ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ κι’ ὁ…«ἐθνάρχις»

Αρχηγείο Ελλήνων Ανταρτών του Πόντου: “Έχουμε στρατό 20.000 ανδρών για να κτυπήσουμε τον Κεμάλ”Οι Έλληνες του Πόντου ζητούν το 1920 από τον Βενιζέλο να βοηθήσουν στο Μικρασιατικό Μέτωπο κι εκείνος τους αγνοεί!

του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Τον Σεπτέμβριο του ‘22, ολοκληρωνόταν η καταστροφή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Ο Στρατός επέστρεφε στη βάση του, οι τούρκοι κυνηγούσαν και σκότωναν τους Έλληνες και οι φωτιές έζωναν τα σπίτια τους στη Σμύρνη (…κάποιοι ιστορικοί αναθεωρητές τους θέλουν να συνωστίζονται στα πλοία για να έρθουν στην Ελλάδα… Προφανώς για διακοπές!).
Σήμερα, σχεδόν 90 χρόνια μετά, θα αποκαλύψουμε ένα ξεχασμένο υπόμνημα, που έστειλε στον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, τον Ιανουάριο του 1920,η Επιτροπεία των Ποντίων. Ζητούσε την άδεια του να επιτεθεί στον Κεμάλ δημιουργώντας δεύτερο μέτωπο, για να δέχεται μικρότερη αντίσταση ο ελληνικός στρατός στην κεντρική Μικρά Ασία. Αλλά δυστυχώς ο Βενιζέλος ή αδιαφόρησε ή το αγνόησε σκοπίμως(;). Αν τότε η πρότασή τους γινόταν αποδεκτή, ίσως η έκβαση της μικρασιατικής εκστρατείας να ήταν τελείως διαφορετική και ο Ελληνισμός να μήν υφίστατο τον ξεριζωμό, την ήττα και την ταπείνωση…

Το υπόμνημα είναι αποκαλυπτικό. Παραδόθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1920 στον ίδιο τον Βενιζέλο όταν βρισκόταν εις Παρισίους, με το οποίο οι Πόντιοι έθεταν εις την διάθεση του μαχόμενου Ελληνικού Στρατού μία ισχυρή δύναμη 20.000 στρατιωτών , περίπου δύο μεραρχιών για να χτυπήσουν τα στρατεύματα του Κεμάλ στην Σεβάστεια. Με τον τρόπο αυτό τα ελληνικά στρατεύματα στο νότο δεν θα είχαν τόση μεγάλη πίεση, όταν οι τουρκικές δυνάμεις θα ήταν απασχολημένες σε δύο μέτωπα. Η προέλαση του Στρατού μας θα γινόταν με λιγότερα προβλήματα και με ελάχιστες απώλειες.
Αλλά ας δούμε το κείμενο του ιστορικού αυτού υπομνήματος.

