληθεί ένα επιπλέον – βαρύ- έλλειμμα 35 μαχητικών στη Δομή της ΠΑ.

Mirage 2000EGM – Ειδικές ικανότητες σε αβέβαιο πλαίσιο

Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος και με δεδομένη την απόφαση της ΠΑ για επένδυση σε δύο διαφορετικούς τύπους μαχητικών (διπλή γραμμή προμήθειας), η επιλογή αναβάθμισης των Mirage 2000 στο επίπεδο -5Mk2 αποτέλεσε –παρά το ιδιαίτερα υψηλό κόστος- μια απόφαση που είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει η ΠΑ ένα μαχητικό κορυφαίων επιδόσεων στην εναέρια μάχη με βλήματα MICA EM/IR όσο και στον ειδικό ρόλο υπο-στρατηγικής κρούσης με τα βλήματα cruise τύπου Scalp EG. Η εκκρεμότητα που έμεινε με τα 19 Mirage 2000 EGM/BGM ήταν πραγματικά μια πολύ ατυχής έκβαση, στερώντας μια επιπλέον Μοίρα με τις ικανότητες των -5Mk2, αφήνοντας δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος του στόλου των Mirage της ΠΑ σε τροχιά τεχνολογικής απαξίωσης.

Αναμφίβολα τα Mirage 2000EGM/BGM της 332 Μ (κωδικός κλήσης «Γεράκι»), έχουν εκτελέσει με ιδιαίτερη επιτυχία αναρίθμητες αναχαιτίσεις στα 26 χρόνια επιχειρησιακής δράσης της Μοίρας. Η συμβολή τους ήταν καθοριστική στη διατήρηση της εναέριας κυριαρχίας της ΠΑ πάνω από το Αιγαίο, ενώ μετά την είσοδο σε υπηρεσία των Mirage 2000-5Mk2 επικεντρώθηκαν κυρίως στον ρόλο της ναυτικής κρούσης (αποστολές TASMO) εφοδιασμένα με βλήματα anti ship τύπου ΑΜ-39 Exocet. Η ύπαρξη αυτής της κατηγορίας ειδικών όπλων στο οπλοστάσιο της ΠΑ αποτελεί κρίσιμο παράγοντα αποτροπής και ισχυρό μέσο κρούσης εναντίον εχθρικών μονάδων επιφανείας, καθιστώντας στην κυριολεξία πολύτιμα τα Mirage 2000 EGM, παρά την υστέρηση τους σε ηλεκτρονικά συστήματα (ραντάρ, πιλοτήριο) συγκριτικά με τα -5Mk2.

Μάλιστα οι τεχνικοί της 114ΠΜ διατηρώντας εφευρετικότητα και θέληση για υπεροχή, προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε σειρά μικρών αλλά ουσιαστικών βελτιώσεων σε επιχειρησιακό εξοπλισμό, που υποβοηθούν τον ιτπάμενο στη διευκόλυνση της αποστολής του. Ειδικότερα ολοκληρώθηκε με επιτυχία η αντικατάσταση της παλαιάς οθόνης HDD, από τη νέα έγχρωμη οθόνη HDD-55L, τύπου Active Matrix LCD της ελληνικής εταιρίας Miltech. Επίσης στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των Mirage 2000, αφαιρέθηκε το παλαιό σύστημα ναυτιλίας (INS) των EGM από το Sextant Totem 3000, με ενσωματωμένο δέκτη GPS της Sagem. Με αυτό εφοδιάστηκε το σύνολο των -5Μk2 αλλά και των μη εκσυγχρονισμένων EGM. ‘Έτσι αναβαθμίστηκαν οι επιδόσεις τους σε αποστολές αναχαίτισης και TASMO με συντομότερους χρόνους για προετοιμασία του μαχητικού για απογείωση αλλά μειώνοντας το κόστος υποστήριξης λόγω ομοιοτυπίας υλικού.

