Η συνέλευση του ΟΠΕΚ και οι συνέπειές της για τις χώρες – παραγωγούς πετρελαίου: Η εξώθηση της Ρωσσίας από τις αγορές ενέργειας

του Vladimir Simonov
από το New Eastern Outlook

.

Τα αποτελέσματα της πρόσφατης συνδιασκέψεως των χωρών – μελών του ΟΠΕΚ (σ.Π/Β: Στις 2 Ιουν. 2016) ήταν αρκετά προβλέψιμα – με όλα τα κράτη μέλη να ανακοινώνουν την απροθυμία τους να μειώσουν τα επίπεδα παραγωγής πετρελαίου, και κάποια να σχεδιάζουν ακόμη και να τα αυξήσουν. Εν τω μεταξύ, το Ιράν θέλει να πάρει πίσω το μερίδιο της αγοράς που κατείχε πριν υποστεί τις διεθνείς κυρώσεις. Με αυτά τα δεδομένα, η πρώτη χώρα που θα μειώσει την παραγωγή πετρελαίου θα απολέσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά και θα υποστεί ένα σοβαρό οικονομικό πλήγμα. Ως εκ τούτου, η Ρωσσία δεν είναι η μόνη που θα υποφέρει, δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αντιμετωπίζουν επίσης την οικονομική στασιμότητα που προκλήθηκε από τη σοβαρή μείωση των τιμών και, συνακόλουθα, των κερδών. Επιπλέον, όλοι οι εξαγωγείς πετρελαίου αντιμετωπίζουν την προοπτική απώλειας της υποστήριξης των πληθυσμών τους, καθόσον εξαναγκάζονται να μειώσουν τις κοινωνικές παροχές που έχουν ήδη παράσχει στους πολίτες τους μέσω του πετρελαϊκού τους πλούτου.

Έτσι, το μήνυμα της συναντήσεως στη Βιέννη υπήρξε αρκετά σαφές – κάθε χώρα παλεύει για τον εαυτό της. Όσον αφορά στα μερίδια αγοράς των αποκαλούμενων «Εύθραυστων Πέντε», θα καταληφθούν αμέσως από άλλους εξαγωγείς. Είναι ξεκάθαρο ότι η Βενεζουέλα, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα της πτωχεύσεως, η Νιγηρία, η οποία αντιμετωπίζει τρομοκρατία χωρίς τέλος, η Λιβύη, η οποία έχει βυθιστεί στο χάος από από την αιματηρή ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι, το Ιράκ, που αιματοκυλίζεται από το 2003, και η Αλγερία, της οποίας οι εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν εξ αιτίας της εξαντλήσεως των φυσικών πόρων, δεν είναι πλέον σε θέση να λαμβάνουν μέρος σε αυτόν τον αγώνα για επιβίωση.

Η Σαουδική Αραβία είναι πλέον αναγκασμένη να μειώσει τις τεράστιες δημόσιες δαπάνες της, ελπίζοντας μάταια ότι οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου θα οδηγήσουν σε πτώχευση τις Αμερικανικές εταιρείες σχιστολιθικού πετρελαίου – τις ίδιες εκείνες εταιρείες που μπορούν να επιτρέψουν στις ΗΠΑ να απεξαρτηθούν ενεργειακά από τον Περσικό Κόλπο. Το Ριάντ υπογράφει τώρα συμβάσεις στην Ευρώπη – μόλις υπέγραψε συμφωνία με Πολωνικό διυλιστήριο που αναζητά τρόπους για να απεξαρτηθεί από τις Ρωσσικές πηγές. Το μόνο ευχάριστο αυτής της ιστορίας είναι ότι η Σαουδική Αραβία θα αναγκαστεί να μειώσει τη χρηματοδοτική στήριξη που έχει παράσχει σε τρομοκρατικές ομάδες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Το Ιράν επωφελείται επίσης από την τρέχουσα κατάσταση στην προσπάθεια να αυξήσει την επιρροή του. Σύμφωνα με την Ιρανική οπτική η περαιτέρω πτώση των τιμών είναι κάτι καλό, δεδομένου ότι μπορεί έτσι να εξαναγκάσει τον βασικό του ανταγωνιστή  (τη Σαουδική Αραβία) να υποστεί ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές απώλειες.

