Τι έλεγε ο Ισοκράτης για την φθορά που προκαλεί η ηγεμονία.

tου Δημήτρη Πεπόνη από το FB του

.

Επειδή πολύς λόγος έγινε (ξανά) για τον Ισοκράτη, ας διαβάσουμε τι έλεγε για την φθορά που προκαλεί η ηγεμονία. Τα επόμενα δεν αφορούν ανθρώπους που πρότειναν την καθιέρωση της αγγλικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας (πλέον τίθεται και ζήτημα γαλλικής και γερμανικής), αλλά όσους την μιλάνε ως πρώτη γλώσσα, δηλαδή τους Αμερικανούς (έμμεσα παλαιότερα τους Ρώσους και ίσως μελλοντικά τους Κινέζους).

Ο Ισοκράτης αναφέρεται στην φύση και την φθοροποιό δύναμη της ηγεμονίας. Περί Ειρήνης.

»Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι η ακόλουθη: όχι μόνο εμάς αλλά και την πόλη των Λακεδαιμονίων κατέστρεψε (η ηγεμονία). Συνεπώς, όσοι συνηθίζουν να επαινούν τις αρετές εκείνων, δεν μπορούν πια να διατυπώσουν τον εξής ισχυρισμό, ότι τάχα εμείς, επειδή είχαμε δημοκρατικό πολίτευμα, διαχειριστήκαμε άσχημα την κατάσταση και ότι, αν οι Σπαρτιάτες κέρδιζαν την κυριαρχία στη θάλασσα, θα έκαναν ευτυχισμένους και τους άλλους και τους εαυτούς τους. Σε αυτούς μάλιστα πολύ πιο γρήγορα έδειξε η ηγεμονία τη φύση της γιατί το κράτος τους, που κατά τη διάρκεια επτακοσίων χρόνων όλοι γνωρίζουμε πως δεν διαταράχτηκε ούτε από κινδύνους ούτε από συμφορές, λίγο έλειψε σε σύντομο χρόνο να κλονιστεί και να διαλυθεί.

Αντί ν’ εφαρμόζουν τις καθιερωμένες σ’ αυτούς ηθικές αρχές, οι πολίτες ως άτομα υιοθέτησαν την αδικία, την τεμπελιά, την ανομία και τη φιλαργυρία, ενώ ως σύνολο γέμισαν από περιφρόνηση προς τους συμμάχους, επιθυμία για την ξένη περιουσία και αδιαφορία προς τις διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες. Πραγματικά τόσο πολύ οι Λακεδαιμόνιοι ξεπέρασαν τους δικούς μας στις αδικίες σε βάρος των Ελλήνων, που, κοντά στα προηγούμενα κακά, διέπραξαν σφαγές και έγιναν αίτιοι εμφύλιας διαμάχης στις πόλεις· γι’ αυτές τις πράξεις τους θα έχουν αιώνια έχθρα με τις πόλεις αυτές.

Είχαν τέτοια επιθυμία για τον πόλεμο και τους κινδύνους, που, ενώ προηγουμένως ήταν επιφυλακτικοί περισσότερο από κάθε άλλον, τώρα ούτε τους δικούς τους συμμάχους και ευεργέτες υπολόγισαν… δεν πρόφθασαν καλά-καλά να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία και αμέσως στράφηκαν επίβουλα εναντίον των Θηβαίων [συμμάχων τους, οι οποίοι τους είχαν προσφέρει μεγάλη δύναμη πεζικού], έστειλαν εναντίον του βασιλιά τον Κλέαρχο με ολόκληρο στράτευμα και εξόρισαν από τους Χιώτες [επίσης συμμάχους τους, είχαν πολεμήσει στο πλευρό τους με το στόλο τους] τους καλύτερους πολίτες, έβγαλαν τα πολεμικά τους πλοία από το ναύσταθμο, τα πήραν κι έφυγαν.