Συμπληρωματική του συστήματος ναυτιλίας, αποτελεί η προθήκη συστήματος GPS με έγχρωμη οθόνη ακριβώς κάτω από το HUD. Το σύστημα είναι τύπου ‘tablet»/GPS της Garmin, στη θέση του Head Level Display, που χρησιμοποιείται ως σύστημα απεικόνισης ναυτιλίας, ενώ παράλληλα με τη χρήση λογισμικού αποθηκεύονται στοιχεία για αξιολόγηση της εκπαιδευτικής εξόδου κατά την απενημέρωση! Παράλληλα τα μαχητικά της Μοίρας απέκτησαν αυξημένη ικανότητα νυχτερινής κρούσης θαλάσσιων στόχων ενώ διατηρούν αναλλοίωτα τα εξαίρετα αεροδυναμικά χαρακτηριστικά της σχεδίασης που συνδυάζεται με τον ισχυρό Μ53-Ρ2 των EGM και μονάδα ψηφιακού ελέγχου κινητήρα FADEC από τα -5Μk2.

Σε ότι αφορά τις επιδόσεις τους σε ρόλο αέρος αέρος, δυστυχώς υποβαθμίστηκαν ως αποτέλεσμα της απαξίωσης αρχικά των βλημάτων SHARH τύπου R-530 (στερώντας τους το μοναδικό όπλο BVR) ενώ και τα βλήματα κλειστής αερομαχίας Magic II, αποσύρθηκαν σταδιακά λόγω εξάντλησης του ορίου ζωής που δίνει ο κατασκευαστής. Σταθμίζοντας το κόστος επαναπιστοποίησης των Magic, το ΓΕΑ επέλεξε τον εφοδιασμό των Mirage 2000EGM με βλήματα MICA IR, τα οποία είναι μεν υψηλότερων επιδόσεων αλλά δεν δύναται η πλήρης εκμετάλλευση των δυνατοτήτων τους, εξ αιτίας ασυμβατότητας με τον υπολογιστή και το ραντάρ του μαχητικού.

Από κει και πέρα το ραντάρ RDM-3 σε διαμόρφωση έρευνας επιφανείας, παρουσιάζει ακόμη αξιόλογες επιδόσεις (εμβέλεια εντοπισμού της τάξης των 60 ν.μ./110 χλμ.) αλλά φυσικά και υστερεί τεχνολογικά λόγω ηλικίας σε σχέση με το RDY των Mirage 2000-5MkII. Προτάσεις για την αναβάθμιση των Mirage 2000EGM/BGM υπήρξαν κατά καιρούς αλλά όλες προσκρούουν στο ζήτημα του απαγορευτικού κόστους. Σε επιχειρησιακό επίπεδο η ΠΑ συνεχίζει να εξετάζει την επέκταση των ειδικών ρόλων που μπορούν να καλύψουν με το ενδεχόμενο προσθήκης των ατρακτιδίων καταγραφής ηλεκτρονικών εκπομπών ASTAC ( που φέρονται σήμερα από τα παλαίμαχα RF-4E) και λογικά θα μπορούσαν να πιστοποιηθούν και στα Mirage 2000EGM μετά την απόσυρση των RF Phantom.

Αναφορές περί μη συμβατότητας, αφορούν τη μικρή απόσταση του αναρτημένου ατρακτηδίου (στον κοιλιακό φορέα) από το διάδρομο αλλά η χρήση του ASTAC από τον ίδιο τύπο στη γαλλική Αεροπορία, επιτρέπει ασφαλώς την μελλοντική εφαρμογή του στα Mirage της ΠΑ ως μια ρεαλιστική επιλογή. Μία επιπλέον πιθανή αποστολή που θα μπορούσαν να αναλάβουν τα Mirage 2000EGM είναι αυτή της υπό-στρατηγικής κρούσης με βλήματα Scalp EG. Η δυνατότητα αυτή είναι επίσης ρεαλιστική καθόσον το σύστημα ναυτιλίας INS/GPS Τotem 3000 είναι κοινό με τα -5MkII και απαιτείται μονάχα τοποθέτηση αρτηρίας δεδομένων, ώστε να δύναται η εξαπόλυση τους από τα μη εκσυγχρονισμένα Mirage.

Η κίνηση αυτή θα επέτρεπε την αποδέσμευση επιχειρησιακού έργου από την 331Μ, επιτρέποντας την επικέντρωση στον κύριο ρόλο αναχαίτισης/αεροπορικής υπεροχής. Συνδέεται όμως με το τι ακριβώς θέλει η ΠΑ από τα μαχητικά αυτά και κατά συνέπεια, τον χρόνο που θα παραμείνουν σε υπηρεσία, ώστε μια τέτοια επένδυση να έχει λογική. Άποψη του γράφοντος είναι ότι τα Mirage 2000EGM παρά τα όσα αναφέρονται, έχουν ακόμη πολύ δρόμο από το να χαρακτηριστούν ως «πεπαλαιωμένα» και «περιορισμένoυ ρόλου» με μοναδικό παράγοντα προβληματισμού την ηλικία τους (που μοιραία εγείρει ζητήματα υποστήριξης κύριων συστημάτων).

