Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΛΗ (1822)

Αναδημοσίευση από το Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον

Από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
Κ.Παπαρρηγόπουλου – Καρολίδη – Αναστασιάδη Τόμος 9 (Εκδόσεις Αγγελάκη)

.

Έτσι είχαν τα πράγματα μέσα και έξω από τον Ισθμό όταν ήρθε εναντίον της Ελ­λάδας, η μεγάλη οθωμανική δύναμη, που είχε μείνει διαθέσιμη μετά την ολοκληρω­τική ήττα του Αλή πασά. Ο Χουρσίτ αφού άφησε μερικές χιλιάδες άντρες στη δυτική Ελλάδα κάτω από τις διαταγές του Ομέρ Βρυώνη συγκέντρωσε τον υπόλοιπο στρατό του στη Λάρισα. Τον αύξησε μάλιστα τόσο πολύ με νέες στρατολογίες ώστε έφτασε συνολικά σε 24.000 πεζούς 6.000 ιππείςκαι αρκετό πυροβολικό. Δεν αξιώθηκε όμως να οδηγήσει ο ίδιος αυτή τη δύναμη, η οποία σίγουρα ήταν η ισχυρότερη και λαμπρότερη απ’ όλες όσες έστειλε η Τουρκία εναντίον της επανάστασης. Και ήταν τεράστια η δύ­ναμη της πριν ακόμα παραλάβει τη βοήθεια των τακτικών του Μεχμέτ Αλή πασά.

Ο σουλτάνος ήταν βέβαιος, ότι αν ο γέρος νικητής του Αλή κατόρθωνε να νικήσει όλη την επανάσταση, θ’ αποχτούσε δύναμη περισσότερη απ’ όση έπρεπε. Γι’ αυτό ακρι­βώς ανέθεσε την αρχηγεία της νέας εκ­στρατείας στο Μαχμούτ πασά της Δράμας, που ήταν άρχοντας στη Λάρισα και ο οποίος, πριν από μερικό καιρό, είχε καταπνίξει τα κινήματα στα Άγραφα, στον Ασπροπόταμο και στη Θεσσαλομαγνησία. Ο νέος αρχι­στράτηγος, που ήταν περισσότερο γνωστός σ’ εμάς με το όνομα Δράμαλης, μπαίνοντας στην ανατολική Ελλάδα, δε συνάντησε πουθενά αντίσταση.

Ο Άρειος Πάγος είχε εξουθενωθεί με τη στάση του Οδυσσέα, και οι άλλοι οπλαρχηγοί έβλεπαν με κακό μάτι τις αξιώσεις του πολέμαρχου. Έτσι απ’ αυτό το μέρος δεν υπήρχε καμμία περίπτωση για ενωμένη ενέργεια. Ο Δράμαλης, προχω­ρώντας χωρίς κανένα εμπόδιο μέχρι τη Βοι­ωτία και την Αττική, λεηλάτησε και τις δύο χωρίς έλεος. Χωρίς να χάσει πολύ καιρό με την πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών, που μόλις πριν λίγο καιρό είχε παραδοθεί στους δικούς μας, προχώρησε και έφτασε στη Μεγαρίδα. Βρήκε ελεύθερα τα στενά των Γερανιών, που δύσκολα μπορούσαν να κυριευτούν, τα πέρασε και στις 5 Ιουλίου στρατοπέδευσε στην Κόρινθο.

Η κυβέρ­νηση από τις αρχές Ιουνίου είχε υποχωρή­σει στο Άργος. Από τότε, επειδή πολλοί βουλευτές είχαν καταλήξει ότι ήταν απαραί­τητη η εκστρατεία για να σωθεί η πατρίδα από τον κίνδυνο που την απειλούσε, η εξ­ουσία του Βουλευτικού δόθηκε σε μια Βου­λευτική επιτροπή. Παρ’ όλα αυτά ο Ακροκόρινθος παραδόθηκε στις 5 Ιουλίου χωρίς μάχη στο Δράμαλη. Εγκαταλείφτηκε μάλι­στα από το φρούραρχό του, ο οποίος κατά παράξενο παιχνίδι της τύχης, λεγόταν Αχιλ­λέας. Οι προεστοί, που είχαν καταλάβει τα Δερβενάκια δηλαδή τα στενά του δρόμου που οδηγούσε από την Κόρινθο στην Αργο­λίδα, θεώρησαν περιττό να μιμηθούν το Διάκο. Έτσι ο Δράμαλης στις 12 του μήνα, στρατοπέδευσε χωρίς κανένα εμπόδιο στο Άργος.

