«Ἐπαινῶ γλῶτταν εὔφημον φέρειν, σιγᾶν ὅπου δεῖ καί λέγειν τά καίρια»[1] (Αισχύλος)

Ο Επίκτητος σε γκραβούρα του μεσαίωνα

μας το απέστειλε η foteini4

.

Πηγή: Μαθήματα Εκθέσεων
«ἐστι φιλοσοφεῖν».

Επίλογος: Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι κοινωνική αγωγή κι ευπρέπεια επιβάλλουν σαν αναγκαίο κανόνα ζωής το «λάλει ἅ δεῖ, ὅτε δεῖ, ὑπερ ὧν δεῖ»[12]. Είναι όμως απαραίτητο να διευκρινιστεί ότι η αξία του λόγου δεν είναι ανάλογη με το μέγεθος του. Όσο γι’ αυτό ας θυμηθούμε την περίπτωση του Πασκάλ, ο οποίος σε μια μακροσκελή προς έναν φίλο του επιστολή του ζητούσε συγγνώμη, γιατί δεν είχε χρόνο να του γράψει… λιγότερα.

ΕΡΓΑΣΙΑ: «Τον άνθρωπο πρέπει να τον υπολογίζεις όχι από τον τρόπο που μι­λάει, αλλ’ από τον τρόπο που σιωπά».

.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

1. «Λόγος ἄνευ λόγου κενός ἐστι».

2. «Πληγή ξίφους κουφότερα (=ελαφρότερη) γλώσσης· τό μέν γάρ τό σῶμα, ἡ δέ τήν ψυχήν τιτρώσκει (= τραυματίζει)».

3. «Ζευς μεγάλους κόμπους γλώττης ὑπερεχθαίρει» (Σοφοκλής).

4. «Λαλήσας πολλάκις μετενόησα, σιωπήσας οὐδέποτε».

5. «Οἱ κράτιστοι τῶν ἀνθρώπων βραχυλογώτατοι» (Επίκτητος).

6. «Πολυλογία πολλά σφάλματα ἔχει, τό δέ σιγᾶν ἀσφαλές».

7. «Ἀπιστοῦνται δ’ oἱ λάλοι κἄν ἀληθεύωσιν» (Πλούταρχος).

6. «Η συντομία είναι αξιέπαινο συστατικό της ευγλωττίας» (Κικέρωνας).

7. «Γλῶτταν εὔφημον κεκτῆσθαι» (= ο άνθρωπος οφείλει να διαθέτει γλώσσα, που αποστρέφεται τους κακούς λόγους).

8. «Ἀεί τήν γλῶτταν μή προτρέχειν τοῦ νοῦ» (Χίλωνας).

9. «Σφράγιζε τούς μέν λόγους σιγῇ, τήν δέ σιγήν καιρῷ» (Σόλωνας).

10. «Οὗ μή ἐστι καιρός, μή μακράν βούλου λέγειν» (Σοφοκλής).

11. «Τό δέον ἐν τῷ δέοντι καί λέγειν καί σιγᾶν καί ποιεῖν καί ἐᾶν» (Γοργίας).

12. «Γλῶσσαν μίαν ἡ φύσις τοῖς ἀνθρώποις δέδωκε, δύο δέ ὦτα, ἵνα διπλασίονα, ὧν λέγομεν, παρ’ ἐτέρων ἀκούομεν»[13] (Δημόκριτος).

13. «Γλῶσσα πολλῶν ἐστι αἰτία κακῶν».

14. «Ἡγοῦ τῶν ἀκουσμάτων πολλά πολλῶν εἶναι χρημάτων κρείττω» ( Ισοκράτης).

15. «Κατανάλισκε την ἐν τῷ βίῳ σχολήν εἰς τήν τῶν λόγων φιληκοΐαν. Οὕτω γάρ τά τοῖς ἄλλοις χαλεπῶς εὑρημένα συμβήσεταί σοι ῥαδίως μανθάνειν»[14] ( Ισοκράτης).

16. «Λέγε εἰδώς»[15].

17. «Λοιδορούμενός ποτε Ἀρίστιππος ὁ Κυρηναῖος ἀνεχώρει· τοῦ δέ ἐπιδιώκοντος εἰπόντος «τί φεύγεις;», ὅτι, φησί,τοῦ μέν κακῶς λέγειν σύ τήν ἐξουσίαν ἔχεις, τοῦ δέ μή ἀκούειν ἐγώ» [16].

18. «Λύπης ἰατρός ἐστιν ἀνθρώποις λόγος».

19. «Ὅστις ἐν λόγῳ οὐ πταίει, τέλειός ἐστιν».

20. «Εἰ βούλει καλῶς ἀκούειν, μάθε καλῶς λέγειν. Μαθών δέ καλῶς λέγειν, πειρῶ καλῶς πράττειν καί οὕτω καρπώσει τό καλῶς ἀκούειν»[17].

21. «Ἀνδρός χαρακτήρ ἐκ λόγου γνωρίζεται»[18] (Μένανδρος).

[1]Στη γλώσσα προσοχή· να μη μιλάτε παρά όταν πρέπει και όπως ο καιρός το θέλει».

