Η Εθνοσυνέλευση του Άστρους Κυνουρίας – Αγιαννίτικα Καλύβια (29 Μαρτίου 1823)

Σφραγίδες Ελευθερίας, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 1983

Εθνοσυνέλευση του Άστρους

Άστρος Κυνουρίας – Αγιαννίτικα Καλύβια  29 Μαρτίου 1823

.
Η δεύτερη μετά την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου συνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων η οποία ξεκίνησε επισήμως τις εργασίες της στις 29 Μαρτίου 1823 στα Αγιαννίτικα Καλύβια (έτσι λεγόταν τότε το Άστρος Κυνουρίας).

Στην περιοχή, όπως και την προηγουμένη φορά στην Επίδαυρο, συνέρευσε πλήθος αντιπροσώπων (παραστατών) και πληρεξουσίων (εκπρόσωποι επαρχιών που δεν έγιναν εκλογές) καθώς και μεγάλος αριθμός οπλοφόρων (800 του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και 3.000 της αντίπαλης παράταξης).

Πρόεδρος της συνέλευσης εκλέχθηκε ο Πέτρος Μαυρομιχάλης ο οποίος πρόσφατα έπαψε να συνεργάζεται με τη φατρία Κολοκοτρώνη, αντιπρόεδρος ο επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος, αρχιγραμματέας ο Θεόδωρος Νέγρης και γραμματείς ο Σταύρος Δημάκης και ο Γεώργιος Χαρτουλάρης. Η παλαιά διοίκηση, έχοντας την απόλυτη πλειοψηφία των αντιπροσώπων και το συμφέρον να διατηρηθεί ως είχε η κατάσταση, αντέδρασε σε ουσιαστικές αλλαγές του Συντάγματος της Επιδαύρου και συναίνεσε σε μερικές μόνον τροποποιήσεις Ωστόσο, όταν στις 13 Απριλίου ψηφίστηκε το αναθεωρημένο Σύνταγμα, οι νέες διατάξεις το καθιστούσαν περισσότερο δημοκρατικό και φιλελεύθερο από το προηγούμενο.

Μία σημαντική απόφαση της Εθνοσυνέλευσης ήταν η κατάργηση των επαρχιακών διοικήσεων, δηλαδή της Πελοποννησιακή; Γερουσίας, του Οργανισμού της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος και της Νομικής Διάταξης της Ανατολικής Ελλάδος. Επρόκειτο για μία πράξη που αποσκοπούσε στην ενδυνάμωση της κεντρικής διοίκησης η οποία δεν θα διαπραγματευόταν πλέον τη διαχείριση της εξουσίας με περιφερειακά διοικητικά όργανα.

Σε αυτό πιθανόν, να βοήθησε και η στάση της Πελοποννησιακής Γερουσίας η οποία, πλέον, λειτουργούσε ως πολιτικό έρεισμα και όργανο νομιμοποίησης των (πραξικοπηματικών) ενεργειών του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Πάντως, ανεξαρτήτως του εάν κάποιοι επιθυμούσαν τη διατήρηση των παραπάνω οργάνων, οι αντιπρόσωποι τα κατάργησαν «ομοφώνως» προβάλλοντας ως κύριο λόγο το ότι «η ύπαρξη τους τελικώς αποδείχθηκε επιβλαβής, αφού φέρουν μεγάλα εμπόδια στην πρόοδο της δημόσιας οικονομίας.»

Περαιτέρω, αποφασίστηκε η σύσταση εννεαμελούς επιτροπής για την εκπόνηση Ποινικού Κώδικα, δωδεκαμελούς επιτροπής για την κατάρτιση δημοσίου προϋπολογισμού (έφερε την ονομασία Υποθετικός Ετήσιος Λογαριασμός)· δωδεκαμελούς επιτροπής για την οργάνωση των επαρχιών· ορίστηκε ως έδρα της κυβερνήσεως η Τριπολιτζά, και, τέλος, εγκρίθηκε η κατάληψη δημοσίων αξιωμάτων και από μέλη άλλων, πλην του ορθοδόξου, χριστιανικών δογμάτων.

Ως προς τα στρατιωτικά ζητήματα, θεωρήθηκε αναγκαία η συγκρότηση σωμάτων τακτικού στρατού· το Μινιστέριον τον Πολέμου αποφασίστηκε να διοικείται από τριμελή επιτροπή (ένα μέλος από τη Στερεά, ένα από την Πελοπόννησο και ένα από τη Μάνη)· όπως και το Μινιστέριον τον Ναυτικού (από έναν Υδραίο, ένα Σπετσιώτη και έναν Ψαριανό). Τέλος, καταργήθηκε ο τίτλο του αρχιστρατήγου, γενικώς «επειδή η αρχηγία των χερσαίων και ναυτικών εθνικών ενόπλων δυνάμεων ανήκει μόνο στη Διοίκηση, κατά μίμηση των σοφών εθνών του κόσμου»..

