Ἡ δημοτική ποίησι.

 Άρθρο της Κόριννας

(πρώτο μέρος)

.

«Τιμᾶτε ὑπέρ πᾶν ἄλλο τὰ δημοτικὰ τραγούδια τοῦ ἔθνους σας. Εἶναι ἀνεξάντλητος θησαυρὸς καὶ μεταλλεῖον ἐμπνεύσεως«.
Shummann.

.

Τά δημοτικά μας τραγούδια εἶναι ἡ ζωηροτέρα ἐκδήλωσις τῶν συναισθημάτων τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἡ πιό γνήσια ἔκφρασις τῆς κοινωνικῆς καὶ ἐθνικῆς  του ζωῆς .
«Σέ αὐτὰ ἀποτυπώνεται ἀκραιφνής καὶ ἀκίβδηλος ὁ ἐθνικὸς μας χαρακτήρας» (Ν.Γ.Πολίτης).
Ἡ μελέτη τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν μᾶς συγκινεῖ καὶ μᾶς ἐνθουσιάζει διότι μᾶς φέρνει σὲ γνωριμία μὲ τὴν ψυχή τοῦ λαοῦ μας.
Ἀκοῦμε τὴν φωνή του,γνωρίζουμε τίς σκέψεις του καὶ τὰ αἰσθηματά του, ἀναζητοῦμε τίς δυστυχίες καὶ τὶς ἐλπίδες του, καὶ ἀναπολοῦμε τὶς διάφορες ἱστορικές του ἐξελίξεις.
Ἡ σημασία του εἶναι μεγάλη καὶ ἰδιάζουσα συγκρινομένη πρὸς τὴν ἄλλη πνευματικὴ καί καλλιτεχνικὴ παραγωγὴ τοῦ τόπου μας.
Μεγάλες διάνοιες καὶ μεγάλα ποιητικὰ πνεύματα, μὲ πρῶτον τὸν Γκαῖτε, ἐκτιμοῦν καὶ θαυμάζουν αὐτὰ τὰ ποιητικά διαμάντια τῆς λαϊκῆς Μοῦσας πού δείχνουν τὴν ψυχικὴ ἑνότητα τῆς φυλῆς μας καὶ συνδέουν ἁρμονικῶς τὴν Ἀρχαία μὲ τὴν Νέα Ἑλλάδα.

Σύνθεσι τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν.

Ἄτομο μὲ ποιητική προδιάθεσι μὲ μουσικὸ αἴσθημα καὶ στιχουργικὴ ἱκανότητα εὐρισκόμενο σέ κατάλληλη περίστασι, σέ ἑορτές ἤ πανηγύρεις παρουσιάζει τὸ τραγούδι ποὺ ἔχει ἐμπνευσθῆ.
Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου λησμονεῖται καὶ ὁ συνθέτης καὶ ὁ τόπος γεννήσεως τοῦ τραγουδιοῦ ξεχνιέται.
Εἶναι πλάνη νά δεχθοῦμε ὅτι ὁ λαὸς συνθέτει ποιήματα, διότι ὁ λαὸς δὲν ἔχει τὴν ἱκανότητα νὰ μετουσιώση σὲ ποίημα τὰ τῆς ψυχῆς του.
Ὁ πρῶτος δέ δημιουργὸς τοῦ ποιήματος χάνεται διότι δὲν εἶχε τὴν φιλοδοξία νὰ ἀποθανατισθῆ τὸ ὄνομά του.
Τό ποίημα λοιπὸν τοῦ πρώτου δημιουργοῦ διαδίδεται καὶ γίνεται κτῆμα ὅλων.
Ἡ εὐρεία διάδοσι τοῦ ποιήματος δέν τὸ ἀφήνει ἀνέπαφο καὶ ἀναλλοίωτο, διότι ὅσοι τὸ παραλάβουν προσπαθοῦν νὰ τὸ προσαρμόσουν στὴν διανόησί τους.
Ὅπως γράφει ὁ Ζαχαρίας Παπαντωνίου «Κάθε τραγούδι γίνεται ἀπὸ τὸν ποιητὴ καὶ απὸ τὸν μεταποιητή».