Άμα πλησίασε, το Εκτελεστικό, η Βουλευτική επιτροπή και οι μινίστροι κατέ­φυγαν σε δύο πλοία, ένα των Κουντουριωτών και ένα του Σπετσιώτη Κολομπόταση, που βρισκόταν στον Αργολικό κόλπο. Μανι­άτες και Μεσσήνιοι άρχισαν τη λεηλασία και μετέφεραν τα λάφυρα τους στα βουνά. Είχε διαλυθεί και η πολιορκία του Ναυπλίου, το οποίο είχε ήδη αρχίσει τις διαπραγματεύ­σεις για να παραδοθεί. Αν σκεφτούμε ότι πριν από λίγες μέρες είχε συμβεί η κατα­στροφή στο Πέτα, πρέπει να παραδεχτούμε, ότι η επανάσταση, αποκλεισμένη παντού από τους εχθρούς και χωρίς να έχει ούτε σκιά   κυβέρνησης   φαινόταν   να   σβήνει.

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή έπαιξε καθορι­στικό ρόλο η πρωτοβουλία και η ατομική ενέργεια του Υψηλάντη. Ο Υψηλάντης, αντί να μιμηθεί τη βουλευτική επιτροπή της οποίας ήταν πρόεδρος και να ζητήσει άσυλο στα πλοία, παρέμεινε στην ξηρά. Μάζεψε 700 άντρες και μ’ αυτούς ενίσχυσε την ισχυρή ακρόπολη του Άργους την οποία είχε καταλάβει από πριν με μερικούς συν­τρόφους ο Μανιάτης Καραγιάννης ξεπλέ­νοντας με αυτό το κατόρθωμά του τις άσχη­μες πράξεις πολλών ομοφύλων του. Σταμά­τησε έτσι η προς τα μπρος πορεία του Δρά­μαλη, ο οποίος δεν ήταν δυνατό να προχω­ρήσει στην Αρκαδία, αφήνοντας πίσω του αυτό το φρούριο.

Και εναντίον του ερχό­ταν από την Τρίπολη ο Κολοκοτρώνης γεμά­τος θάρρος και αυτοπεποίθηση. Η βρον­τερή φωνή του με την οποία κάλεσε εγκαί­ρως στα όπλα τους Πελοποννήσιους, ακού­στηκε στα πέρατα της χερσονήσου. Χιλιάδες μαχητές μαζεύτηκαν γύρω του. Πώς άλλω­στε να μη μαζεύονταν; Ο άνθρωπος αυτός διέθετε τα ευγενέστερα αισθήματα και τις ισχυρότερες προλήψεις. Δεν του ήταν αρ­κετό να μιλά μόνο για πατρίδα, θρησκεία και δόξα αλλά συγχρόνως, βεβαίωνε ότι αρνιά, περιστέρια και κοράκια προαναγγέλλουν την καταστροφή του Δράμαλη. Οι γυναίκες φώ­ναζαν στους άντρες τους. Τρέξτε, γιατί δια­φορετικά θα πάμε εμείς. Η Γερουσία θέλον­τας και μη βοηθούσε.

Ενώ λοιπόν ο Δράμα­λης κυρίευε το Άργος ο Κολοκοτρώνης ξε­κινούσε από την Τρίπολη με πολυάριθμο στρατό, ο οποίος στο δρόμο αυξανόταν σαν ποτάμι, που δεχόταν από τις δύο μεριές τα ρυάκια που κυλούσαν από τα βουνά. Στον Αχλαδόκαμπο συνάντησε τους Μανιάτες που έρχονταν από το Άργος με τα λάφυρα τους και τους φώναξε «Για πού;» «Να ξε­φορτώσουμε, απάντησαν, τους άρρωστους και τα πράγματά μας και έπειτα επιστρέ­φουμε στη μάχη». «Στου διαβόλου τη μάνα κακαβούλια.» φώναξε ο Κολοκοτρώνης και εξακολούθησε να κατεβαίνει. Αφού κατέ­βηκε από τα βουνά κατέλαβε τους Μύλους. Από κει παρακίνησε πρώτα αυτούς που βρί­σκονταν στην ακρόπολη του Άργους να επιμείνουν στην αντίστασή τους. Λίγο αργό­τερα βοήθησε τη διαδοχική και κρυφή υπο­χώρηση αυτών στους Μύλους, όταν βέβαια πείστηκε, ότι η περαιτέρω κατοχή του φρουρίου ήταν περιττή.

