Αιτωλός ο Ενδυμίωνος

Ο Αιτωλός ο Ενδυμίωνος, ήταν γιος του Ενδυμίωνα και της νύμφης Ιφιάνασσας, αδελφός του Παίονα επώνυμου της Παιονίας, του Επειού -επώνυμου των Επειών- και της Ευριδίκης.

Οι πιο αρχαίοι κάτοικοι της Ηλείας ήταν Αχαιοί από την Θεσσαλία, Αρκαδία, Αιτωλία, καθώς και από την Βοιωτία και Αττική. Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι πρώτος βασιλιάς της Ηλείας ήταν ο Αίθλιος, ο οποίος ήλθε στην περιοχή από την Θεσσαλία με τους υπηκόους του.

Ο γιος του, Ενδυμίων, σύμφωνα με τον μύθο, είχε αποκτήσει πενήντα θυγατέρες και τρεις γιους. Ο Ενδυμίων ήταν ο πρώτος που οργάνωσε αγώνα δρόμου στην Ολυμπία, μεταξύ των τριών γιων του, Παίονα, Επειού και Αιτωλού.

Ο Επειός κέρδισε τον αγώνα και το βασίλειο και οι κάτοικοι ονομάσθηκαν Επειοί, όπως τους ονομάζει και ο Όμηρος. Ο Παίονας μετά την ήττα του έφυγε και πήγε στην περιοχή του ποταμού Αξιού, η οποία πήρε το όνομα του, Παιονία.

Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Επειού, ο Οινόμαος, ο γιος του Αλξίωνα (ή του Άρη, σύμφωνα με τα εγκώμια των ποιητών), κυβερνούσε την περιοχή της Πίσας. Ο Οινόμαος είχε λάβει ένα χρησμό από το μαντείο των Δελφών, ο οποίος έλεγε, ότι όταν η κόρη του παντρευτεί, αυτό θα σήμαινε και το τέλος της ζωής του. Έτσι, ανακοίνωσε ότι θα παντρέψει την κόρη του, Ιπποδάμεια, με τον μνηστήρα που θα τον νικούσε σε αρματοδρομία, με την προϋπόθεση, ότι ο μνηστήρας θα έπρεπε να έχει την κόρη του πάνω στο άρμα του.

Είχε επίσης συμφωνηθεί, ότι εάν ο μνηστήρας έχανε τον αγώνα, ο Οινόμαος θα τον σκότωνε. Ο Οινόμαος είχε σκοτώσει δεκατρείς μνηστήρες (ή σύμφωνα με άλλους δεκαοχτώ), όταν ο Πέλοψ, γιος του Τάνταλου από την Λυδία, ήλθε για να λάβει μέρος.

Με την βοήθεια του Μυρτίλου, γιου του Ερμή, ο οποίος ήταν βοηθός στην άμαξα του Οινόμαου, ο Πέλοψ νίκησε. Ο Οινόμαος σκοτώθηκε κατά την διάρκεια της αρματοδρομίας (ή αυτοκτόνησε κατά άλλους). Ο Πέλοψ παντρεύτηκε την Ιπποδάμεια, έγινε βασιλιάς της Πίσας, κατέλαβε την Ολυμπία από τους Επειούς και επανέφερε τους Αγώνες με μεγάλη αίγλη, και γι’ αυτό τον τιμούσαν σαν ήρωα.

Ο Αιτωλός, ο οποίος έγινε βασιλιάς μετά τον Επειό, αναγκάσθηκε να φύγει από την Πελοπόννησο, επειδή κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων σκότωσε με το άρμα του τον Άπη, τον γιο του Ιάσονα της Αρκαδίας. Εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Αχελώου ποταμού και από αυτόν η περιοχή ονομάσθηκε Αιτωλία.Μετά τον Αιτωλό, την χώρα των Επείων κυβέρνησε ο Ηλείος, ο γιος της Ευρυκύδας, η οποία ήταν μία από τις πενήντα κόρες του Ενδυμίωνα. Από αυτόν, η περιοχή ονομάσθηκε Ηλεία και οι κάτοικοι Ηλείοι.

Γυναίκα του Αιτωλού ήταν η Προνόη, κόρη του Φόρβου, και παιδιά του ο Πλευρών -επώνυμος της Πλευρώνας- και ο Καλυδών, επώνυμος της Καλυδώνας. Όταν ο Αιτωλός αναγκάστηκε να φύγει από την Ηλεία κατέφυγε στην χώρα των Κουρήτων. Εκεί τον φιλοξένησαν οι Λαοδόκος και ο Πολυποίτης, γιοί του Απόλλωνα και της Φθίας, ο Αιτωλός τους σκότωσε και έγινε βασιλιάς της περιοχής δίνοντας της το όνομα του, Αιτωλία.

Πηγή: Κλεπά Ναυπακτίας

.