Από δομικής πλευράς πάντως δεν φαίνεται καμία ένδειξη ότι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα (αντίστοιχη ήταν η εμπειρία και με τα Mirage F-1CG)ενώ οποιαδήποτε απόφαση απόσυρσης τους από την ενεργό δράση, εκτιμάται ότι θα γίνει, μόνο εφόσον η ΠΑ είναι σε θέση να αντικαταστήσει την υφιστάμενη δύναμη από ένα νέο τύπο, που θα αναλάβει να καλύψει τους αντίστοιχους ρόλους που σήμερα υλοποιεί η 332Μ.

F-16C/D Block 30 – CCIP Lite έναντι απαξίωσης

Η Πολεμική Αεροπορία βασίζεται στο F-16 το οποίο αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του στόλου μαχητικών. Διαθέσιμα σε 8 Μοίρες πρώτης γραμμής υπηρετούν 32 μαχητικά F-16C/D Block 30 (330Μ 111ΠΜ), 39 μαχητικά Block 50 (341Μ/347Μ/111ΠΜ), 65 μαχητικά Block 52+ (340Μ/343Μ 115ΠΜ + 337Μ/ 110ΠΜ) συν 30 Block 52+ Advanced (335Μ/336Μ 116ΠΜ). Επιγραμματικά λοιπόν η ΠΑ διαθέτει συνολικά ένα στόλο 157 μαχητικών του τύπου, τα οποία όμως ανήκουν σε διαφορετικά Block παραγωγής.

Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του στόλου των ελληνικών F-16 φαίνεται πλέον ως η μόνη ρεαλιστική μέθοδος ανάκτησης των ισορροπιών, με δεδομένη την ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού του στόλου των F-16 της THK και την πλήρη αδυναμία υλοποίησης προγράμματος Νέου Μαχητικού, ενώ από το 2020 αναμένεται η απόκτηση των πρώτων μαχητικών F-35 Lightning II που θα εξοπλίσουν την πρώτη Μοίρα, με εκτίμηση επίτευξης αρχικής επιχειρησιακής ικανότητας, περίπου 2 χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2022.

Σε κάθε περίπτωση η ομοιοτυπία για μείωση του κόστους υποστήριξης του στόλου των F-16 είναι απαραίτητη όπως επίσης απαραίτητη είναι αναβάθμιση συστημάτων αλλά και όπλων, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως η επένδυση που έγινε για την αγορά τους ώστε να μην απαξιωθούν επιχειρησιακά όπως συνέβη στο παρελθόν με άλλους τύπους μαχητικών (ειδικά όσον αφορά τα Block 30). Το F-16C/D Block 30 (πρόγραμμα Peace Xenia I) όχι μόνο προσέφερε στην ΠΑ το πρώτο πραγματικό μαχητικό πολλαπλών ρόλων με πρωτόγνωρες ικανότητες στην αναχαίτιση αλλά εξακολουθεί μέχρι σήμερα να προσφέρει πολύτιμες επιχειρησιακές δυνατότητες. Με δεδομένο όμως ότι τα Block 30 στερούνται της ικανότητας μεταφοράς προηγμένων όπλων κρούσης, ο οπλισμός τους περιορίζεται στην άφεση συμβατικών βομβών ελεύθερης πτώσης των 500, 1000 και 2000lbs, με αποτέλεσμα οι δυνατότητες τους να μην μπορούν να καλύψουν απαιτήσεις νυχτερινής κρούσης ή κρούσης υψηλής ακρίβειας.