Είναι αλήθεια ότι τα πράγματα για το Δράμαλη άρχισαν να γίνονται δύσκολα λίγο καιρό μετά την εισβολή του στην Αργολίδα. Ο Οθωμανός αρχιστράτηγος επειδή πέ­ρασε μ’ ευχέρεια την ανατολική Ελλάδα και τα Δερβενάκια, νόμισε πως δεν θα είχε τί­ποτα άλλο να κάνει, πάρα μόνο να φέρει γύρω θριαμβευτικά τα τάγματά του στην Πελοπόννησο. Γι’ αυτό δε φρόντισε καθό­λου να αποταμιεύσει τροφές για τη συντή­ρησή του. Στην Αργολίδα δεν μπόρεσε ν’ αναπληρώσει αυτή την έλλειψη, γιατί η συγ­κομιδή εκείνης της χρονιάς ήταν ελλιπής και τα λίγα σιτηρά και κρέατα που υπήρχαν, αρπάχτηκαν από τους δικούς μας. Ο οθω­μανικός στόλος που μπορούσε να προμη­θεύσει σ’ αυτόν τροφές, πλέοντος δίπλα στον Αργολικό κόλπο, δεν μπήκε μέσα. Ο Χουρσίτ πασάς ή δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να κάνει τίποτα από τη Λάρισα για να βο­ηθήσει τον απερίσκεπτο αντίζηλό του. Ο στρατός άρχισε να υποφέρει τρομερά από τις στερήσεις. Να προχωρήσει δεν μπορού­σε, πριν κυριεύσει το στρατόπεδο στους Μύλους. Γι’ αυτό όμως χρειαζόταν καιρός, καιρό όμως δεν είχε, γιατί κάθε μέρα αυξα­νόταν περισσότερο η έλλειψη των τροφών, εξ’ αιτίας της οποίας οι άνθρωποι αρρώσται­ναν και τα ζώα ψοφούσαν. Έτσι βρέθηκε στην αναπόφευκτη ανάγκη να υποχωρήσει.

Θέλησε μάλιστα να εξαπατήσει τους δικούς μας και γι’ αυτό τους έστειλε στους Μύλους το χριστιανό γραμματέα του με την πρό­φαση να προτείνει αμνηστία, στην πραγμα­τικότητα όμως για να διασπάσει την προσ­οχή τους, αναγγέλοντας ότι σκέφτεται να προχωρήσει στην Τρίπολη. Όλοι εξαπατή­θηκαν. Μόνο ο Κολοκοτρώνης κατάλαβε το τέχνασμα. Στο πολεμικό συμβούλιο που έγι­νε, για το θέμα αυτό, είπε ότι στο Δράμαλη δε μένει τίποτα άλλο από το να υποχωρήσει και ότι πρέπει αμέσως να καταλάβουν τα στενά προς την Κόρινθο. Επειδή όμως δεν τον άκουσαν, άφησε στους Μύλους το με­γαλύτερο μέρος του στρατού και ο ίδιος έτρεξε με λίγους πιστούς συντρόφους στο χωριό των Δερβενακίων Άη Γιώργη.

Αδιαφόρησε για τις κοροϊδίες του Μαυ­ρομιχάλη, ο οποίος είπε τότε περιφρονητικά γι’ αυτόν, ότι πηγαίνει να γίνει πάλι κλέφτης στα βουνά. Στις 25 Ιουλίου φάνηκε ξεκά­θαρα πόσο σωστή ήταν η πρόνοια του κλέφ­τη. Το πρωί αυτής της μέρας οι Τούρκοι έστειλαν την πρώτη μοίρα τους προς την Κόρινθο, μέσα από το στενό του Αγίου Σω­στή. Ο Κολοκοτρώνης αφού κατέλαβε, όπως μπόρεσε, το χείμαρρο του Δερβενακίου και τις γειτονικές ανηφοριές του Αγίου Σώστη, έστειλε αγγελιοφόρους να ζητήσουν κατεπειγόντως βοήθεια.

