Η μάχη των Λεύκτρων, 371 π.Χ

Εικόνα από:www.hellinon.net

Εξαιτίας της ιμπεριαλιστικής στάσης των Θηβαίων εντός της Βοιωτίας, η Σπάρτη και η Αθήνα αποφάσισαν να επιτεθούν στη Θήβα και έστειλαν σπαρτιατικές δυνάμεις υπό τον Κλεόμβροτο στη Βοιωτία, όπου ένας αριθμητικά υποδεέστερος θηβαϊκός στρατός κατήγαγε θριαμβευτική νίκη στη νότια Βοιωτία κοντά στα Λεύκτρα, σε μια μάχη που έγινε μία από τις διασημότερες στρατιωτικές εμπλοκές του τέταρτου αιώνα (Πλούταρχος, Πελοπίδας 19-23).

Οι λεπτομέρειες γύρω από τους σχηματισμούς μάχης είναι αμφιλεγόμενες. Οι σύγχρονοι μελετητές συχνά αποδίδουν τα εύσημα στον Επαμεινώνδα για τις καινοτόμες τακτικές του στα Λεύκτρα, π.χ. για τη χρήση φάλαγγας με βάθος πολλών σειρών, το λοξό μέτωπο επίθεσης και τη συνδυασμένη χρήση του ιππικού. Ο Hanson αμφισβητεί τις καινοτομίες αυτές αναλύοντας την πρότερη εξέλιξη αυτών των τακτικών μάχης κατά τον αιώνα πριν την εμφάνιση του Επαμεινώνδα (Hanson 1988).

Παρ’ όλα αυτά, η κλασική, παραδεδομένη περιγραφή της μάχη και των σχηματισμών που χρησιμοποιήθηκαν έχει ως εξής: ο Επαμεινώνδας παρέταξε τη φάλαγγά του με βάθος πενήντα γραμμών στην αριστερή πτέρυγα ακριβώς απέναντι από τον Κλεόμβροτο και τους Σπαρτιάτες μαχητές του, που βρίσκονταν στη δεξιά πτέρυγα της αντίπαλης πλευράς. Έτσι έφερε αντιμέτωπα τα ισχυρότερα στρατεύματα των δύο πλευρών. Ο Ιερός Λόχος υπό τον Πελοπίδα πιθανότατα βρισκόταν ως μονάδα «επικεφαλής της πτέρυγας του Επαμεινώνδα» (Beck 2008). Οι υπόλοιποι Βοιωτοί ήταν αντιμέτωποι με τους συμμάχους της Σπάρτης.

Στην αρχή της μάχης το θηβαϊκό ιππικό έτρεψε σε φυγή αυτό των Σπαρτιατών και η υποχώρηση του ιππικού μέσα από τις γραμμές των Σπαρτιατών προκάλεσε σύγχυση. Ο Επαμεινώνδας είχε χρησιμοποιήσει το ιππικό του για να δημιουργήσει ιδανικές συνθήκες για μαζική επίθεση του πεζικού. Ο Πελοπίδας και ο Ιερός Λόχος έσπευσαν να επιτεθούν στη φάλαγγα του Κλεόμβροτου προτού αυτή ανασυνταχθεί και δεν επέτρεψε στη σπαρτιατική γραμμή να κλείσει τα κενά της. Ο θάνατος εκατοντάδων Σπαρτιατών αλλά και του ίδιου του βασιλιά Κλεόμβροτου προκάλεσε περισσότερο πανικό και η Σπάρτη ηττήθηκε από τη Θήβα.

Ανεξαρτήτως των τακτικών και των καινοτομιών που χρησιμοποιήθηκαν στη μάχη, το αποτέλεσμα ήταν ξεκάθαρο: οι Σπαρτιάτες είχαν τραπεί σε φυγή από μια δύναμη αριθμητικά κατά πολύ μικρότερη και οι φήμη τους -όπως και αυτή των Θηβαίων- είχε αλλάξει μια για πάντα. Επιπλέον, όπως επισημαίνει ο Beck, τα Λεύκτρα ήταν η πρώτη φορά που κάποιος αντιστάθηκε με επιτυχία εναντίον των Σπαρτιατών ως εποπτών της κοινής συνθήκης ειρήνης.

Είναι ενδιαφέρον ότι στην εξιστόρηση της μάχης των Λεύκτρων ο Πλούταρχος διασώζει ένα θρύλο για την αυτοκτονία μιας ομάδας ανύπαντρων κοριτσιών της περιοχής που είχαν πέσει θύμα βιασμού από μια ομάδα περαστικών Σπαρτιατών. Λέγεται ότι το περιστατικό αυτό είχε συμβεί αιώνες πριν τη μάχη των Λεύκτρων. Σύμφωνα με το θρύλο, ο πατέρας των κοριτσιών (ήταν όλες αδελφές) καταράστηκε τους Σπαρτιάτες για το έγκλημά τους και αυτοκτόνησε πάνω στον τάφο τους.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι την παραμονή της μάχης τα πνεύματα των κορών εμφανίστηκαν σε όνειρο στον Πελοπίδα και τον παρότρυναν να θυσιάσει ένα νεαρό θηλυκό πριν τη μάχη. Το ιδανικό θύμα βρέθηκε το επόμενο πρωί όταν μια φοραδίτσα εμφανίστηκε την κατάλληλη στιγμή. Αυτές οι ιστορίες θα πρέπει να πολλαπλασιάστηκαν στους αιώνες μετά τη μάχη, ιδιαίτερα στην περιοχή των Λεύκτρων όπου ο πάλαι ποτέ φοβερός και τρομερός σπαρτιατικός στρατός γνώρισε συντριπτική ήττα.

Σήμερα ένα μνημείο του τρίτου π.Χ. αιώνα (τρόπαιον) σημαδεύει το πεδίο της μάχης.

Πηγή: Μεγάλη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια της Βοιωτίας