(Μετάφρ. Ιω. Γρυπάρη)

[2]«Τοῦ καί ἀπό γλώττης γλυκίων μέλιτος ρέεν αὐδή».

[3]  «Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει».

[4]ως χαρακτηρισμός ενέργειας που μας προκαλεί ένα ιδιαίτερα έντονο συναίσθημα αποστροφής, απέχθειας: ~ πράξη. Ειδεχθές / ιδιαζόντως ειδεχθές έγκλημα. || (για πρόσ.): ~ δολοφόνος.

[5]για πρόσωπο που είναι υποχείριο, όργανο κάποιου άλλου: Είναι ~ στα χέρια της γυναίκας του, τον μεταχειρίζεται ή του συμπεριφέρεται όπως θέλει. ~ της τύχης. [λόγ. < αρχ. ἄθυρμα `παιδικό παιχνίδι΄ σημδ. γαλλ. jouet]

[6]Κάλβος : Εις δόξαν.

[7]Απολλώνιος.

[8]1. ο άσχετος με το θεό Διόνυσο ή με τις γιορτές προς τιμή του 2. (μτφ.) ο άσχετος, ο ανάρμοστος αντίθετα: σχετικός, κατάλληλος.

[9]«Μεγάλο πράγμα η σιωπή».

[10]Μαρτιάλης (40 -104 μ.Χ.): Λατίνος ποιητής. Γεννήθηκε στην Ισπανία κι έζησε στη Ρώμη. Καλλιέργησε ένα ιδιαίτερο φιλολογικό είδος το «επίγραμμα». Την ποίηση του διακρίνει ποιητική δύναμη, παρατηρητικότητα και δεικτικότητα μέχρι χυδαΐσμού.

[11]Σε δυο περιπτώσεις πρέπει να μιλάς : Για τα όσα γνωρίζεις και για τα όσα είναι επιτακτική ανάγκη να μιλήσεις,

[12]  Nα λες όσα πρέπει, όταν πρέπει, για όσα πρέπει.

[13]  ΑΝΑΛΥΣΗ: Είναι αντίληψη πολλών ότι μια σκοπιμότητα διέπει τη λογική συγκρότηση του κόσμου. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να πούμε ότι η φράση αυτή αποτελεί απλά μια έξυπνη παραδοξολογία. Είναι μια μεστή σε ουσία αλήθεια. Η φύση προίκισε τον άνθρωπο με μια γλώσσα και με δύο αυτιά, για ν’ ακούει τα διπλάσια απ’ όσα λέει. Όταν λέμε περισσότερα απ’ όσα ακούμε, τότε και από πνευματική και από κοινωνική άποψη μηδενιζόμαστε. «Μάθετε ν’ ακούτε και να είσαστε βέβαιοι ότι η σιωπή προκαλεί συχνά το ίδιο αποτέλεσμα μ’ αυτό που παράγει η επιστήμη», δίδασκε ο Ναπολέοντας.

[14]Οφείλει να διαθέτει ο άνθρωπος τις ελεύθερες ώρες του στο ν’ αρέσκεται σ’ α­κροάσεις λόγων. Γιατί έτσι θα μάθει ευκολότερα τα όσα από τους άλλους βρέθηκαν με δυσκολία.

[15]Ο άνθρωπος οφείλει να μιλάει μόνο όταν γνωρίζει ή για όσα γνωρίζει. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να γίνει καταγέλαστος, αποκαλύπτοντας την αμάθεια του, ή να προκαλέσει σύγχυση σ’ αυτούς που τον ακούνε.

[16]Κάποτε που ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος αντιμετώπιζε τις λοιδορίες ( = βρισιές, κακολογίες) κάποιου, υποχώρησε στην οργή του κι έφευγε. Όταν ο άλλος τον ακολούθησε και του έλεγε, γιατί φεύγει, ο Αρίστιππος του αποκρίθηκε: «Γιατί εσύ έχεις την άδεια να κακολογείς, εγώ όμως έχω την εξουσία να μην σε ακούω».

[17]Αν θέλεις να επαινείσαι, μάθε να μιλάς καλά. Αφού μάθεις να μιλάς καλά, μάθε να ενεργείς σωστά, οπότε θα καρπωθείς τον ωραίο έπαινο.

[18]Τούτο είναι αληθινό, αν λάβουμε υπόψη μας τι μέταλλο ηθικής αποκαλύπτει ο παρηγορητικός, ο παραινετικός και ο διδακτικός λόγος και τι αντίθετα ο κολακευτικός, ο συκοφαντικός και ο υβριστικός. Ο λόγος ακόμη αποκαλύπτει την πνευματική βαρύτητα, τη μόρφωση αλλά και τη σύνεση του ανθρώπου. Κι αυτό γιατί ο συνετός σκέπτεται προτού μιλήσει, ενώ ο ανόητος μιλάει χωρίς να σκέπτεται ή λέει ό,τι σκέπτεται. Τέλος ο λόγος αποκαλύπτει και την ποιότητα του φρονήματος. Φανερώνει ποιος είναι άνθρωπος του μεγάλου ΝΑΙ και του μεγάλου ΟΧΙ.

.

Πηγή: Σαράντος Καργάκος

Η εικόνα από τη Βικιπαίδεια

.