Στο μεταξύ έφτασαν οι πρώτοι δελήδες*. Επειδή όμως χτυπήθηκαν και διαπί­στωσαν ότι δεν μπορούν να περάσουν, στράφηκαν στα υψώματα του Άγιου Σώστη. Πίσω τους προσπαθούσαν ν’ ανέβουν στα υψώματα οι πεζοί, ενώ πριν είχαν εγκατα­λείψει όλες τις αποσκευές τους. Πεζοί και ιππείς κατάφεραν έτσι ν’ ανέβουν στον Αγιο Σώστη και εκεί νόμισαν ότι βρίσκονται εκτός κινδύνου. Τότε όμως έφτασαν ο Νικήτας, ο Παπαφλέσσας και ο Υψηλάντης και κατέλα­βαν το λόφο που έφραζε κάποια χαράδρα, μέσα από την οποία θα περνούσαν οι εχθροί που θα κατέβαιναν από τον Άγιο Σώστη.

Η μάχη που έγινε εκεί ήταν θανάσιμη. Μόνο λίγοι ιππείς κατάφεραν να περάσουν στο χάνι της Κουρτέσας, που βρισκόταν προς την Κόρινθο. Το μεγαλύτερο μέρος όμως της μοίρας, χτυπημένο κατά μέτωπο και από τα πλάγια από το Νικήτα, τον Παπαφλέσσα και τον Υψηλάντη και πίσω από τον Κολοκο­τρώνη καταστράφηκε εντελώς. Περισσό­τεροι από 3.000 νεκροί κάλυψαν τις χαρά­δρες και τις βουνοπλαγιές.

Οι υπόλοιποι βρίσκοντας ευκαιρία μέσα στο σκοτάδι της νύχτας ξέφυγαν άλλοι στην Κόρινθο, άλλοι στην Αργολίδα, όλοι όμως σε κακά χάλια. Στη φοβερή αυτή σύγκρου­ση, ο Νικήτας πήρε για άλλη μια φορά την προσωνυμία Τουρκοφάγος. Την επόμενη μέρα ο Δράμαλης έμεινε κατατρομαγμένος στο Άργος και στις 27 του μήνα αποφάσισε τελικά να προχωρήσει με όλο το στρατό του όχι όμως από τα Δερβενάκια αλλά από τ’ Αγινόρι που βρισκόταν ανατολικώτερα. Ο Κολοκοτρώνης επειδή δε γνώριζε ακόμα ποιο δρόμο θ’ ακολουθούσε αυτός, έστειλε στο Αγινόρι τον Παπαφλέσσα, το Νικήτα και τον Υψηλάντη, ενώ αυτός παρέμεινε στα Δερβενάκια. Οι τρεις άντρες έπεσαν πρα­γματικά πάνω στους εχθρούς που έφευγαν απ’ αυτό το μέρος. Και αν ο πολυάριθμος στρατός που υπήρχε στους Μύλους χτυπούσε αυτούς από τα νώτα, δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι στις 27 θα συμπληρω­νόταν η καταστροφή των Τούρκων.

Ο στρα­τός όμως, μετά την αναχώρηση του Δρά­μαλη από το Αργος, είχε αρχίσει ν’ ασχολεί­ται με την λεηλασία των αποσκευών που είχαν εγκαταλείψει οι Τούρκοι. Και γι’ αυτό το λόγο καθώς και γιατί οι στρατιώτες του Νικήτα, του Φλέσσα και του Υψηλάντη εν­διαφέρονταν όχι να σταματήσουν, αλλά να λαφυραγωγήσουν τους Τούρκους που προσπαθούσαν να ξεφύγουν, κατόρθωσε το μεγαλύτερο μέρος του τουρκικού στρατού να σωθεί. Έχασαν βέβαια πολλά σκεύη, ημίονους και καμήλες, άντρες όμως μόνο γύρω στους χίλιους.