Ο παραμερισμός της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος είχε αρχίσει από την προηγουμένη Συνέλευση, ολοκληρώθηκε με την πρόκριση άλλων τύπου εθνικών συμβόλων. Αντί του Φοίνικος η Εθνοσυνέλευση επέλεξε ως εθνικό σύμβολο, την εικόνα της αρχαίας θεάς Αθηνάς μαζί με τα σύμβολα της Σοφίας, ενώ ως χρώματα του «εθνοσήμου και των σημαιών της θάλασσας και ξηράς το γαλάζιο και το λευκό.»

Η χώρα διαιρέθηκε σε 60 επαρχίες:

15 των νησιών του Αιγαίου,
25 της Πελοποννήσου,
10 της Ανατολική; Στερεάς,
7 της Δυτική; Στερεάς,
2 της Ευβοίας και
1 της Θεσσαλίας.

Τα τρία ισχυρά νησιά (Ύδρα, Σπέτσες Ψαρί), αρνήθηκαν την ένταξή τους στο νέο διοικητικό σύστημα και διατήρησαν το παλαιό καθεστώς τους. Τα σώματα της Διοίκησης παρέμειναν δυο: το Εκτελεστικό και το Βουλευτικό, τα οποία διατήρησαν τις ίδιες αρμοδιότητες και επανδρώθηκαν ως εξής:

Βουλευτικό:

Πρόεδρος : Ιωάννης Ορλάνδος
Αντιπρόεδρος: Βρεσθένης Θεοδώρητος
Α’ Γραμματεύς: Ιωάννης Σκανδαλίδης
Β’ Γραμματεύς: Αναστάσιος Γεωργίου

Εκτελεστικό:

Πρόεδρος: Πέτρος Μαυρομιχάλης
Αντιπρόεδρος: (η θέση παρέμεινε κενή για να δοθεί στον Θ. Κολοκοτρώνη ή σε έναν εκπρόσωπο των τριών νήσων)
Γενικός Γραμματέας: Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Μέλη:

Ανδρέας Ζαΐμης
Σωτήρης Χαραλάμπης

Υπουργοί:

Εσωτερικών: Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας)
Οικονομίας: Αναγνώστης Σπηλιωτάκης
Λατρείας: Ανδρούσης Ιωσήφ
Αστυνομίας: Γεώργιος Αινιάν
Πολέμου: Χριστόφορος Περραιβός
                : Αναγνώστης Παπαγεωργίου
                : Διονύσιος Μούρτζινος
Ναυτικών : Γεώργιος Κιβωτός
                  : Ιωάννης Λαζάρου
                  : Ιωάννης Καλημέρης
Δικαίου: Γέωργιος Βάρβογλης

Ο παραπάνω πίνακας οδηγεί σε ορισμένες διαπιστώσεις: από τα μέλη της προηγουμένης διοίκησης στο νέο σχήμα παραμένει ο γαμβρός -και πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης- της υδραίικης οικογένειας Κουντουριώτη, Ιωάννης Ορλάνδος, ο οποίος όμως μετακινείται από το Εκτελεστικό στο Βουλευτικό. Πρόκειται, πάντως για σχετική υποβάθμιση παρόλο που του ανατίθεται η προεδρία του Βουλευτικού.

Ένα δεύτερο πρόσωπο που παραμένει και, σαφώς αναβαθμίζεται, είναι ο Πέτρος Μαυρομιχάλης ο οποίος από την αντιπροεδρία του Βουλευτικού καταλαμβάνει την ανώτατη θέση της διοίκησης την προεδρία του Εκτελεστικού. Ο Μαυροκορδάτος επίσης παραμένει, αλλά χάνει την προεδρία της εκτελεστικής εξουσίας και υποχρεώνεται να
περιοριστεί στην θέση του αρχιγραμματέα του Εκτελεστικού, ενώ ο Ιωάννης Σκανδαλίδης της επιρροής Μαυροκορδάτου, είναι το μόνο από τα πρόσωπα που συμμετείχαν στην προηγουμένη διοίκηση που διατηρεί
το παλαιό του πόστο, του α’ γραμματέα του Βουλευτικού.

Στο υπουργικό συμβούλιο οι αλλαγές ήταν σαρωτικές εφόσον δεν επαναδιορίστηκε κανείς (συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού εκπροσώπου των Ρουμελιωτών στρατιωτικών Ιωάννη Κωλέττη, και του πρώην πρώτου τη τάξει υπουργού, Θεοδώρου Νέγρη), εκτός του υπουργού Θρησκείας -τώρα Λατρείας (άλλη μία επαναστατική γαλλική επιρροή στην ορολογία)- επισκόπου Ανδρούσης Ιωσήφ, και του συν-υπουργού Ναυτικών Ιωάννη Λαζάρου από τις Σπέτσες.

