Επίκειται πόλεμος στον Καύκασο;

του Bulent Aras*
από το The Mark News

.

Οι συνοριακές αψιμαχίες και τα θύματα στα σύνορα μεταξύ Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας έχουν προκαλέσει φόβους για το ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου στο Νότιο Καύκασο. Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσσίας και Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008 τελείωσε τον εκτεταμένο ψυχρό πόλεμο στην περιοχή. Δεν έχει καθιερωθεί κανενός είδους τάξη έκτοτε και η αβεβαιότητα κυριαρχεί.

Στον απόηχο του πολέμου του 2008, τόσο εξωτερικοί όσο και εσωτερικοί παράγοντες ήταν σε αναζήτηση ενός περιφερειακού σχεδιασμού. Προσπάθειες από τη Ρωσσία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία να θεσπίσουν μία περιφερειακή τάξη, μαζί με τις στρατηγικές επιβίωσης που επιδιώκονται από τα εθνικά κράτη που αποτελούν τον Καύκασο, έχουν διαμορφώσει το γεωπολιτικό τοπίο της περιοχής από το 2008. Οι ΗΠΑ, αδύναμες να υποστηρίξουν τη Γεωργία, έχουν μείνει έξω από αυτή την εικόνα.

Η τρέχουσα πολιτική της Ρωσσίας έναντι του Καυκάσου δείχνει παρόμοια με τη σοβιετική πολιτική απέναντι στις εθνικότητες, που συνεπαγόταν επαναχάραξη χαρτών με βάση την εθνοτική μετεγκατάσταση και τη δημιουργία θυλάκων στο εσωτερικό των χωρών. Το 2008, η Μόσχα αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας, ορίζοντάς τις ως de facto κράτη της περιοχής. Με την κατάσταση στο Καραμπάχ να παραμένει εκκρεμής, ο Νότιος Καύκασος ​​έχει ουσιαστικά χωριστεί σε έξι διαφορετικά κράτη.

Η Μόσχα έχει καταφέρει να στραφεί η προσοχή μακριά από τον Βόρειο Καύκασο και η πρόκληση της αντιμετωπίσεως της φονταμενταλιστικής (σ.Π/Β της ισλαμικής, βλέπε Τζιχαντ) τρομοκρατίας είναι πλέον εσωτερική υπόθεση της Ρωσσίας. Μια «ψυχρή ειρήνη» ήταν αρκετή για να υποβιβάσει τη σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας σε ένα διαχειρίσιμο επίπεδο εντάσεως. Η μόνη ανησυχία της Ρωσσίας ήταν η πρόληψη μιας «θερμής συγκρούσεως» μεταξύ Μπακού και Ερεβάν, γι αυτό και προκαλεί τακτικές συναντήσεις των αρχηγών των δύο κρατών προκειμένου να υπογράψουν συμφωνίες μη – επιθέσεως.

Η πολιτική της Τουρκίας έχει ως στόχο να αποτραπούν οι κρίσεις, να προωθηθεί η περιφερειακή κυριότητα και να βρεθεί μια λύση στο πνεύμα της πολιτικής και οικονομικής ολοκληρώσεως. Η τουρκική πολιτική στον απόηχο του πολέμου μεταξύ Ρωσσίας και Γεωργίας εμπόδισε το πρόβλημα από το να κλιμακωθεί σε μια διεθνή κρίση. Με την επιβολή ανώτατων ορίων στη διέλευση των πλοίων από τα Στενά του Βοσπόρου, η Άγκυρα εμπόδισε μια πιθανή σύρραξη μεταξύ ΗΠΑ/ΝΑΤΟ – Ρωσσίας στη Μαύρη Θάλασσα και περιόρισε τη συμμετοχή των ΗΠΑ, ενώ ενίσχυσε τη δική της περιφερειακή νομιμότητα για μια ενοποιητική προσέγγιση.

Η Άγκυρα εγκαινίασε επίσης μία Πλατφόρμα Συνεργασίας και Σταθερότητας στον Καύκασο, φέρνοντας κοντά τη Ρωσσία, την Τουρκία και τα τρία κράτη του Καυκάσου με στόχο τη δημιουργία μιας συνολικής τάξεως στην περιοχή.

Το τρίτο σκέλος της πολιτικής της Τουρκίας ήταν να προσπαθήσει να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αρμενία και να ανοίξει εκ νέου τα σύνορα, τα οποία έχουν κλείσει από το 1993. Η διπλωματία ήταν συνδεδεμένη με την πρόοδο στη σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν και με στόχο να επιτευχθεί ταυτόχρονη πρόοδος και στα δύο μέτωπα.

Η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως βασίζεται στις δυνατότητες της «ήπιας δύναμης» και συνεπάγεται μια εκλεπτυσμένη και εστιασμένη έκδοση της «πολιτικής γειτονίας» της προς τον Καύκασο. Η κρίση του 2008 προκάλεσε την προσοχή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, με αποτέλεσμα να αναγνωρίσει την έλλειψη της παρουσίας της στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια της κρίσεως, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να αναπτύξει μια συγκεκριμένη πολιτική πρωτοβουλία. Η μόνη εξαίρεση ήταν η αποτυχημένη απόπειρα διαμεσολαβήσεως της Γερμανίας.