Είναι βέβαιο ότι η λαμπρή επιχείρηση του Δράμαλη, που ξεκίνησε τόσο θριαμβευ­τικά, απότυχε τελικά οικτρά. Μετά από λίγο καιρό, ο Κολοκοτρώνης απόκλεισε τον απο­δεκατισμένο στρατό μέσα στην Κόρινθο. Έπεισε τον Οδυσσέα να καταλάβει τα στενά της Μεγαρίδας και ο ίδιος κύκλωσε από παντού τους εχθρούς στην Πελοπόννη­σο. Στα τέλη Οκτωβρίου ο Δράμαλης πέ­θανε στην Κόρινθο. Το Ναύπλιο επειδή δεν είχε πάρει καμμιά βοήθεια από τη θάλασσα, υπέφερε από την πείνα και στις 30 Νοεμ­βρίου αναγκάστηκε να παραδωθεί με συν­θήκη στον Κολοκοτρώνη.

Η συνθήκη αυτή, ήταν η πρώτη που τηρήθηκε πραγματικά από τους δικούς μας. Όλες οι προηγούμενες συνθήκες και δεν ήταν και λίγες, είχαν όλες παραβιαστεί. Τα αξιολύπητα λείψανα του στρατού του Δρά­μαλη, τα οποία ελαττώθηκαν ακόμα περι­σσότερο στην Κόρινθο από τον πόλεμο, την πείνα και τις αρρώστειες, ζήτησαν να πάνε στην Πάτρα μέσα από την παραλία του Κο­ρινθιακού κόλπου. Στην Ακράτα όμως κυ­κλώθηκαν από τους δυο Ζαϊμαίους, το Λόντο, τον Πετμεζά και τον Χαραλάμπη και έπα­θαν πάλι νέες συμφορές. Τελικά με χίλια βάσανα, κατόρθωσαν να σωθούν, πάνω στα πλοία που έστειλε ο φρούραρχος των Πα­τρών Γιουσούφ πασάς.

Αυτά γίνονταν στην Πελοπόννησο στο δεύτερο μισό του 1822. Κανένας δεν θα μπορούσε ν’ αρνηθεί, ότι η σωτηρία της από το μεγάλο κίνδυνο που την απείλησε οφειλόταν προ παντός στον Κολοκοτρώνη. Το ομολογούσαν λαός και στρα­τός. Η Γερουσία αναγκάστηκε να τον διορί­σει, κατά κοινή απαίτηση των οπλαρχηγών, αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου. Η εποχή αυτή ήταν η πιο ευτυχισμένη της ζωής του Κολοκοτρώνη, καθώς και μια από τις πιο ευτυχισμένες εποχές της επανάστασης. Μπορούμε μάλιστα να πούμε, ότι για μια στιγμή ο Κολοκοτρώνης έγινε το πρώτο πρόσωπο όλης της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Στην ανατολική Ελλάδα ο Οδυσσέας δια­τηρούσε ακόμα το αξίωμά του, αλλά μετά το πρώτο κατόρθωμα της Γραβιάς κανένα και­νούργιο έργο δε λάμπρυνε το αξίωμα αυτό. Αντίθετα μάλιστα άφησε το Δράμαλη vαπροχωρήσει ανενόχλητος στην Πελοπόννη­σο. Επιπλέον όταν κατά τον Οκτώβριο μή­να, ο Χουρσίτ έστειλε δια μέσου της Λαμίας και της Άμφισσας, το Μεχμέτ πασά με 8.000 άντρες για να βοηθήσει τους αποκλεισμέ­νους στην Κόρινθο, ο Οδυσσέας ηττήθηκε απ’ αυτόν. Αν και σώθηκε όμως από τη μάχη δε φρόντισε να ανακόψει την προς τα κάτω πορεία του Οθωμανού στρατηγού. Αντί­θετα υποσχέθηκε ότι ήταν έτοιμος να προσ­κυνήσει, αν έπαιρνε το αρματολίκι όλης της ανατολικής Ελλάδας. Ο Μεχμέτ πασάς δέ­χτηκε ή τουλάχιστον προσποιήθηκε ότι δέ­χεται τη διαβεβαίωση αυτή, γιατί στο μεταξύ αυτοκτόνησε ξαφνικά ο Χουρσίτ Πασάς και ο υποστράτηγός του νόμισε ότι είναι απα­ραίτητο να επιστρέψει στη Λάρισα.

*    «δελήδες» = ριψοκίνδυνοι άτακτοι ιππείς του παλιού τουρκικού ιππικού.

.