Συνεπώς περιορίζονται σε ημερήσια κρούση εναντίον τακτικών στόχων περιοχής πεδίου μάχης και εγκαταστάσεων υποδομής. Επιπλέον παντελής είναι η έλλειψη ειδικών όπλων όπως βλήματα AGM-65G ή βλημάτων αντι-ραντάρ AGM-88B. Σημειωτέον τα Block 30 υπέστησαν τροποποιήσεις, ώστε να είναι ικανά για τη μεταφορά βλημάτων AIM-120Β AMRAAM, με επεμβάσεις στο ραντάρ AN/APG-68 (V) 5 το οποίο εκπέμπει στη ζώνη X και διαθέτει 22 διαφορετικές λειτουργίες σε διαμόρφωση αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους. Βεβαίως οι επιδόσεις του είναι (μοιραία λόγω ηλικίας) σαφώς υποδεέστερες των νεότερων εκδόσεων (V) 7 και (V) 9 – στα Block 50 και Block 52+ αντίστοιχα – με ότι αυτό συνεπάγεται στην ικανότητα να εμπλακούν σε εναέρια μάχη – ιδιαίτερα εναντίον πολλαπλών απειλών..

Παράλληλα υλοποιήθηκε το πρόγραμμα δομικής αναβάθμισης Falcon Up και στη συνέχεια τα Block 30 υποβλήθηκαν σε ένα άλλο πρόγραμμα αυτό της εγκατάστασης του συστήματος αυτοπροστασίας ASPIS. Αν και η παραλαβή των αεροσκαφών ξεκίνησε το 1989, τα F-16 πετούσαν αποστολές αναχαίτισης μέχρι και το 1999, χωρίς την παρουσία δέκτη προειδοποίησης σημάτων ραντάρ RWR. Σήμερα παρά τις παραπάνω βελτιώσεις η συμβολή τους στον αεροπορικό αγώνα περιορίζεται από πλήρη έλλειψη αναβάθμισης με νεότερους αισθητήρες και όπλα που θα τους επέτρεπαν να αντιμετωπίσουν με αξιώσεις την αναβαθμισμένη τουρκική απειλή. Σε συνδυασμό με την ηλικία τους η ΠΑ θα πρέπει να αποφασίσει – ίσως πολύ σύντομα – προς ποια κατεύθυνση επιθυμεί να κινηθεί, προκειμένου είτε να προχωρήσει σε κάποια μορφής αναβάθμιση, είτε να τα αφήσει στην παρούσα κατάσταση, μέχρις να αποσυρθούν από υπηρεσία ίσως κάπου στο 2020. Aποψη του γράφοντος είναι ότι η άφεση των Block 30 στην οριστική απαξίωση θεωρείται πολυτέλεια από τη στιγμή που απλώς δεν υπάρχει κανένα ορατό σενάριο αντικατάστασης από νέο τύπο.

Συνεπώς η πιο ρεαλιστική λύση θα ήταν η αναβάθμιση τους με απάρτια των Block 50 που θα αφαιρεθούν (δλδ ραντάρ ΑΝ/APG-68 (V) 7 και υπολογιστές GAC, επιτυγχάνοντας τουλάχιστον μια εντελώς οριακή αναβάθμιση ικανότητας. Η προσθήκη τερματικού ζεύξης δεδομένων Link 16 επίσης κρίνεται απολύτως απαραίτητη σε συνδυασμό με ένα ελαφριάς μορφής πρόγραμμα εκσυγχρονισμού στα πρότυπα του CCIP Lite (νέος υπολογιστής αποστολής, έγχρωμες οθόνες CMFD, αρτηρία δεδομένων, πιστοποίηση JDAM/JSOW και κάσκα JHMCS).

F-16C/D Block 50/52+ – Μονόδρομος η αναβάθμιση με AESA

Πρόκειται για την ραχοκοκαλιά του στόλου των Fighting Falcon της ΠΑ που αποκτήθηκαν τα μεν Block 50 το 1997 (Peace Xenia II), τα Block 52+ το 2003 (Peace Xenia III) και τα Block 52+ Advanced το 2009 (Peace Xenia IV). Αρχική πρόθεση της ΠΑ (που δεν προχώρησε εξ αιτίας δημοσιονομικού προβλήματος και της επακόλουθης πολιτικής αστάθειας) ήταν η αναβάθμιση 56 αεροσκαφών F-16C/D block 52+ και 39 F-16C/D block 50 ώστε να επιτευχθεί ομογενοποίηση του στόλου, στο ικανότερο πρότυπο των 30 Block 52+ Advanced του Αράξου. Για τα F-16C/D Βlock 52+ το πρόγραμμα περιλάμβανε τοποθέτηση υπολογιστή αποστολής MMC 7000 στη θέση του MMC 5000, ολοκλήρωση του συστήματος Link 16 με τοποθέτηση τερματικού MIDS, προηγμένη μηχανική ολοκλήρωση του IRIS-T με την εισαγωγή τριών πρόσθετων χαρακτηριστικών έναντι των υπαρχόντων στα Βlock 52+ και ενσωμάτωση δυνατότητας ACMI. Στα παλαιότερα όμως F-16C/D Βlock 50 το πρόγραμμα προέβλεπε μεγαλύτερου εύρους επεμβάσεις, προκειμένου να αναβαθμιστούν στο επίπεδο Advanced (κάτι που ισχύει και στην περίπτωση αναβάθμισης σε επίπεδο F-16V).