Σε γενικές γραμμές, κάθε εξαγωγέας πετρελαίου παίζει το δικό του παιχνίδι κάτω από δύσκολες συνθήκες, με την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου να έχει αλλάξει τη γεωπολιτική εικόνα του κόσμου σε λιγότερο από δύο χρόνια.

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι, σε αυτή την κατάσταση , η Ρωσσία υφίσταται βαριές οικονομικές απώλειες. Για να διατηρηθεί στα επίπεδα του 2014 το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού, η Μόσχα χρειάζεται τιμή 96$/βαρέλι, ενώ η Βενεζουέλα έχει μια σημαντικά υψηλότερη προσδοκία – 126$/βαρέλι. Επιπλέον, η έλλειψη οικονομικών πόρων αποδυναμώνει τις αμυντικές δυνατότητες της Ρωσσίας και θέτει σε κίνδυνο την εκστρατεία εκσυγχρονισμού των οπλικών της συστημάτων – στην οποία εξαναγκάστηκε λόγω της ολοένα και πιο εχθρικής στάσεως της Δύσεως. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ έχουν ήδη περιβάλλει το δυτικό τμήμα της Ρωσσίας και τώρα αυξάνουν τη στρατιωτική τους παρουσία στα Ρωσσικά σύνορα.

Από την άλλη πλευρά, η Σαουδική Αραβία, έχει ένα σχετικά μικρό πληθυσμό, το πολιτικό της σύστημα δεν απαιτεί την διεξαγωγή εκλογών, και τα πετρελαϊκά της αποθέματα είναι πιο σημαντικά. Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία απολαμβάνει το χαμηλότερο κόστος παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο. Η Ρωσσία ξοδεύει σχεδόν διπλάσια για την παραγωγή πετρελαίου στη Δυτική Σιβηρία απ’ ότι η Σαουδική Αραβία. Όσο για το ενεργειακό μέλλον της Ρωσσίας, η συντριπτική πλειοψηφία των αποθεμάτων που σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει βρίσκονται είτε στην Αρκτική και καλύπτονται από πάγο, είτε σε άλλες απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές, όπου μια επένδυση θεωρείται κερδοφόρα μόνο με μια τιμή των 120$/βαρέλι.

Είναι σαφές ότι η συνάντηση του ΟΠΕΚ στη Βιέννη δεν έκανε καλό στη Μόσχα. Παράλληλα, τα μέλη αυτής της οργανώσεως κάλεσαν τις άλλες χώρες να λάβουν τα δικά τους μέτρα σε μια προσπάθεια να σταθεροποιηθεί η αγορά.

