Ἡ μάχη στόν Δομοκό (5 Μαΐ.1897)

Ὁ Κωνσταντῖνος, στὶς 24 Ἀπριλίου, τηλεγράφησε στὸν Σμολένσκη: «Ὑποχωροῦμεν πρὸς Δομοκόν…». Παραδόξως αὐτὴ τὴν φορὰ ἡ ὑποχώρηση ἔγινε κανονικὰ καὶ μὲ τάξη.
Εἶχε φθάσει ἡ σειρὰ τοῦ Δομοκοῦ. Ἡ τοποθεσία προσφερόταν γιὰ ἄμυνα. Ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς θὰ μποροῦσε νὰ εἶχε ἀνακόψει ἀποτελεσματικὰ τὴν τουρκικὴ προέλαση. Ἐκτὸς τῶν ἄλλων εἶχε καὶ ἀρκετὸ χρόνο. Ἡ τουρκικὴ ἐπίθεση δὲν ἐκδηλώθηκε παρὰ στὶς 5 Μαΐου.

Μετὰ τὴν μάχη τῶν Φαρσάλων, οἱ περισσότεροι Ἕλληνες στρατιῶτες πέταξαν τοὺς σάκους τους μὲ τὶς ἀποσκευές τους, γιατὶ ἦταν μεγάλο τὸ βάρος καὶ ἐμπόδιζε στὴν πεζοπορία τους. Ἔτσι στὴν περιοχή μας ὅταν ἔφτασαν εἶχαν μόνον τὸν ὁπλισμό τους. Οἱ στρατιῶτες ἔμεναν ἐκτεθειμένοι στὸ κρύο καὶ στὴν βροχή, ποὺ ἦταν ἀδιάκοπη ἐκείνη τὴν ἐποχή.

Τὸ μέτωπο 25 χιλιομέτρων ἄρχιζε ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαλαμπρέζι καὶ προχωροῦσε ἀνατολικὰ στὰ χωριὰ Ἀσλανάρ, Κάτω Ἀγόριανη, Βελεσιῶτες, Σκάρμιτσα, Πουρνάρι Τσατμά, Μαντασιὰ κλπ.
Στὴν περιοχὴ γύρω ἀπὸ τὸ χωριὸ τάχθηκαν πολλὰ τάγματα στὴν θέση Χάνι, στὸ Μύλο, Κακάρα κλπ.

Γύρω στὶς 9 π.μ. τῆς 5/5/1897 φάνηκαν δύο ἐχθρικὲς φάλαγγες ποὺ βάδιζαν ἀπὸ Φάρσαλα πρὸς Δομοκό. Ἡ μεγαλύτερη φάλαγγα ἀκολούθησε τὸν δρόμο Φάρσαλα – Δομοκὸ καὶ στράφηκε κατὰ τῶν θέσεών μας.

Γύρω στὶς 3 μ.μ. ὅλες οἱ προφυλακές μας τοῦ κεντρικοῦ μετώπου ὑποχώρησαν. Μία φάλαγγα προχώρησε πρὸς τὴν Κακκάρα μὲ σκοπὸ νὰ διασπάσει τὴν ἀμυντικὴ γραμμή. Συγχρόνως μία ἄλλη φάλαγγα, ἀφοῦ ἔκαψε τὰ χωριὰ Βαρδαλὴ καὶ Γιακαρόμπα, προχώρησε στὸ τότε χωριὸ Κουσλόμπα.
Οἱ Τοῦρκοι κατέλαβαν τὴν Πετρομαγούλα καὶ τὸν λόφο Ἅγιος Γεώργιος καὶ τὸ χωριὸ Κουσλόμπα. Ἀπὸ τὸν λόφο τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ ἀπὸ τὰ χαρακώματα ποὺ βρίσκονταν ἀριστερά τοῦ δρόμου Φαρσάλων – Δομοκοῦ, ὁ ἐχθρὸς πρόσβαλε τὶς θέσεις μας μπροστὰ στοὺς Μύλους καὶ τὶς θέσεις στὴν Περιστεριά.

Ἡ Λεγεῶνα Φιλελλήνων καὶ Γαριβαλδινῶν ἢ ἀλλιῶς Τάγμα τῶν Ἐρυθροχιτώνων (λόγω τῶν κόκκινων στολῶν) ἔλαβε μέρος στὴν μάχη Δομοκού, μὲ ἐπικεφαλὴς τὸν στρατηγὸ Ριτσιότι Γαριβάλδη.
Ἐκεῖ διακρίθηκε τὸ Τάγμα καὶ κατάφερε μετὰ ἀπὸ πολύωρες μάχες νὰ ἀναχαιτίσει τοὺς Τούρκους, ἀναγκάζοντάς τους ἔτσι σὲ προσωρινὴ ὑποχώρηση τὸ ἀπόγευμα τῆς 5ης Μαΐου. Τὸ τίμημα ὅμως ἦταν βαρὺ γιὰ τοὺς γενναίους ἐθελοντές, ἀφοῦ ὑπέστησαν βαριὲς ἀπώλειες καὶ ἀνάμεσα στὰ πολλὰ θύματα ἦταν καὶ ὁ βουλευτὴς Ἀντόνιο Φράττι (1847-1897), ποὺ τραυματίστηκε στὴν μάχη καὶ ὑπέκυψε λίγο ἀργότερα στὰ τραύματά του.

Στὴν μάχη τοῦ Δομοκοῦ πολέμησαν συνολικὰ 3.060 ξένοι, ἐκ τῶν ὁποίων 2.786 Ἰταλοί. Ἡ ἀπώλεια τῶν θέσεων στὸ δεξιὸ τμῆμα τοῦ μετώπου βάρυνε πολὺ στὴν ἀπόφαση τοῦ Ἀρχηγοῦ Διαδόχου Κωνσταντίνου γιὰ ὑποχώρηση τῶν Ἑλληνικῶν Δυνάμεων ἀπὸ τὸν Δομοκό. Τὸ πῦρ ἔπαυσε στὶς 8.30 μ.μ. Ἡ ἔλλειψη ἐπαρκῶν δυνάμεων ἦταν πλέον ἐμφανής, καθὼς ἡ Κυβέρνηση -ὡς μὴ ὄφειλε- κράτησε στὸν Ἁλμυρὸ ἐκτὸς μάχης τὴν 3η Ταξιαρχία τοῦ Σμολένσκη, ἀποδυναμώνοντας τὸ μέτωπο.

Παρὰ δὲ καὶ τὴν προσωρινὴ ἀναχαίτιση τοῦ ἐχθροῦ στὸ ἀριστερὸ μέτωπο ἀπὸ τοὺς ἐθελοντὲς Γαριβαλδινούς, Φιλέλληνες καὶ τὸ ἀπόσπασμα τοῦ Τερτίπη, ἡ ἐπικράτηση τῶν Ὀθωμανῶν ἦταν πλήρης.
Τὰ στρατεύματα λοιπὸν μὲ ἀπόφαση τοῦ Κωνσταντίνου ὑποχώρησαν πρὸς Δερβὲν Φούρκα (σημερινὸ Καλαμάκι) στὶς ὑπώρειες τῆς Ὄρθρυος.

(Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ Χρήστου Τσουτσουλόπουλου,μέ θέμα: «Ο ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1897 – Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ»,στόν δῆμο Δομοκοῦ)