Παρ’ όλα αυτά δεν τους έφτασαν τα εγκλήματά τους αυτά, αλλά, τον ίδιο καιρό, λεηλατούσαν την Ασιατική ενδοχώρα, μεταχειρίζονταν με αλαζονεία τα νησιά, ανέτρεπαν τα πολιτικά καθεστώτα στην Ιταλία και στη Σικελία [οποιαδήποτε ομοιότητα με σημερινές καταστάσεις είναι συμπτωματική], και εγκαθιστούσαν τυράννους, ερήμωναν την Πελοπόννησο και το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν με εμφύλιες διαμάχες και πολέμους [ομοίως]. Αλήθεια, εναντίον ποιας πόλης δεν εκστράτευσαν; Και σε βάρος ποιας πόλης δε διέπραξαν σφάλματα;

Από τους Ηλείους δεν αφαίρεσαν μέρος από τη χώρα τους; Δεν κατέστρεψαν τα χωράφια των Κορινθίων; Τους Μαντινείς δεν τους διασκόρπισαν; Τους Φλειάσιους δεν τους ανάγκασαν να παραδοθούν μετά από πολιορκία; Δεν εισέβαλαν στη χώρα των Αργείων, και χωρίς να σταματήσουν να βλάπτουν τους άλλους δεν ήταν σαν να προετοίμαζαν την ήττα τους στα Λεύκτρα; Αυτή, λένε μερικοί, στάθηκε η αιτία των συμφορών για τη Σπάρτη, μα δεν έχουν δίκιο· δε μισήθηκαν από τους συμμάχους για το λόγο αυτό, αλλά εξαιτίας της υπεροψίας που έδειξαν τον προηγούμενο καιρό νικήθηκαν στα Λεύκτρα και κινδύνευσαν να χάσουν ακόμη και τη δική τους χώρα.

Πρέπει λοιπόν να αποδίδουμε τις αιτίες όχι στις συμφορές που επακολούθησαν, αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ’ αυτήν την κατάληξη [το τελευταίο ας το ξαναδιαβάσουμε: Πρέπει λοιπόν να αποδίδουμε τις αιτίες όχι στις συμφορές που επακολούθησαν, αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ’ αυτήν την κατάληξη]. Έτσι, κάποιος θα ήταν ασφαλώς πιο κοντά στην αλήθεια, αν έλεγε πως οι συμφορές τους άρχισαν τότε που ανέλαβαν την εξουσία στη θάλασσα. Γιατί απέκτησαν δύναμη που όμοια με εκείνη δεν είχαν πρωτύτερα.

Χάρη στην ηγεμονία τους στην ξηρά, στην πειθαρχία τους και στην αντοχή που την ασκούσαν μέσω αυτής της πειθαρχίας, κατάφεραν να πάρουν εύκολα και τον έλεγχο της θάλασσας· όμως από την αλαζονεία που επέδειξαν εξαιτίας της εξουσίας αυτής γρήγορα έχασαν κι εκείνη την ηγεμονία. Γιατί πλέον δεν τηρούσαν τους νόμους που είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους ούτε παρέμεναν πιστοί στα ήθη που είχαν πριν· αντίθετα, είχαν την εντύπωση πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και βρέθηκαν μπλεγμένοι σε πολλές αναταραχές. Γιατί δεν ήξεραν ότι η εξουσία που όλοι εύχονται ν’ αποκτήσουν, είναι δυσκολομεταχείριστη και κάνει αυτούς που την αγαπούν να τρελαίνονται· δεν ήξεραν επίσης ότι έχει φύση όμοια με τις πόρνες, που κάνουν τους άνδρες να τις ποθούν και τους καταστρέφουν, όταν υποκύπτουν στο πάθος τους γι αυτές.

Πραγματικά έχει αποδειχτεί ολοφάνερα πως η εξουσία διαθέτει αυτήν την καταστροφική δύναμη. Γιατί ο καθένας θα μπορούσε να διαπιστώσει ότι όσοι έχουν αποκτήσει πολλές εξουσίες έχουν πέσει στις μεγαλύτερες συμφορές, αρχίζοντας από μας και τους Λακεδαιμονίους. Αυτές δηλαδή οι δύο πόλεις που πρωτύτερα πολιτεύονταν με σωφροσύνη και είχαν την καλύτερη υπόληψη, όταν συνέβη να κερδίσουν την εξουσία και να πάρουν στα χέρια τους την κυριαρχία δε διαφοροποιήθηκαν καθόλου η μία από την άλλη· αντίθετα, όπως γίνεται με αυτούς που καταστρέφονται από τις ίδιες επιθυμίες και την ίδια αρρώστια, έτσι κι αυτές επιχείρησαν τις ίδιες πράξεις, έκαναν παρόμοια σφάλματα και στο τέλος υπέστησαν παρόμοιες συμφορές.