“Προς τον Εξοχώτατον Πρόεδρον της Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ, Εις Παρισίους.
Εξοχώτατε, Καθ΄ ήν στιγμήν ο Ελληνικός Στρατός προελαύνει ενδόξως προς το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας, εκπληρών όχι μόνον εντολήν των Συμμάχων προ καθυπόταξιν του Κεμάλ αλλά κυρίως ιδίαν εθνικήν αποστολήν, της απελευθερώσεως της Ανατολης, προβάλλει η σκέψις εις τον νούν ου μόνον παντός Ποντίου αλλά και παντός Ελληνος : Τι θα ηδύνατο να γίνη δια τον Πόντον και ποία κατα την στιγμήν ταύτην θα ήτο δυνατόν να προέλθη εκείθεν συνδρομή;
Η σκέψις αύτη μας ήγαγεν εις συμπεράσματα, τα οποία εχομεν την τιμήν να υποβάλωμεν εις την Υμετέραν κρίσιν. Εν πλήρει συνειδήσει των αποστάσεων και των διοαφόρων δυσχερειών και με μετρίους υπολογισμούς δυνάμεων τολμώμεν να διατυπώσωμεν Υμίν τας γνώμας αυτάς πεποιθότες, οτι εκ τούτου δύναται να προέλθη μέγιστον εθνικόν κέρδος. Το ζήτημα παρουσιάζεται υπο τρείς απόψεις. Πρώτον την καθαρώς τυπικήν άποψιν της απελευθερώσεως του Ελληνικού Πόντου, Δεύτερον την της συνδρομής,την και μεμακρυσμένη εστω στρατιωτική εκείθεν δράσις θα ήτο δυνατόν να προσφέρεη εις τον εκ δυσμών δρώντα Ελληνικόν Στρατόν και τρίτον την γενικήν, την εθνικήν άποψιν της μελλούσης εν Ανατολή ελληνικής πολιτικής.
Και ως προ μεν την καθαρώς Ποντιακήν αποψιν γνωρίζετε καλύτερον παντός άλλου, Κύριε πρόεδρε, εις ποίον σημείον ευρίσκεται το ζήτημα αυτό. Η παρουσιαζόμενη σήμερον ευκαιρία είναι μοναδική, διότι δια κινήματος των Ποντίων κατά του Μουσταφά Κεμάλ, ενώ εξυπηρετείται η συμμαχική υπόθεσις, γεννώνται συγχρόνως βάσιμοι ελπίδες ευνοϊκής λύσεως του ζητήματος του Πόντου, τιθεμένου εκ νέου επί τάπητος.
Έρχεται κατόπιν η άποψις της ενισχύσεως, την οποίαν δύναται να προσφέρη εις την εκ δυσμών Ελληνικήν Στρατιωτικήν Δύναμιν πολεμική εκ του Πόντου ενέργεια και μικράς, εστω, κατ΄αρχάς εκτάσεως. Το ζήτημα είναι στρατιωτικόν και αντί να μακρολογήσωμεν ενταύθα εθεωρήσαμεν σκόπιμον να υποβάλωμεν Υμίν συνημμένως υπόμνημα, όπερ η Επιτροπεία των εν Ελλάδι Ποντίων απέστειλεν εις το Γενικόν Επιτελείον. Προέλασις δυνάμεως είκοσι χιλιάδων ανδρών ως εκείνης, την οποίαν κατά μετρίους υπολογισμούς, είναι εις θέσιν καλώς εφοδιαζόμενος και εξοπλιζόμενος να παρατάξη εις πρώτην στιγμήν ο Πόντος, δύναται να απασχολήση σοβαρώς τον εις Σεβάστειαν συγκεντρούμενον στρατόν του Κεμάλ. Είναι γνωστόν, ότι η Σεβάστεια αποτελεί σπουδαίαν δράσιν του κεμαλισμού. Η απο Αμισόν εις Σεβάστειαν αμαξιτή οδός είναι εις την διάθεσιν ημών, δεδομένου, οτι ο Κεμάλ απέσυρε τελευταίως πάσας τας δυνάμεις αυτού εκ της περιφερείας ταύτης. Επιτυχής προέλασις προς την διεύθυνσιν ταύτην αποκόπτει την υποχώρησιν του πρός δυσμάς δρώντος στρατού. Πάντα ταύτα θα επέφερον ευθύς αμέσως σοβαρόν αντιπερισπασμόν εις τας δυνάμεις του Κεμάλ, εξ ού προφανές, ότι θα επωφεληθή ο ημέτερος στρατός.
Πλήν όμως των ως άνω απόψεων υπάρχει και άλλη, η ουσιωδεστάτη ίσως πασών, και ήν βεβαίως δεν είναι ανάγκη να αναπτύξωμεν Υμίν δια μακρών ενταύθα. Γνωρίζομεν πώς απεβλέψατε ανέκαθεν προς την Ανατολήν και πώς προδιεγράψατε εις διαφόρους ευκαιρίας την εν αυτή εκπολιτιστικήν αποστολήν του Ελληνισμού. Τα πράγματα χάρις εις την υμετέραν μεγαλοφυά πολιτικήν προτρέχουν πάσης προσδοκίας. Η επελθούσα απροσδόκητος νέα τροπή των πραγμάτων ευνοεί ευρυτέραν δράσιν του Ελληνισμού σήμερον. Κίνημα εκ του Πόντου δεν θα είναι απλώς ποντιακόν κίνημα, θα αποτελέση την αφετηρίαν γενικωτέρων ανατροπών και διασπάσεως της μουσουλμανικής ενότητος εις την κεντρικήν και απωτέρω Μικράν Ασίαν, εκεί όπου δεν δύναται να φθάση η αμεσος του Ελευθερωτικού Στρατού ενέργεια.
Προ Ποντίων βαδιζόντων κατά του Κεμάλ δεν θα μείνουν απλοί θεαταί οι Αρμένιοι. Η μετ’ αυτών απο κοινού δράσις δύναται να στερεώση την εκατέρωθεν εν τω μέλλοντι συνεργασίαν. Αλλά κυρίως δεν θέλουν μείνει αδρανείς προ μιας Ποντιακής εξεγέρσεως οι Κιρκάσιοι και οι Κηζηλμπάσηδες της Σεβαστείας ούτε Χριστιανοί Λαζοί, ούτε οι Σταυριώται και διάφοροι αλλαι μουσουλμανικαί αλλά μη τουρκικαί φυλαί. Αι φυλαί αύται ίδίως οι Κηζηλμπάσηδες και οι Κιρκάσιοι καταπιεσθέντες εσχάτως υπό του Κεμάλ και αποκαμόντες απο τας κακουχίας των μακρών τελευταίων ετών αναμένουν την πρώτην ευκαιρίαν, ινα επιτεθώσι κατ΄ αυτού. Τα προς τους Έλληνας αισθήματά των πολλάκις και εμπράκτως εξεδήλωσαν.
Εις την πλέον δημιουργικήν στιγμήν του εθνικού ημών βίου παρουσιάζεται ευκαιρία οπως, ελληνική πρωτοβουλία, εξεγερθούν οι υπο το πέλμα του Τούρκου βιούντες διάφοροι λαοί της Μ.Ασίας και συντελέσουν εις την διευκόλυνσιν του εις τον Ελληνικόν Στρατόν ανατεθέντος εργου. Τοιαύτη ευκαιρία κοινής εν πολέμω δράσεως θέλει χαλκεύσει δεσμούς φιλίας και ευγνωμοσύνης των λαών τούτων προς τους Ελληνας και θέλει επισπάσει την εν τω μέλλοντι εμπιστοσύνην αυτών προς ημάς, θα ανατρέψη δε συγχρόνως το εκ του παμμουσουλμανισμού επιχείρημα των Τουρκοφίλων.
Το υπόμνημα τούτο αποστέλλομεν Υμίν δια του κ. Ι. Θιάκη, εντεταλμένου να υποβάλη Υμίν και προφορικώς τας επι τούτω ιδέας ημών.