Όσον αφορά στις τρέχουσες τιμές του πετρελαίου, το γεγονός ότι το βαρέλι τώρα πωλείται πάνω από 50$/βαρέλι για πρώτη φορά από τον Οκτώβριο του 2015, είναι μικρός λόγος για αισιοδοξία. Είναι το ανώτατο όριο, όχι η αφετηρία, και οι επενδυτές το επιβεβαιώνουν. Αμοιβαία Κεφάλαια και άλλοι αποκαλούμενοι «μη – εμπορικοί» κερδοσκόποι αύξησαν τον αριθμό των μακροχρόνιων θεσεών τους σε επίπεδα ρεκόρ – 555.000 συμβάσεις βάσεως πετρελαίου που διαπραγματεύονται στην αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπληρώσεως της Νέας Υόρκης. Το προηγούμενο ρεκόρ – 548.000 συμβάσεις – σημειώθηκε ακριβώς την παραμονή της ημέρας που το πετρέλαιο έφτασε την ανώτερη τιμή του (120$/βαρέλι) τον Ιούνιο του 2014. Η επιστροφή του κερδοσκοπικού ενθουσιασμού είναι συνήθως ένα σίγουρο σημάδι ότι οι τιμές θα μειωθούν. Η αγορά πετρελαίου δεν ελέγχεται πλέον από τον ΟΠΕΚ. Υπάρχουν νέες πηγές προμήθειας και η τεχνολογία έχει βοηθήσει στην άρση ορισμένων περιβαλλοντικών περιορισμών. Ως εκ τούτου, η αγορά του πετρελαίου ανταποκρίνεται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, όπως και κάθε άλλη αγορά εμπορευμάτων. Εάν διατηρηθεί αυτό το νέο μοντέλο, η τιμή του πετρελαίου δεν θα καθορίζεται πλέον από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των πετρελαιοπαραγωγών κρατών. Η Σαουδική Αραβία και η Ρωσσία μπορεί να επιθυμούν – ή ακόμη και να έχουν ανάγκη – τιμή 70 ή 80 δολάρια ανά βαρέλι, αλλά δεν θα την επιτύχουν.

Τώρα που όλα τα μεγάλα πετρελαιοπαραγωγά κράτη επιδιώκουν ανοιχτά να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή τους, το πετρέλαιο θα διαπραγματεύται όπως και κάθε άλλη πρώτη ύλη με πλεόνασμα παραγωγής σε μια ανταγωνιστική αγορά. Η τιμολόγησή του θα γίνεται σύμφωνα με αυτά που είναι γραμμένα σε οποιοδήποτε βιβλίο οικονομικών: θα καθορίζεται από το οριακό κόστος του τελευταίου παρόχου, του οποίου τα προϊόντα καλύπτουν την παγκόσμια ζήτηση.

Όταν η ζήτηση είναι αρκετά υψηλή – όπως είναι τώρα και όπως είναι συνήθως στις αρχές του καλοκαιριού – η τιμή θα καθορίζεται στο οριακό κόστος παραγωγής του σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ και της πετρελαιοφόρου Καναδικής άμμου. Όταν η ζήτηση εξασθενεί – όπως συμβαίνει συχνά το φθινόπωρο και το χειμώνα – η τιμή θα καθορίζεται από το οριακό κόστος των φθηνότερων αλλά λιγότερο προσβάσιμων παραγωγών πετρελαίου στην Ασία και στην Αφρική, όπως το Καζακστάν και η Νιγηρία.

Από τώρα και στο εξής, είναι το κόστος των περιθωριακών παραγωγών που θα καθορίζει τα άνω και κάτω όρια των τιμών του πετρελαίου. Οι παραγωγοί χαμηλού κόστους στη Σαουδική Αραβία, στο Ιράκ, στο Ιράν και στη Ρωσσία θα συνεχίσουν να αντλούν όσο πετρέλαιο τους επιτρέπει η υλική τους υποδομή, εφ ‘όσον η τιμή είναι πάνω από, ή περίπου 25$/βαρέλι. Απρόβλεπτες αλλαγές στην προσφορά και τη ζήτηση, θα προκαλέσουν διακυμάνσεις μέσα σε αυτό το εύρος τιμών. Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι οι τιμές διπλασιάστηκαν, ξεκινώντας από το χαμηλότερο επίπεδο των 28$/βαρέλι στα μέσα Ιανουαρίου. Τώρα, όμως, όταν έχει σπάσει το ανώτατο όριο των 50$/βαρέλι, μπορεί κανείς να αναμένει ότι οι τιμές θα ξαναπέσουν.