Εμείς, από τη μια, μισηθήκαμε από τους συμμάχους και κινδυνεύσαμε να πουληθούμε στα σκλαβοπάζαρα, αλλά τελικά σωθήκαμε από τους Λακεδαιμονίους· εκείνοι, από την άλλη, αν και όλοι θέλησαν να τους καταστρέψουν, κατέφυγαν σε μας, και σώθηκαν με τη μεσολάβησή μας. Έτσι λοιπόν πώς να επαινέσει κανείς την εξουσία αυτή, που οδηγεί σε τέτοια ολέθρια αποτελέσματα; Και πώς να μην τη μισεί και να μην την αποφεύγει, αφού παρέσυρε τις δύο πόλεις να διαπράξουν πολλά και φοβερά και τις ανάγκασε να τα υποστούν;

Δεν πρέπει ν’ απορούμε που κατά τα προηγούμενα χρόνια δεν έβλεπαν όλοι πως αυτή η εξουσία ήταν αιτία τόσων κακών σ’ αυτούς που την ασκούσαν ούτε που ήταν περιζήτητη τόσο από μας όσο και από τους Λακεδαιμονίους. Γιατί θα διαπιστώσετε πως οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λάθη στις επιλογές τους και επιθυμούν περισσότερο τα κακά από τα καλά, ενώ παράλληλα παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις για τους εχθρούς τους παρά για τον ίδιο τον εαυτό τους.

Αυτά μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει στα σπουδαιότερα ζητήματα· ποιο ζήτημα δεν είχε τέτοια εξέλιξη; Εμείς δεν επιλέγαμε να ενεργούμε κατά τέτοιον τρόπο, χάρη στον οποίο οι Λακεδαιμόνιοι κατέληξαν να γίνουν δεσπότες των Ελλήνων; Εκείνοι με τη σειρά τους δε χειρίστηκαν τόσο αδέξια την εξουσία, ώστε εμείς λίγα χρόνια αργότερα επικρατήσαμε ξανά και ήταν στο χέρι μας να τους σώσουμε;

Δεν ήταν η πολυπραγμοσύνη των οπαδών της αθηναϊκής παράταξης που έκανε τις άλλες πόλεις να πάνε με τους Σπαρτιάτες, και η αλαζονεία της σπαρτιατικής παράταξης που ανάγκασε τις ίδιες πόλεις να έρθουν με το μέρος μας; Δεν ήταν οι φαύλοι δημαγωγοί που έκαναν τους πολίτες να επιθυμήσουν τη δικτατορία των τετρακοσίων, και η τρέλα των τριάκοντα που έκανε όλους μας να γίνουμε πιο δημοκρατικοί απ’ αυτούς που κατέλαβαν τη Φυλή;

Εξάλλου, στα μικρότερα θέματα και στην καθημερινή ζωή μπορεί να αποδείξει κάποιος πως οι περισσότεροι είναι ευχαριστημένοι με τα φαγητά και τις ασχολίες που βλάπτουν τόσο το σώμα όσο και την ψυχή, αλλά θεωρούν κοπιαστικές και δύσκολες εκείνες από τις οποίες θα μπορούσε να ωφεληθεί και το σώμα και η ψυχή, ενώ παράλληλα θαυμάζουν την υπομονή αυτών που εξακολουθούν να συμπεριφέρονται με τον τρόπο αυτό.