.

Στὴν διάδοσι τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν συνέβαλαν:

Οἱ ἐξ ἀπαγγέλματος λαϊκοὶ στιχουργοί, πού θυμίζουν τοὺς ἀοιδούς καὶ ραψωδοὺς τῶν Ὁμηρικῶν χρόνων,
οἱ ριμαδόροι τῆς Κρήτης, συνθέτες σκωπτικοῦ ἤ σατυρικοῦ ποιήματος ἐπί θέματος ἐπικαίρου, ὅπως ἦταν οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς σίλλων, οἱ λεγόμενοι σιλλογράφοι, οἱ ποιητάρηδες  τῆς Κύπρου, οἱ ὁποῖοι συνέθεταν ποιήματα τοπικῆς σημασίας καὶ τὰ κυκλοφορῦσαν σὲ φυλλάδια ἐπ ἀμοιβῇ, καί οἱ τυφλοὶ ζητιάνοι λυράρηδες, οἱ παίζοντες λὺρα ὀργανοπαῖκτες.

Ὁ Γάλλος ἱστορικὸς Fauriel διερωτᾶται ἄν ἡ δημοτική ποίησι εἶναι νέα,παλαιά ἤ αρχαία.
Ἡ ἀπάντησι δὲν εἶναι εὔκολή καὶ καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ δημοτικὴ ποιίησις εἶναι ἡ ἀλλοιωμένη ἐκ τοῦ χρόνου ἀρχαία ἑλληνικὴ ποίησι.

.

Ἀκριτικὰ-Δημοτικὰ.

Εἶναι τὰ καλλίτερα τῆς δημώδους ποιήσεως τὰ ὁποῖα μέ τὴν δύναμι τῆς φαντασίας, τίς περιγραφές, τὴν παραστατικότητα, τὴν λιτότητα τὴν τολμηρή ἔκφρασι καὶ τά γραφικὰ κοσμητικὰ ἐπίθετα, θυμίζουν τὰ Ὁμηρικὰ Ἕπη:

«Ὁ Κωσταντής ὁ μορφονιός ὁ μικροκωνσταντῖνος,
μιά μέρα θέλησε νὰ βγῆ νὰ λαγοκυνηγήση,
καί διάβαινε καμαρωτὸς ἀπ᾿τὴν πλατειά τὴν ροῦγα.
Ἐκεῖ εἶδε τὴν Λιογέννητη μὲ τετρακόσιες σκλάβες.
Σέ κρεμεζιά τριανταφυλλιά ἦταν ἀκουμπισμένη,
κ᾿εἶχε τὰ φρύδια τορνευτά,τὰ μάτια σὰν ζαφεῖρι,
καὶ στὸ μικρὸ τὸ δάχτυλο εἶχε τὸ δαχτυλίδι.
Ὡσάν τὴν εἶδε ὁ Κωσταντής,ἀφήνει τὸ κυνήγι.
Κινάη νὰ πάη στὸ σπίτι του σά μῆλο μαραμμένος·
Χώρις θέρμη θερμάθηκε,χωρίς ὀριόν ἐρριάστη
δίχως τὸν πονοκέφαλο ἔπεσε στὸ κρεββάτι»

.

Κανένας λαὸς δέν ὕμνησε τόσο τὴν πατρικὴ του γῆ ὅσο ὁ ἑλληνικὸς γιατὶ εἶναι τόσο ἑνωμένος μαζί της ὥστε ἀκόμα καὶ ὅταν ἔφευγε ἀπὸ τὴν ζωὴ ἔστελνε στὴν γῆ αὐτὴ τὸν γλυκὸ χαιρετισμὸ του:

«Ἀφήνω γειά στὸν Ὄλυμπο σ᾿ὅλα τὰ κορφοβούνια·
Σέ σᾶς λημέρια μ᾿ἕρημα, πλατάνια μὲ τοὺς ἴσκιους,
βρυσοῦλες μὲ τὰ κρύα νερά καὶ χαμηλοί μου κάμποι.
Ἀφήνω γειά στούς σταυραετοὺς καὶ σ᾿ὅλα τὰ ξιφτέρια,
Ἀφήνω γειά στὸν ἥλιο μου καὶ στὸ λαμπρό φεγγάρι,
πού μοῦ ᾿φεγγε νὰ περπατῶ σάν ἄξιο παλληκάρι»

.