Το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση δρομολόγησε την πρωτοβουλία της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσεως προκειμένου να αναβαθμίσει την εμπλοκή της και να στηρίξει την πολιτική και οικονομική σταθερότητα στον Καύκασο. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως στην προώθηση του κράτους δικαίου, τη δημιουργίας ικανότητος της κοινωνίας των πολιτών, των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της περιφερειακής οικονομίας έχει αυξηθεί έκτοτε, αν και αργά.

Τα εθνικά κράτη του Καυκάσου έχουν επίσης τις δικές τους στρατηγικές επιβιώσεως για την αντιμετώπιση της μετά το 2008 καταστάσεως. Γεωργία προσπαθεί να επανενταχθούν οι de facto διαχωρισμένες περιοχές της και εργάζεται προς την πολιτική και οικονομική σταθερότητα.

Η Αρμενία έχει προσδέσει το οικονομικό και πολιτικό της μέλλον με τη Ρωσσία, αλλά η Ρωσσική βοήθεια υπολείπεται από αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Αρμενία ώστε να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Η Αρμενική οικονομία εξασθενεί και τα ποσοστά μεταναστεύσεως αυξάνονται χρόνο με το χρόνο.

Το Αζερμπαϊτζάν επωφελείται από τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και χρησιμοποιεί αυτά τα πλούτη για την οικονομική του μεταρρύθμιση και την πολιτική του σταθερότητα. Το Αζερμπαϊτζάν έχει αυξημένο ρόλο της στην περιφερειακή ενεργειακή γεωπολιτική και χρησιμοποίησε αυτή του τη δύναμη προκειμένου να συγκεντρώσει την υποστήριξη για την απελευθέρωση των από Αρμενίους κατεχόμένων του εδαφών (σ.Π/Β του Nagorno – Karabakh).

Τελικά, η πρωτοβουλία της ΕΕ ήταν καθυστερημένη και αργή, οι προσπάθειες της Τουρκίας απέτυχαν να φέρουν πραγματική αλλαγή στο περιφερειακό τοπίο και η Ρωσσική πολιτική έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Το status quo στον Καύκασο δεν είναι βιώσιμο και ο κίνδυνος ενός περιφερειακού πολέμου είναι πραγματικός. Αυτή η αστάθεια θα μπορούσε να εξαπλωθεί γρήγορα στο Βόρειο Καύκασο, κινητοποιώντας τα φονταμενταλιστικά (σ.Π/Β ισλαμικά, βλέπε Τζιχάντ) στοιχεία.

Η Ρωσία , η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία πρέπει να συμφωνήσουν – ή τουλάχιστον δεν πρέπει να αντιταχθούν – σε μέτρα για την εξάλειψη του κινδύνου πολέμου μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Η απόσυρση της Αρμενίας από κατεχόμενες περιοχές για παράδειγμα – με αναβολή της αποφάσεως σχετικά με το νομικό καθεστώς του Καραμπάχ – θα ήταν ένα θετικό βήμα και θα ανοίξει το δρόμο για τη διάνοιξη των συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας. Η Αρμενία συνεπώς, θα εξέλθει από την απομόνωση της και θα δρέψει τα οικονομικά οφέλη από την εξομάλυνση των σχέσεών της με την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Για τη Γεωργία, τα οικονομικά κίνητρα και οι πολιτικοί στόχοι, θα βοηθήσουν στη βελτίωση της σταθερότητος.

Η Ρωσσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν αυτές τις πρωτοβουλίες. Η Ρωσσία δεν θα θεωρήσει αυτό το ζήτημα ως επιζήμιο για τα συμφέροντά της, αφού ακόμα και η Μόσχα δεν είναι σε θέση να απασχοληθεί με ένα νέο πόλεμο στον Καύκασο. Δεν υπάρχει κανένας ορατός ρόλος για τις ΗΠΑ, εκτός από τα ενεργειακά ζητήματα της περιοχής, αν και η υποστήριξη των ΗΠΑ σε εποικοδομητικές διπλωματικές προσπάθειες, σίγουρα θα προδώσει κίνητρα για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των τριών κρατών του Καυκάσου.

Η κατάσταση στον Καύκασο επιτάσσει άμεση δράση. Για να αποφευχθεί ακόμη ένας περιφερειακός πόλεμος, η Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση όσο το δυνατόν συντομότερα.

.

*Ο Bulent Aras είναι ο ακαδημαϊκός σύμβουλος του Ahmet Davutoğlu, υπουργού των Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Υπηρέτησε επίσης ως διευθυντής του Κέντρο «Στρατηγικών Ερευνών (SAM) του Υπουργείου των Εξωτερικών και ως πρόεδρος στην Ακαδημία Διπλωματίας μεταξύ 2010 και 2013.

.

Για τη μετάφραση: Πετροβούβαλος/Αβέρωφ

Σελίδα Πηγής

Ο χάρτης της περιοχής του Καυκάσου από το infospoudes.gr