Αντίθετα για τα Block 30 δεν προβλεπόταν καμία αναβάθμιση, κάτι που επιβεβαιώθηκε στην ενημέρωση που έγινε στην Διαρκή Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων στις 19 Ιανουαρίου 2014. Όμως οι απανωτές αναβολές στην λήψη απόφασης καθώς και παρατεταμένη έλλειψη αποφασιστικότητας από πλευράς ΥΕΘΑ για ένα πρόγραμμα που εκκρεμούσε –ειδικά για τα Block 50 – από το 2007-2010, ενδεχομένως είχαν εντελώς απροσδόκητα μια ευεργετική επίδραση για την ΠΑ.

Η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος που συντελέστηκε στο μεταξύ και η εξέλιξη της απειλής, συνέτειναν στην αντίληψη ότι η – όποια – προσέγγιση της ΠΑ για την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών για τα επόμενα 10-15 χρόνια, προϋποθέτει την υιοθέτηση ενός πακέτου αναβάθμισης δυνατοτήτων, ανώτερο του αντίστοιχου του CCIP των τουρκικών F-16C/D Block 40/50. Αυτό σημαίνει την υιοθέτηση ενός ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης AESA που θα επιτρέψει με αξιώσεις την αντιμετώπιση και μαχητικών 5ης γενιάς (F-35A). Η άποψη αυτή αποτελούσε από ένα σημείο και μετά κοινή λογική, χωρίς όμως διατυπωμένη συγκεκριμένη πρόταση με τα ειδικά αυτά χαρακτηριστικά, μέχρις ότου η κατασκευάστρια Lockheed Martin παρουσίασε επίσημα τον Σεπτέμβριο του 2015, την έκδοση F-16V Viper (βλέπε αναλυτική παρουσίαση στην ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥ τεύχος 1). Κεντρικός άξονας της πρότασης εκσυγχρονισμού είναι το ραντάρ AESA τύπου AN/APG-83, κεντρικής οθόνης CDU για αναβάθμιση της απεικόνισης τακτικής κατάστασης στο πιλοτήριο και με απαραίτητη προϋπόθεση, την ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων Link 16 που θα καλύψει το κρίσιμο επιχειρησιακό κενό συγκριτικά με το στόλο μαχητικών της THK.

Η αναβαθμισμένη έκδοση του F-16V, αποτελεί ουσιαστικώς την «πρόταση του «πακέτου εκσυγχρονισμού» της αμερικανικής εταιρείας προς την ΠΑ, για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του στόλου των ελληνικών F-16C/D τεσσάρων διαφορετικών εκδόσεων και αντίστοιχων προγραμμάτων, προκειμένου αυτή να μπορέσει «να αντιμετωπίσει τις απειλές του 21ου αιώνα, με υψηλή διαθεσιμότητα και οικονομικότερη υποστήριξη και αύξηση του επιχειρησιακού χρόνου ζωής των για 30 και πλέον χρόνια. Η λύση λοιπόν εκσυγχρονισμού των Block 52+ και Block 52+ Advanced σε επίπεδο F-16V με ραντάρ AESA, θα επιτρέψει τη διοχέτευση απαρτίων των δύο εκδόσεων στα Block 50 και εν συνεχεία των Block 30 με διαδικασίες που σε κάθε περίπτωση απαιτούν ξεχωριστές πιστοποιήσεις με ότι αυτό συνεπάγεται.