Αθήναι 24η Ιανουαρίου 1920.

Ο Πρόεδρος Χ. Καλαντίδης, Ο Γραμματεύς Κ. Κανσήζ»

Ουδείς γνωρίζει, τι θα συνέβαινε αν εδέχετο ο Βενιζέλος την πρόταση αυτή των Ποντίων. Πάντως σίγουρα τα πράγματα για την Ελλάδα θα έβαιναν προς την θετικήν κατεύθυνση. Όμως δεν υπήρχε μόνο αυτό το υπόμνημα προς τον Βενιζέλο.

Το δεύτερο υπόμνημα

Υπήρχε και ένα άλλο υπόμνημα, προς το Γενικό Επιτελείο Στρατού με το οποίο εδίδοντο λεπτομερέστατα στοιχεία για την συγκρότηση Ποντιακού Στρατού για να χτυπήσει τα κεμαλικά στρατεύματα. Στο υπόμνημα εκείνο ανεφέρετο ότι :

«Ο Πόντος διαθέτει σήμερον τας κάτωθι δυνάμεις:
1) Εις την περιφέρειαν Αμασείας 4.000 άνδρες έχουν τα όπλα των και είναι οργανωμένοι εις τα Ελληνικά χωρία, τη ανοχή των Τούρκων.
2) Έτεροι 4-5.000 άνδρες γυμνασμένοι πολεμήσαντες επί πέντε συνεχή έτη εναντίον του Τουρκικού στρατού μετά την ανακωχήν, επώλησαν τα όπλα των.
3) Ο στρατηγός Ανανίας του Ρωσικού Στρατού, Πόντιος την καταγωγήν, μετασχών του μεγάλου πολέμου επι κεφαλής Ρωσικών δυνάμεων, τελευταίως δε διοικήσας την Ελληνικήν Μεραρχίαν, αποτελουμένην εκ Ποντίων, διαλυθείσαν μετά την επικράτησιν του Μπολσεβικισμού, δύναται να ανασυντάξη, ως ο ίδιος εδήλωσεν εις την καθ΄ ημάς Επιτροπείαν, εντός βραχυτάτου χρονικού διαστήματος την Μεραρχίαν ταύτην με δύναμιν 10.000 ανδρών.
4) Οι Κιρκάσιοι υπεσχέθησαν εις ημέτερα ανταρτικά σώματα εν περιπτώσει επιθέσεως εκ μέρους των Τούρκων, 3.000 ιππείς.»

Ποτέ δεν θα μάθουμε γιατί ο Βενιζέλος και η κυβέρνησή του αρνήθηκαν αυτήν την εθνική προσφορά των Ποντίων που πολύ πιθανό θα μετέβαλε το αποτέλεσμα της μικρασιατικής εκστρατείας.

ΠΗΓΗ