Αυτοί λοιπόν πάντοτε στη ζωή τους και στα άμεσα ενδιαφέροντα τους φαίνονται να διαλέγουν τα χειρότερα· συνεπώς τι το παράξενο είναι που αγνοούν το θέμα σχετικά με την εξουσία στη θάλασσα και διαπληκτίζονται μεταξύ τους για κάτι που ποτέ ως τώρα δεν τους ήρθε στο μυαλό;

Βλέπετε και τα τυραννικά καθεστώτα που εγκαθιδρύονται στις πόλεις, πόσους θιασώτες έχουν και πόσους πρόθυμους να υποστούν ο,τιδήποτε, για να τα καταλάβουν. Αυτά τα καθεστώτα όμως πόσα δεινά και πόσες δυσκολίες δεν τ’ ακολουθούν; Μήπως οι τύραννοι αυτοί, μόλις πάρουν την εξουσία, δεν μπλέκονται αμέσως σε τόσες δυσκολίες, ώστε αναγκάζονται να πολεμούν όλους τους πολίτες, να μισούν αυτούς που ποτέ δεν τους έβλαψαν, να μην έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους και συντρόφους τους, να εμπιστεύονται την ασφάλειά τους σε μισθοφόρους που ποτέ μέχρι τώρα δεν τους γνώρισαν, να φοβούνται τόσο τους σωματοφύλακές τους όσο και τους εχθρούς τους, και να έχουν τέτοια καχυποψία προς όλους, ώστε να μην αισθάνονται ασφαλείς ακόμα και όταν πλησιάζουν τους πιο στενούς τους συγγενείς;

Πολύ φυσικό. Γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως όσοι είχαν γίνει τύραννοι πριν απ’ αυτούς φονεύτηκαν, άλλοι από τους γονείς τους, άλλοι από τα παιδιά τους, άλλοι από τα αδέλφια τους, άλλοι από τις γυναίκες τους και πως γενικά όλοι οι τύρρανοι εξοντώθηκαν από τους συνανθρώπους τους. Παρόλ’ αυτά με τη θέλησή τους εκθέτουν τον εαυτό τους στο πλήθος αυτών των συμφορών. Όταν λοιπόν οι πρώτοι σε κοινωνική θέση και υπόληψη επιθυμούν τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις, γιατί πρέπει ν’ απορούμε που οι άλλοι άνθρωποι επιθυμούν ανάλογα πράγματα;

Καταλαβαίνω βέβαια πως συμφωνείτε με όσα λέω για τους τυράννους, αλλά δύσκολα δέχεστε όσα προτείνω για την ηγεμονία [Ξανά: Καταλαβαίνω βέβαια πως συμφωνείτε με όσα λέω για τους τυράννους, αλλά δύσκολα δέχεστε όσα προτείνω για την ηγεμονία]· γιατί έχετε πάθει ό,τι χειρότερο και πιο ανόητο μπορούσε να σας συμβεί· αγνοείτε, δηλαδή, ότι τα σφάλματα που βλέπετε στους άλλους, τα έχετε και σεις οι ίδιοι. Όμως το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό των συνετών ανθρώπων είναι το εξής, ν’ αναγνωρίζουν τον ίδιο τρόπο δράσης σε όμοιες περιστάσεις .

Γι’ αυτά εσείς ποτέ μέχρι τώρα δεν ενδιαφερθήκατε· αντίθετα, τα τυραννικά καθεστώτα τα θεωρείτε σκληρά και βλαβερά όχι μόνο για τους άλλους αλλά και για όσους τα επιβάλλουν· ωστόσο, θεωρείτε την ηγεμονία στη θάλασσα το μεγαλύτερο αγαθό, ενώ δε διαφέρει καθόλου από την τυραννία ούτε σε παθήματα ούτε σε ενέργειες. Και την κατάσταση στη Θήβα τη θεωρείτε άσχημη, γιατί οι Θηβαίοι συμπεριφέρονται άδικα προς τους γείτονές τους, ενώ εσείς, χωρίς να συμπεριφέρεστε καλύτερα προς τους συμμάχους σας απ’ ό,τι εκείνοι προς τη Βοιωτία, νομίζετε ότι κάνετε όλα όσα πρέπει.»

Και τώρα μπορείτε να συνεχίσετε, διαβάζοντας, Bernard-Henri Lévy και Anne-Marie Slaughter (και φυσικά διάφορες/ους ηγεμονικούς Homo ΕλλαδοΕυρωπαϊστές και Homo ΕυρωΕλλαδίτες). Επειδή – τάχα – ο κόσμος είναι εντελώς διαφορετικός, βάσει του Μύθου της «Προόδου» και του Οπίου της «Παγκοσμιοποίησης».