Στο σενάριο αυτό τα Block 50 θα αποκτήσουν νέο ραντάρ APG-68(V)9 στη θέση του APG-68(V)7, τοποθέτηση 2 νέων έγχρωμών οθονών πολλαπλών λειτουργιών, δυνατότητα χρήσης έγχρωμου κινούμενου χάρτη, υπολογιστή ΜΜC-7000, συμβατότητα με NVG, ενσωμάτωση δυνατότητας JHMCS, μεταφορά του βλήματος IRIS-T, δυνατότητα Link-16 με τερματικό MIDS και ενσωματωμένη δυνατότητα ACMI. Επιπλέον στο πακέτο αναβάθμισης αναμένεται να συμπεριληφθεί η πιστοποίηση JDAM και JSOW για τα Block 52+. Ένα δεύτερο σενάριο αποτελεί τη βέλτιστη αλλά ακριβή λύση εκσυγχρονισμού σε επίπεδο F-16V με ραντάρ AESA όλων των Block 50/52+/52+ Advanced, με αποτέλεσμα να υπάρχει πλεόνασμα ραντάρ AN/APG-68 (V)9 και υπολογιστών MMC5000 για τοποθέτηση (από τα Block 52+) στα Block 30.

Η ανατροπή ισορροπίας στο Αιγαίο

Ιδανικά λοιπόν η ΠΑ θα πρέπει μα είναι σε θέση περί το 2020 να αντιπαραθέσει ένα σύνολο 125 μαχητικών σε επίπεδο F-16V Viper συνεπικουρούμενα από τα 25 Mirage 2000-5Mk2 (σύνολο 150 μαχητικά) μαζί με τα εναπομείναντα 32 F-16C/D Block 30 και τα 19 Mirage 2000EGM που – εφόσον δεν αναβαθμιστούν – θα οδεύουν οριστικά προς της Δύση της καριέρας τους. Μέχρι τότε θα βρίσκονται λογικά εκτός υπηρεσίας και τα F-4E AUP. Προϋπόθεση φυσικά για όλα αυτά, είναι να υπάρχει εξέλιξη στο όλο θέμα εκσυγχρονισμού των F-16 με άμεση υπογραφή συμβάσεων εντός του 2016, ώστε να υπάρχει το απαιτούμενο διάστημα υλοποίησης σε βάθος 4ετίας που θα αποδώσει το ζητούμενο αποτέλεσμα.

Που θα βρισκόμαστε όμως τότε από πλευράς απειλής; Ήδη τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις, η τουρκική Αεροπορία έχει στη διάθεση της 30 νέα μαχητικά F-16C/D Block 50+ Advanced και 166 εκσυγχρονισμένα αεροσκάφη F-16, από τα οποία 97 είναι F-16C/D Block 40 και 69 F-16C/D Block 50. Στο σύνολο τους διαθέτουν ραντάρ APG-68(V)9, έγχρωμες οθόνες CMFD με κινούμενο χάρτη, υπολογιστή αποστολής MMC-7000, δυνατότητα JHMCS, πιστοποίηση χρήσης διοπτρών νυκτερινής πτήσης AN/AVS-9, ζεύξη δεδομένων Link-16, σύστημα IFF APX-113 και σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου SPEWS II AN/ALQ-178 (V) 5+ της BAE Systems. Το σύνολο του στόλου δύναται να φέρει βλήματα stand off SLAM-ER, AGM-154C/A-1 JSOW κατευθυνόμενα πυρομαχικά JDAM και την τουρκικής κατευθυνόμενη με GPS βόμβα τύπου HGSS, με συνδυασμένη χρήση ατρακτιδίων σκόπευσης Sniper και LANTIRN.

Δηλαδή ένας στόλος 166 +30 μαχητικών F-16 της THK είναι σήμερα συγκριτικά ανώτερος σε ποιοτικό επίπεδο σε σχέση με τα παλαιότερα Block 30/50 ακόμα και τα Block 52+ της ΠΑ με τους ειδικούς να αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην καθολική υιοθέτηση ζεύξης Link 16, που αναβαθμίζει καθοριστικά την απειλή για τα φίλια μαχητικά, εξαιτίας της αυξημένης επίγνωσης τακτικής κατάστασης που απολαμβάνουν πλέον οι τούρκοι χειριστές.

