ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΗΛΙΑΔΗΣ (1895-1975)

Ἕνα μικρό ἀφιέρωμα στόν διαπρεπῆ ἀρχαιολόγο καί Ἕλληνα.
Σπούδασε στήν Ἀθῆνα καί στήν Γερμανία.
Ἔγινε Ἔφορος Ἀρχαιοτήτων τό 1925.
Μαθητής τοῦ Χρ.Τσοῦντα καί στενός φίλος τοῦ Χ.Καρούζου.
Διενήργησε ἀνασκαφές στήν Ἀττική,στό Ἀγρίνιο,στήν Ἀμβρακία,στήν Νικόπολη καί ἀλλοῦ.
Πρωτοστάτησε στήν «ταφή» ἀγαλμάτων καί ἄλλων θησαυρῶν τοῦ Μουσείου Ἀκροπόλεως,λίγο πρίν τήν εἴσοδο τῶν γερμανικῶν στρατευμάτων στήν Ἀθῆνα.
Με τούς διαπρεπεῖς ἀρχαιολόγους Χ.Καροῦζο,Μ.Καλλιγᾶ,Γ.Ανδρουτσόπουλο και Ν. Ζαφειρόπουλο,συνέγραψαν τόν τόμο «Ζημίαι τῶν ἀρχαιοτήτων ἐκ τοῦ πολέμου καί τῶν στρατῶν κατοχῆς».
Δ/ντής Ἀκροπόλεως ἀπό τό 1940 ἕως τό 1960.
Δημοσίευσε τά ἀποτελέσματα τῆς μελέτης του στά Πρακτικά τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας καί στό Ἀρχαιολογικό Δελτίο.
Ἀπεβίωσε αἰφνιδίως στίς 24 Σεπ.1975,κατά τήν διάρκεια μίας συνεδριάσεως στό ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ.

Μέσα στίς πολλές ἀνασκαφές του,ἦταν κι αὐτή πού άπεκάλυψε τό Ἱερό τοῦ Ἡρακλῆ Παγκρᾶτη,πρό 70 ἐτῶν.Τήν παραθέτω,ὡς ἕνα μικρό φόρο τιμῆς στόν διαπρεπῆ ἀρχαιολόγο.(Κείμενο Νικ.Παπαχατζῆ)

ΙΕΡΟ ΗΡΑΚΛΗ ΠΑΓΚΡΑΤΗ

Το παριλίσσιο ίερό τοϋ ‘Ηρακλή, στήν άριστερή όχθη τοϋ ποταμοϋ καί σ’ άπόσταση 500 περίπου μέτρων βορειοανατολικά τής γέφυρας,πού άλλοτε ύπήρχε μπροστά στό στάδιο, άποκαλύφτηκε μέ άνασκαφή στά 1952 – 1954 άπό τόν τότε διευθυντή τής Ακρόπολης Γιάννη Μηλιάδη. `Ο `Ηρακλής τιμώνταν εδώ μέ τό έπίθετο Παγκράτης πού μέ τόν καιρό έπισκίασε έντελώς τό δνομα τοϋ θεού.
Στά ύστερα χρόνια τής άρχαιότητας, όταν οι Ολύμπιοι Θεοί έπαψαν νά συγκινούν τούς άνθρώπους, ό`Ηρακλής εΙχε άρχίσει νά τιμάται μέ θερμή λατρεία, γιατί έξελίχτηκε σέ Θεότητα παρήγορη, όπως ό ‘Ασκληπιός καί ό Διόνυσος ~ οί Θεότητες τών μυστικών
λατρειών. Δέν τόν τιμούσαν μόνο στά γυμνάσια ώς «Καλλίνικο» Θεό (πού έδινε στούς νέους τή δύναμη νά νικούν), άλλά έγινε περισσότερο συμπαθής ώς Θεός «Παγκρατής» ή «Αλεξίκακος», πρόθυμος νά παραστέκει σ’ δλες τίς άντιξοότητες τής ζωής καί ν’ άπομακρύνει τό κακό άπό κάθε πιστό.
Στό κέντρο τής ‘Αθήνας (στή Μελίτη) ύπήρχε ίερό τού Αλεξίκακου `Ηρακλή (τόν περασμένο αίώνα μερικοί άπέδιδαν σ’ αύτόν τόν μεγάλο ναό τού ‘Αγοραίου κολωνού). Στά μακεδονικά καi στά ρωμαϊκά χρόνια,οί εύλαβείς έίνθρωποι τού λαού (πού δέν τούς συγκινούσε πιά ή έπίσημη θρησκεία καί ή έπtδεικτική λατρεία στούς καλλιμάρμαρους ναούς),έβλεπαν στόν ‘Ηρακλή τό καλόβουλο πνεύμα πού προφύλασσε άπό κακές έπήρειες,θεράπευε άπό άρρώστιες κι ακόμα παράστεκε στούς πιστούς καί πέραν τού τάφου, έξασφαλίζοντας γι’ αύτούς μιά καλύτερη μοίρα στόν «Αδη.Ο Παγκρατής `Ηρακλής μέ τήν κάθοδό του έκεί,είχε νικήσει τόν «λαοβόρον κύνα» τού κάτω κόσμου καί μέ τόν σημαντικόν αύτόν άθλο είχε περάσει στήν κατηγορία τών παρήγορων Θεών.
Τά άναθηματικά άνάγλυφα τού ίερού,παρουσιάζουν τόν Παγκράτη σά μιά εύμενή χθόνια θεότητα.
Τό ίερό του -πού πρός βορράν έφτανε ώς τήν κοίτη τού ‘Ιλισσού- άποτελούσε περιφερικό ύπαίθριο τέμενος μέ διάμετρο 17 περίπου μέτρων καί ήταν σέ άκμή άπό τόν 4o παχχ αί. ώς τόν 3o μαχχ. (βλ. Πρακτ. άρχ. έταιρ. 1953, 47 κπ. καί 1954, 41 κπ.)
Τόν καιρό τού Παυσανία ή λατρεία άνθούσε καί ή φύση της έμπίπτει στά ίδιαίτερα ένδιαφέροντα τού περιηγητή. Δέν τήν άνάφερε όχι ώς άφανή καί άπόκεντρη, άλλά γιατί δέν ύπήρχαν παραδόσεις σχετικές μ’ αύτή καί δέν άσκείτο μέ ένδιαφέρον τελετουργικό. Μεταξύ τών εύρημάτων είναι άρκετά άναθηματικά άγάλματα καί άνάγλυφα (ή συντριπτική πλειονότητα τών άναγλύφων έχουν έπιγραφή «Παγκράτει» καi μόνο μιά-δυό «`Ηρακλεί παγκράτει» καί «’Ηρακλεί παλαίμονι») καί ψηφίσματα προορισμένα νά στηθούν στό ίερό.
`Η θέση τού ίερού (στή σημερινή διασταύρωση τής όδού Βασιλ. Γεωργίου Β’ μέ τή λεωφόρο Βασιλ. Κωνσταντίνου, πρίν ή όδός Βασιλέως Γεωργίου συναντήσει τήν όδό Ρηγίλλης καί μετά τή συνάντησή της μέ τήν όδό Σπ. Μερκούρη καί τήν όδό Ριζάρη) δέν άφήνει καμιά άμφιβολία πώς τό ίερό τού Παγκράτη πού ήταν γνωστό ώς «παγκράτιον» έδωσε τό δνομα στή γειτονική συνοικία.

ΠΗΓΗ: ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ – ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ – ΑΤΤΙΚΑ τῆς ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