Παρόμοιο χαιρετισμὸ βρίσκουμε στὸν «Φιλοκτήτη» τοῦ Σοφοκλέους.

«Χαῖρε ὦ μέλαθρον ξύμφρουρον ἐμοὶ
νύμφαι τ ᾿ἔνυδροι λειμωνιάδες..
Ἕρμαιον ὄρος..
Ὤ κρῆναι Λύκειον τε ποτόν». στίχ.1453.

.

Οἱ Ἕλληνες λάτρευσαν τὴν φύσι τῆς πατρίδος τους καὶ ὠνόμασαν τὸ κλῖμα της «δώρημα θεῖον» τὸ ὁποῖο ἐξυμνεῖ καὶ ὁ Εὐριπίδης στὴν «Μήδεια».

Παλαιοτάτη ἀντίληψις εἶναι πώς τὰ πράγματα πού ἀνήκουν σέ κάποιον ἐξακολουθοῦν καὶ μετὰ τὸν θάνατο νὰ τοῦ ἀνήκουν:

«Τ᾿ἀντυρειωμένου τ᾿ἅρματα δὲν πρέπει νὰ πουλιῶνται,
μόν ᾿πρὲπει τους στὴν ἐκκλησιά κι ἐκεῖ νὰ λειτουργιῶνται,
πρέπει νά κρέμωνται ψηλά σ᾿ἀραχνιασμένο πύργο,
νὰ τρώη ἡ σκουριά τό σίδερο κι ἡ γῆ τὸν ἀντρειωμένο».

.

Ἕνα ἄλλο γνώρισμα τῆς λαϊκῆς ψυχῆς εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τὴν ζωὴ καὶ τὸ μῖσος πρός τὸν θάνατο.
Ἡ Θρησκεία τὸν ἔχει διδάξει πώς ἐδῶ κάτω εἶναι πρόσκαιρος καὶ θὰ παραδώση τὸν ὄμορφο αὐτὸν κόσμο σὲ ἄλλους νὰ τὸν χαροῦν.
Γι᾿αὐτὸ μᾶς συμβουλεύει τὸ τραγούδι:

«Γιά φᾶτε, πιέτε βρέ παιδιά, χαρῆτε νὰ χαροῦμε
τοῦτον τὸν χρόνο τὸν καλό, τὸν ἄλλον ποιός τὸν ξέρει,
γιά ζοῦμε γιὰ πεθαίνουμε, γιά σ᾿ἄλλον κόσμο πᾶμε»

.

Καί τό τραγούδι πού ἄκουγα συχνὰ στὸ νησί τῆς μάνας μου ὅταν ἤμουν παιδάκι καὶ  μοῦ ἔκανε μεγάλη ἐντύπωσι:

Τούτη γῆ πού τὴν πατοῦμε (ποσσικροτοῦντες=χτυποῦσαν τὸ πόδι κάτω χορεύοντας)
ὅλοι μέσα θέ νά μποῦμε,
δῶσε τοῦ χοροῦ νὰ πάη
τούτη γῆ θὰ μᾶς ἐφάη (ποσσικροτοῦντες πάλι).

Τό συναντοῦμε αὐτὸ στὴν «Ἰφιγένεια ἐν Αὐλίδι»:

«Τό φῶς τόδ ἀνθρώποισιν ἥδιστον βλέπειν,
τά νέρθεν δ᾿οὐδέν· μαίνεται δ ὅς  εὔχεται
θανεῖν. Κακῶς ζῆν κρεῖσσον ἤ καλῶς θανεῖν».στιχ.1254

Ἡ τελευταία της λέξι εἶναι τὸ φῶς πού χαιρετᾶ ἀπαρηγόρητη,»….. Χαῖρε μοι φίλον φάος, ἰώ,ἰώ»,στιχ.1505

Συνεχίζεται…

(τὰ δημοτικά ποιήματα εἶναι ἀπὸ τὸ περιοδικὸ «Πλάτων»)