Η απειλή της 5ης γενιάς

Σε ότι αφορά τα μαχητικά 5ης γενιάς, οι αρχικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για συνολικά 8 μαχητικά F-35A τα οποία θα είχαν παραδοθεί για την έναρξη πτητικής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, με επιπλέον άλλα 4 μαχητικά (σύνολο 12) μέχρι το 2018. Παράλληλα με την εκπαίδευση στις ΗΠΑ άλλα 20 μαχητικά θα αποδίδονταν σταδιακά από τη γραμμή παραγωγής και εν συνεχεία θα ακολουθούσε η μετάβαση στην Τουρκία για την απευθείας παράδοση τους στην THK. Οι εμπλοκές όμως σε ότι αφορά την ομαλή εξέλιξη του προγράμματος ανάπτυξης του F-35, ώθησαν την Τουρκία να αναθεωρήσει τα σχέδια της, με συνεπακόλουθες επιπτώσεις στο χρονοδιάγραμμα ένταξης σε υπηρεσία σε Μοίρες της Τουρκικής Αεροπορίας. Τα νέα δεδομένα ανακοινώθηκαν στις 5 Ιανουαρίου 2013 από την Εκτελεστική Επιτροπή Αμυντικής Βιομηχανίας (SSIK) της Τουρκίας με μετάθεση της παραγγελίας των δύο πρώτων F-35A για την παρτίδα LRIP 9.

Αυτό πρακτικά σημαίνει την μετατόπιση του χρονοδιαγράμματος αρχικών παραδόσεων κατά 2 χρόνια δηλαδή το 2020. Η κίνηση αυτή ναι μεν ανέτρεψε τον αρχικό επιχειρησιακό σχεδιασμό της THK αλλά εξασφάλισε χαμηλότερο κόστος απόκτησης των νέων μαχητικών με τιμή $94.8 εκ. ανά μονάδα (χωρίς να περιλαμβάνεται ο κινητήρας). Ακολούθως ο κύριος όγκος των μαχητικών που θα παραλάβει η Τουρκία, θα αρχίσει να κατασκευάζεται μετά την LRIP 11, όταν δηλαδή η παραγωγή του F-35 θα έχει εισέλθει σε πλήρη ανάπτυξη. Η τουρκική Αεροπορία αναμένεται λοιπόν ότι θα έχει έτοιμη την πρώτη επιχειρησιακή Μοίρα μαχητικών 5ης γενιάς στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου το 2021-2022 και (εκτός απροόπτου) θα παραλάβει μέχρι το 2025 περί τα 100 Διακλαδικά Μαχητικά Κρούσης F-35A 5ης γενιάς, με ενσωματωμένη ικανότητα Stealth.

Η φιλοσοφία σχεδίασης του F-35 περιλαμβάνει την απαίτηση διείσδυσης βαθιά στο εχθρικό έδαφος, αντιμετωπίζοντας τις πιο φονικές απειλές πυραύλων εδάφους-αέρος.Το αεροσκάφος έχει επίσης σχεδιαστεί για να καταστρέφει στόχους κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, αντιμετωπίζοντας μαχητικά 4ης και 5ης γενιάς, τα οποία όμως θα προτιμήσει να αποφύγει αθέατο, παρά να εμπλακεί μαζί τους. Όλα αυτά θα συνθέσουν την υπέρτατη πρόκληση για την ΠΑ που θα είναι ίσως η πρώτη αεροπορική δύναμη του ΝΑΤΟ που θα πρέπει να αντιμετωπίσει μαχητικά 5ης γενιάς!

Επίλογος

Η απειλή μιας τουρκικής Αεροπορίας με μαχητικά F-35A (ακόμα και αν δεν αποκτηθεί τελικά ο φιλόδοξος αριθμός των 100 μαχητικών), θα αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα αποσταθεροποίησης. Πέραν όμως του απαραίτητου εκσυγχρονισμού μαχητικών F-16 στο επίπεδο Viper, θα πρέπει να αναζητηθεί σε δεύτερη φάση μετά το 2020 ένα νέο μαχητικό επίσης 4+ης η 5ης γενιάς, ώστε να καλυφθεί και το επιπλέον κενό απόσυρσης των F-4E AUP σε ρόλο κρούσης και αναχαίτισης που θα προκύψει από την απόσυρση τους. ‘Όλα δυστυχώς συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη του «ακήρυχτου αεροπορικού πολέμου» στο Αιγαίο, έχει λάβει πλέον νέα τροπή με μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα σε ότι αφορά την ισορροπία δυνάμεων. Εκτός και αν εντός του 2016 ληφθούν άμεσες αποφάσεις που θα ανατρέψουν αυτή την πορεία.