Τα νέα πρόσωπα που στελεχώνουν τη διοίκηση είναι τα παρακάτω:

α] Ο επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος, ως αντιπρόεδρος της Α’ Εθνοσυνέλευσης που τώρα αναλαμβάνει το αξίωμα του αντιπροέδρου του Βουλευτικού. Τέως Φιλικός και μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας, θα αναλάβει μετά την παραίτηση του Ορλάνδου, ουσιαστικά, την προεδρία του Βουλευτικού. Πολιτικά συμπαρατάχθηκε με τη φατρία Κουντουριώτη.

β] Ο β’ γραμματέας του Βουλευτικού Αναστάσιος Γεωργίου. Για τον Γεωργίου δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα, πέραν του ότι ήταν ένας από τοις πελοποννήσιους αντιπροσώπους στην Εθνοσυνέλευση και είχε οριστεί μέλος της επιτροπής που θα συνέτασσε το νέο Διοικητικό Οργανισμό. Ο διορισμός του σε μία επιτροπή τέτοιου τύπου στην οποία συμμετέχουν πρόσωπα όπως ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ανδρέας Καλαμογδάρτης, ο Κωνσταντίνος Μεταξάς, ο Γέωργιος Σπανιολάκης, ο Αναστάσιος Αινιάν, ο Στέφανος Κανέλλος κ.ά., καθώς και η επιλογή του στη θέση του γραμματέα αποτελούν σοβαρές ενδείξεις ότι επρόκειτο για εγγράμματο άτομο.

γ] Ο αντιπρόεδρος του Εκτελεστικού κόμης Ανδρέας Μεταξάς, Κεφαλλονίτης γόνος παλαιάς αριστοκρατικής επτανησιακής οικογένειας είχε αντικαταστήσει στο υπουργείο Αστυνομίας τον Λάμπρο Νάκο, και ήταν ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας που στάλθηκε στη Βερόνα της Ιταλίας. Είναι ένα από τα λίγα πρόσωπα το οποίο συνδεόταν πολιτικά με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

δ] Τα μέλη του Εκτελεστικού Ανδρέας Ζαΐμης και Σωτήρης Χαραλάμπης κορυφαίοι παράγοντες της φατρίας των μεγάλων πελοποννησίων προκρίτων.

ε] Ο αρχιμανδρίτης Γρηγόρης Δίκαιος (Παπαφλέσσας) υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος εγκατέλειψε μεν την ομάδα Κολοκοτρώνη, σίγουρα όμως δεν ήταν πρόσωπο στο οποίο θα μπορούσαν να έχουν πλήρη εμπιστοσύνη οι πρόκριτοι (αλλά ούτε και κανένας άλλος).

στ] Ο υπουργός Αστυνομίας Γέωργιος Αινιάν. Παλαιό στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας, εκπρόσωπος της Στερεάς στο υπουργικό συμβούλιο.

ζ] Ο υπουργός Δικαίου, Γεώργιος Βάρβογλης, πρόκριτος της Τριπολιτσάς σταθερός αντίπαλος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

η] Τα τρία μέλη της επιτροπής του υπουργείου Στρατιωτικών ήταν ο Διονύσιος Μούρτζινος ισχυρός μανιάτης καπετάνιος, ο σουλιώτης Φιλικός Χριστόφορος Περραιβός και ο πελοποννήσιος Αναγνώστης Παπαγεωργίου ο οποίος εγκατέλειψε, παραμονές της συνέλευσης την ομάδα Κολοκοτρώνη, ενοχλημένος από ορισμένες ενέργειες του αρχηγού της.

θ] Τα δυο από τα τρία μέλη της επιτροπή; του υπουργείου Ναυτικών (ο Ιωάννης Λαζάρου συμμετείχε και στο προηγούμενο σχήμα), ο υδραίος πλοιοκτήτης Γεώργιος Κιβωτός και ο Ιωάννης Καλημέρης-Λογοθέτης, πρόκριτος Ψαρών.

.
Βιβλιογραφία

• Πρακτικά της Β’ των Ελλήνων Εθνικής Συνελεύσεως, Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, [Βουλή των Ελλήνων], Αθήνα, 1971. τόμος Α’ & Β’.
• Γ. Θεοφίλου, Επίτομος ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα, 1880, σ. 73
• Λαμπρυνίδης, Η Ναυπλία, Αθήνα 1888, σ. 453
• Ανδρέας Μάμουκας, Τα κατά την Αναγέννησιν της Ελλαδος…, τόμος Β’, Πειραιάς, 1839, σ. 83
• Επαμεινώνδας Μεταξάς, Ιστορία της Οικογενείας Μεταξά, Αθήνα, 1893, σ. 107.
• Στέφανος Παπαγεωργίου, Από το Έθνος στο Γένος…,[Παπαζήσης] Αθήνα, 2005, σσ. 152-158.
• Νίκος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τόμος Α’, σ. 507
• Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος Γ’, Λονδίνο αψζ’, σ. 29

Συντάκτης Στέφανος Παπαγεωργίου

.

Πηγή: Πάντειο Πανεπιστήμιο (αρχείο σε μορφή pdf)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Κ.Ε.Ν.Ι.)

.