Σε αυτό το πλαίσιο, στις 5 Ιουνίου, η Σαουδική Αραβία αύξησε την τιμή του πετρελαίου της για τους Αμερικανούς και Ασιάτες αγοραστές, ενώ τη μείωσε για τους Ευρωπαίους. Πιστεύεται ότι αυτό το βήμα στόχευε στην αντιμετώπιση των αυξανόμενων εξαγωγών του Ιράν. Προς το παρόν, η Τεχεράνη πουλά εώς 400.000 βαρέλια/ημέρα στην Ευρώπη, αλλά σχεδιάζει να αυξήσει αυτό το επίπεδο στα 700.000 βαρέλια/ημέρα – μετά την υπογραφή συμφωνιών με Έλληνες, Γάλλους και Ιταλούς εταίρους. Η Σαουδική Αραβία πουλούσε εώς τώρα 800.000 βαρέλια/ημέρα στην Ευρώπη.

Ο ανταγωνισμός θα διεξάγεται μέσω χαμηλών τιμών, ειδικών προσφορών και εκπτώσεων για μεμονωμένους πελάτες. Το Ιράν είναι σίγουρο για τη νίκη του, δεδομένου του ότι είναι λιγότερο εξαρτημένο από τα πετρελαϊκά κέρδη. Αλλά αυτή η μάχη θα επηρεάσει και τους τοπικούς παραγωγούς στη Μεγάλη Βρετανία, στη Βόρειο Ιρλανδία και στη Νορβηγία οι οποίοι έχουν προσπαθήσει να προσελκύσουν επενδύσεις στην παραγωγή εν μέσω πτώσης των τιμών.

Η Ρωσσία θα υποφέρει επίσης από την πτώση των τιμών, δεδομένου ότι έχει μεγάλο βαθμό εξαρτήσεως από την Ευρωπαϊκή αγορά. Ως εκ τούτου, μόνο μία εκτεταμένη οικονομική μεταρρύθμιση θα είναι σε θέση να αλλάξει την δύσκολη κατάσταση γύρω από την Ρωσσική οικονομία, μια οικονομία που έχει ήδη πληγεί από τις Δυτικές κυρώσεις και τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου. Οι ελπίδες για αύξηση των τιμών του πετρελαίου δεν είναι τίποτα άλλο από μια περιττή ψευδαίσθηση. Είναι καιρός να παραδεχτούμε ότι οι ΗΠΑ και οι στενότεροι σύμμαχοί τους είναι αποφασισμένοι να εκτοπίσουν τον Πούτιν από την εξουσία με κάθε δυνατό μέσο. Το στοίχημα είναι να επιτευχθεί ένα πραξικόπημα στη Ρωσσία, υποκινούμενο από τις πιο δυσαρεστημένες ελίτ ή από την αναταραχή που θα προκαλέσουν στη χώρα οι αυξανόμενες κοινωνικο – οικονομικές δυσκολίες που προκαλούνται από τις κυρώσεις.

Η Ουάσιγκτον αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κατακτήσει τη Ρωσσία με στρατιωτικά μέσα, ενώ η χρήση πυρηνικών όπλων θα έχει εξίσου σοβαρές συνέπειες για όλους στον πλανήτη. Το σχέδιο της εγκαταστάσεως μίας υπάκουης κυβερνήσεως στο Κρεμλίνο είναι η ασφαλέστερη και λιγότερο δαπανηρή λύση για την αντιμετώπιση της Ρωσσίας. Σε αυτό το στάδιο δεν υπάρχουν τα μέσα για να ξεκινήσει μια «έγχρωμη επανάσταση» στη Ρωσσία, ακόμη και με την ενεργό υποστήριξη της αποκαλούμενης «Ρωσσικής Αντιπολιτεύσεως» – τόσο της εγχωρίου όσο και της διεθνούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ουάσιγκτον έχει προσπαθήσει να βλάψει την οικονομία της Ρωσσίας ακόμη περισσότερο, ωθώντας την εκτός των αγορών που κατέχει και ιδιαιτέρως εκείνων του φυσικού αερίου και του πετρελαίου.

.

Ο Vladimir Simonov είναι ειδικός σε θέματα της Μέσης Ανατολής, διδάκτωρ ιστορίας.

Απόδοση: Πετροβούβαλος/Αβέρωφ